Οι θλίψεις στη ζωή μας. Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου

 Οι θλίψεις στη ζωή μας. Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου

Α) Ο ΠΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΧΩΡΙΣΤΟΣ ΣΥΝΤΡΟΦΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ  Ο ΠΟΝΟΣ ΣΥΝΟΔΕΥΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΓΕΙΑ ΖΩΗ

Αυτός είναι ο καιρός των σκαμμάτων και των αγώνων, εκείνος δε των στεφάνων και των βραβείων. Κι’ αυτό υπήρξε έργο της κηδεμονίας του Θεού, το να ενώσει δηλαδή με τη σύντομη και πρόσκαιρη αυτή ζωή τους κόπους και τους ιδρώτες, τα δε βραβεία και τα στεφάνια να τα παρατείνει σ’ εκείνο τον αθάνατο και αγέραστο αιώνα.

(Εις Ψαλμ. Δ’, 9, ΕΠΕ 5, 178- MG 55,55ι’).

ΑΣΤΑΘΗ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΚΑΙ ΓΕΜΑΤΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ

Τίποτε δεν είναι βέβαιο, τίποτε δεν είναι σταθερό από τα ανθρώπινα πράγματα, αλλά μιμούνται τη μανιασμένη θάλασσα και γεννούν καθημερινά παράξενα και φοβερά ναυάγια. Όλα τα ανθρώπινα είναι γεμάτα από θορύβους και ταραχή˙ όλα μοιάζουν με σκοπέλους και γκρεμούς˙ όλα με υφάλους και διαβρωμένους βράχους˙ όλα περικλείουν φόβους και κινδύνους και υποψίες και τρόμους και αγωνίες. Κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανένα, όλοι φοβούνται τους γύρω τους... Δεν υπάρχει ασφαλής φίλος, ούτε βέβαιος αδελφός. Το καλό της αγάπης έχει εξαφανισθεί... Άπειρα προσωπεία παντού... Αυτοί που έως χθες περιποιούνταν, αυτοί που κολάκευαν, αυτοί που καταφιλούσαν τα χέρια, ξαφνικά τώρα παρουσιάσθηκαν ως εχθροί και, αφού πέταξαν τα προσωπεία, έγιναν οι πικρότεροι από όλους τους κατηγόρους, κατηγορώντας και συκοφαντώντας εκείνους ακριβώς, προς τους οποίους προηγουμένως εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους.   (Ότε Σατορν. και Αυρηλίαν., 1, ΕΠΕ 33,172 - MG 52,415).

Οι ΘΛΙΨΕΙΣ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

Ο παρών καιρός είναι καιρός πένθους και θλίψεως, ταλαιπωριών και δουλικής μεταχειρίσεως του σώματος, αγώνων και ιδρώτων.  (Εις Εβρ., ομιλ. ΙΕ', 4, ΕΠΕ 24, 578- MG 63,122).

ΕΙΝΑΙ ΑΧΩΡΙΣΤΟΣ ΣΥΝΤΡΟΦΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ας χαιρόμαστε, όταν υποφέρουμε εμείς οι ίδιοι, γατί αυτές οι δοκιμασίες είναι πληρωμή γα τις αμαρτίες μας. Ας μην επιζητούμε την άνεση, γατί ο Χριστός υποσχέθηκε θλίψη στους μαθητές Του. Ακόμη και ο Παύλος λέγει˙ όλοι όσοι θέλουν να ζουν με ευσέβεια, σύμφωνα με το θέλημα του Ιησού Χριστού, θα καταδιωχθούν»(1).

Κανείς γενναίος αθλητής δεν ζητάει λουτρά και τραπέζι γεμάτο φαγητά και κρασί στον τόπο των αθλητικών αγώνων. Τέτοια απαίτηση δεν είναι γνώρισμα αληθινού αθλητή, αλλά ανθρώπου ανόητου... Άλλος είναι ο καιρός της ανέσεως. Πρέπει με τη θλίψη να γίνουμε τέλειοι Χριστιανοί. (Εις Εβρ., ομιλ. Ε’, 4, ΕΠΕ 24, 340- MG 63,51).  (1). Β' Τιμ. 3,12.

ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΟΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ

Δεν άκουσες το Χριστό που λέει: «Σ’ αυτό τον κόσμο θα έχετε θλίψεις;»(1). Γιατί λοιπόν ζητάς άνεση, αφού Εκείνος είπε αυτά; Δεν Τον άκουσες να λέει: «Ο αμετανόητος κόσμος θα χαρεί, εσείς όμως θα δοκιμάζεστε από λύπη»(2);   (Εις Ψαλμ. Ζ, 8, ΕΠΕ 5, 328MG 55, 93).  (1). Ιω. 16,33.(2). Ιω. 16,20.

Ο ΕΝΑΡΕΤΟΣ ΒΙΟΣ ΣΥΝΟΔΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΠΟΛΛΕΣ ΘΛΙΨΕΙΣ

Δεν είναι δυνατόν ο άνθρωπος που βαδίζει το δρόμο της αρετής να ζει χωρίς λύπη, θλίψεις, οδύνη και πειρασμούς˙ γατί, πώς θα γίνει διαφορετικά για κείνον που βαδίζει τη στενή και γεμάτη θλίψεις οδό; για κείνον που άκουσε ότι «στον κόσμο τούτο θα έχετε θλίψη;»(1). Δεν είναι δυνατόν εκείνος που πυγμαχεί να ζει τρυφηλό βίο, δεν είναι δυνατόν εκείνος που παλεύει να απολαμβάνει... Η παρούσα ζωή είναι περίοδος αγώνα, πολέμου, θλίψεως, στενοχώριας, δοκιμασίας, είναι τα στάδιο των αγώνων.(Εις Β' Τιμ., ομιλ. Η', 3, ΕΠΕ 23, 616- MG 62,645).(1). Ιω. 16,33.

Β') ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΘΛΙΨΕΩΝ.  ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΘΛΙΨΕΩΝ

Αυτό κυρίως δημιουργεί στενοχώρια, όταν δεν μπορεί κάποιος να υποφέρει τις θλίψεις ή τους κακούς ανθρώπους.(Εις Δαν., κεφ. Η', 3, ΕΠΕ 8, 658- MG 56, 237).

ΤΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ ΜΟΝΟΙ ΜΑΣ.

Πόσοι υπομένουν με ευκολία τη φτώχεμα και δεν παύουν γ αυτό να ευχαριστούν το Θεό; Και πόσοι από εκείνους που ζουν μέσα στον πλούτο και τις απολαύσεις, όχι μόνο δεν ευχαριστούν, αλλά και βλασφημούν τον Κύριο; Πόσοι, χωρίς να πάθουν κανένα κακό, κατηγορούν γενικά τη θεία πρόνοια; Πόσοι από εκείνους που πέρασαν όλη τη ζωή τους στη φυλακή, υπομένουν την εκεί ταλαιπωρία τους με μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη από εκείνους που έζησαν τη ζωή τους με άνεση και ασφάλεια; Βλέπεις ότι η κατάσταση της ψυχής και η δική μας σκέψη είναι η αιτία και αυτών και εκείνων, και όχι η ίδια η φύση των πραγμάτων; Πες μου δηλαδή, γιατί ο Απ. Παύλος ευχαριστεί; Αν και βέβαια αυτός είναι ένας από κείνους που πέρασαν τη ζωή τους άριστα, από κείνους που έζησαν ενάρετα όλη τη ζωή τους, εν τούτοις είναι ένας από εκείνους που υπέφερε τόσα δεινά, όσα ελάχιστοι. Από όλους τους ανθρώπους που έζησαν κάτω από τον ήλιο, κανείς δεν υπήρξε δικαιότερος από αυτόν, αλλά και κανείς δεν έπαθε χειρότερα από εκείνον, από τότε που υπάρχουν άνθρωποι. (Περί ειμαρμένης, λόγος Α’, 2, ΕΠΕ 34, 548- MG 50,751).

ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ

Ήρθε ο σεισμός και έδιωξε την ανωμαλία της ζωής. Πού είναι τώρα οι ντυμένοι τα μεταξωτά φορέματα; που είναι το χρυσάφι; Όλα εκείνα χάθηκαν και διαλύθηκαν πιο εύκολα και από την αράχνη και αποδείχτηκαν πιο πρόσκαιρα κι’ από τα ανοιξιάτικα λουλούδια... Κι αν ερωτηθεί κανείς από ποιά αιτία έγινε ο σεισμός στην πόλη, κι’ αν εκείνος δεν το παραδεχθεί, το ομολογούν όλοι ότι έγινε από τις αμαρτίες, από τις πλεονεξίες, από τις αδικίες, από τις παρανομίες, από τις υπερηφάνειες, από τις ανηθικότητες, από την ψευτιά. (Oμιλ. μετά τον σεισμόν, MG 50, 713, 716).

ΤΑ ΠΑΘΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΘΛΙΨΕΩΝ

Τίποτε δεν δημιουργεί τόση θλίψη, όσο το να πολιορκείται η ψυχή από τα πάθη. Επειδή οι μεν άλλες θλίψεις έρχονται και μας προσβάλλουν απ’ έξω, ενώ οι θλίψεις των παθών φυτρώνουν από μέσα μας, και αυτή κυρίως είναι η μεγάλη θλίψη. Και αν ο κόσμος μας λυπεί, αλλά εμείς δεν λυπούμε τον εαυτό μας, δε θα πάθουμε τίποτε το φοβερό. Άρα στο χέρι μας είναι το να θλιβόμαστε και το να μη θλιβόμαστε. (Εις Ψαλμ. Δ, 2, ΕΠΕ 5, 134- MG 55, 44γ’).

ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΙ Ο ΘΕΟΣ

Ακόμη και η εγκατάλειψη του Θεού είναι ένα είδος πρόνοιας. Γιατί όταν, ενώ προνοεί και φροντίζει για μας, καταφρονείται, μας αφήνει για λίγο και μας εγκαταλείπει, ώστε, αφού απομακρυνθεί από μας η αδιαφορία, να γίνουν πιο επιμελείς οι αμελείς.    (Εις Ψαλμ. IB', 1, ΕΠΕ 5,560- MG 55,150).

ΠΗΓΗ ΤΟΥΣ Η ΠΑΡΑΚΟΗ ΣΤΟ ΘΕΟ

Όταν δηλαδή διέπραξε ο Αδάμ εκείνη τη φοβερή αμαρτία της παρακοής και κατεδίκασε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, καταδικάσθηκε τότε να ζει με λύπη. Εκείνη όμως (η Εύα) που αμάρτησε περισσότερο, και μάλιστα τόσο πολύ, ώστε η αμαρτία του Αδάμ, συγκρινόμενη με εκείνην της Εύας, να μη θεωρείται καν αμαρτία (γιατί λέγει η Γραφή˙ «ο Αδάμ δεν απατήθηκε από το φίδι, ενώ η γυναίκα απατήθηκε και έπεσε στην παράβαση»)(1)˙ αυτή λοιπόν που απατήθηκε και έπεσε στην παράβαση, αυτή που κέρασε δηλητήριο και τον εαυτό της και τον άνδρα της, καταδικάζεται σε μεγαλύτερη λύπη, γιατί η λύπη μπορεί να ταλαιπωρήσει περισσότερο από το μόχθο. Γιατί λέει ο Θεός˙ «θα πληθύνω υπερβολικά τις λύπες σου και τους αναστεναγμούς σου. Με πόνους θα γεννάς τα παιδιά σου»(2). Πουθενά δεν αναφέρεται κόπος, πουθενά ιδρώτας και πουθενά μόχθος, αλλά αθυμία και αναστεναγμός και η απ’ αυτά τιμωρία που είναι ισοδύναμη με τους πόνους και με άπειρους θανάτους, ή μάλλον και πολύ χειρότερη. Εις Ολυμπιάδα επιστ. Ι’, 3α, ΕΠΕ 37, 454- MG 52, 574, επιστ. Γ', γ').   (1). Α' Τιμ. 2,14.(2). Γεν. 3,15-16.

ΤΙΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ Ο ΘΕΟΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΘΑΡΘΟΥΜΕ

Όταν ιδείς να αυξάνονται οι συμφορές, μη χάνεις το θάρρος σου, αλλά να αγρυπνείς περισσότερο. Γι’ αυτό ο Θεός τις αφήνει να αυξάνονται, για να αποτινάξει τη ραθυμία σου, για να σε ξυπνήσει από τον ύπνο. Γιατί τότε περιορίζονται όλα τα περιττά, τότε διασκορπίζονται όλα τα κοσμικά, τότε γίνεται κανείς επιμελέστερος στην προσευχή, τότε γίνεται πιο πρόθυμος στην ελεημοσύνη, τότε περιφρονεί την κοιλιά και κάθε πάθος πολεμείται ευκολότερα, γιατί φυγαδεύεται και απομακρύνεται με τη θλίψη.(Εις Ψαλμ. ΡΜΑ', 2, ΕΠΕ 7, 332- MG 55, 444).

ΠΑΡΑΤΕΙΝΟΝΤΑΙ, ΝΑ ΤΑΠΕΙΝΩΘΟΥΜΕ

Επειδή οι περισσότεροι από τους ανθρώπους άλλοτε μεν από αλαζονεία, άλλοτε δε από αδιαφορία, λησμονούν τις συμφορές μετά την απαλλαγή απ’ αυτές, ή, όταν δεν τις λησμονούν, θέλουν να θεωρούν σαν δικά τους τα κατορθώματα, αφού ο Θεός τους αφήσει πρώτα να συγκλονισθούν από τις θλίψεις, τότε τους ελευθερώνει απ’ αυτά που τους ενοχλούν.(Εις Ησ., κεφ. Ζ’, 2, ΕΠΕ 8, 450- MG 56, 79).

ΜΑΣ ΑΣΚΟΥΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΜΟΝΗ

Αν ο Θεός δεν το κάνει από την αρχή ούτε αμέσως, είναι τέτοια η συνήθειά Του να μην καταλύει στην αρχή τις συμφορές, αλλ’ όταν αυξηθούν και φθάσουν προς το τέλος και οι περισσότεροι απογοητευθούν, τότε συνηθίζει να θαυματουργεί και να κάνει έκτακτες επεμβάσεις που φαίνονται σε μερικούς παράδοξες, δείχνοντας τη δύναμή Του και γυμνάζοντας συγχρόνως την υπομονή εκείνων που βρίσκονται σε δοκιμασίες.(Εις Ολυμπιάδα, επιστ. Ζ', 1β', ΕΠΕ 37,366- MG 52,549, επιστ. Α', ά).

ΓΙΑΤΙ ΔΟΚΙΜΑΖΕΤΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Το πλοίο της Εκκλησίας βασανίζεται από την τρικυμία, αλλά δεν καταποντίζεται. Θα μπορούσε βέβαια να ταξιδέψει και με γαλήνη, αλλά δεν επέτρεψε ο καπετάνιος, για να ιδείς την υπομονή των επιβατών και να μάθεις καλά τη σύνεση του Κυβερνήτη.(Εις Ησ., ομιλ. Δ', 1, ΕΠΕ 8A,’386- MG 56,121).

ΕΠΙΤΕΙΝΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΣ

Επειδή δεν είναι δυνατόν οι δίκαιοι να δοκιμάζονται και για πολύ χρόνο και με μεγάλες δοκιμασίες, γι’ αυτό, όταν πρόκειται να τελειώσουν τους αγώνες τους, επειδή θέλει ο Θεός να βγουν περισσότερο κερδισμένοι, αυξάνει τις δοκιμασίες. Πράγμα που έκαμε και στην περίπτωση του Αβραάμ, με το να αγωνοθετήσει το τελευταίο άθλημα, δηλαδή τη θυσία του παιδιού του(1). Γιατί έτσι και οι ανυπόφορες δοκιμασίες γίνονται υποφερτές, όταν αποστέλλονται στο τέλος της δοκιμασίας και είναι πολύ κοντά η απαλλαγή από αυτές(Εις Ματθ., ομιλ. Ν' 1, ΕΠΕ 11, 48- MG 58,505).(1). Γεν. 22,1-13.

ΔΥΝΑΜΩΝΟΥΝ ΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΜΑΣ

Αν ο Θεός δεν απαλλάσσει αμέσως από τις συμφορές, κι’ αυτό γίνεται για τη δική σου δοκιμασία. Γιατί, όπως ακριβώς, ενώ μπορεί να μην επιτρέψει να έρθουν δοκιμασίες, όμως τις επιτρέπει, για να σε κάμει δυνατότερο, έτσι και εδώ, ενώ μπορεί από την αρχή να σε απαλλάξει, βραδύνει και πάλι αναβάλλει την απαλλαγή, ενισχύοντας τη δύναμή σου και ασκώντας την ελπίδα σου και κάνοντας τη διάθεσή σου προς Αυτόν πιο θερμή, και ούτε επιτρέπει πάντοτε να θλιβόμαστε, για να μην αποκάμουμε, ούτε πάντοτε μας βοηθάει, για να μη γίνουμε αμελείς και ράθυμοι.(Εις Ψαλμ. Θ', 5, ΕΠΕ 5, 472- MG 55,129).

ΜΑΣ ΠΡΟΛΑΒΑΙΝΟΥΝ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΠΑΡΑΣΤΡΑΤΗΣΟΥΜΕ

Γιατί λοιπόν, λένε μερικοί, τιμωρούνται ορισμένοι από το Θεό σαν να έπραξαν μεγάλα αδικήματα, προτού να φθάσουν στην ηλικία που μπορεί κανείς να ξεχωρίσει το καλό από το κακό; Η αιτία αυτού του φαινομένου δεν είναι μία, αλλά πολλές και διάφορες, όπως είναι η ακράτεια των γονέων και η νωθρότητα αυτών που τους ανάθρεψαν και το κλιματολογικό περιβάλλον και πάρα πολλά αλλά τέτοια ατυχήματα. Επί πλέον, επειδή ο Θεός γνωρίζει ότι πολλοί απ’ αυτούς θα γίνουν κακοί, μ’ αυτές τις τιμωρίες τους προλαβαίνει, όπως ακριβώς προλαβαίνουμε με διάφορα μέτρα τα παιδιά να μην παραστρατήσουν. Ή δεν βλέπεις ότι πολλοί από τους ζητιάνους έχουν διαπράξει άπειρα κακά και μέσα στη δυστυχία τους... μόνον και μόνον εξ αιτίας της πονηρής τους διαθέσεως;    (Προς Σταγείριον, λόγος Α’, 8, ΕΠΕ 29, 92-94- MG 47,444)

ΧΩΡΙΣ ΘΛΙΨΕΙΣ ΚΑΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΤΙΠΟΤΕ ΧΡΗΣΙΜΟ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΚΑΘΩΣ ΚΙ’ ΕΜΕΙΣ

Είναι μεγάλο αγαθό η θλίψη˙ κι’ αυτό το διαπιστώνουμε από τα παιδιά μας˙ γιατί, χωρίς δοκιμασία, δεν είναι δυνατόν να μάθουν τίποτε χρήσιμο. Εμείς όμως χρειαζόμαστε τις θλίψεις περισσότερο από τα παιδιά. Γιατί, αν εκείνα σφάλλουν αμέσως μόλις λείψουν τα παθήματα, πολύ περισσότερο σφάλλουμε εμείς και μάλιστα παρόλο που στενοχωρούμαστε από τόσες δοκιμασίες. Εμείς λοιπόν έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη από παιδαγωγούς (γιατί τα παιδιά δεν διαπράττουν μεγάλα σφάλματα, ενώ εμείς πάρα πολύ μεγάλα)˙ και τέτοιος παιδαγωγός μας άριστος είναι η θλίψη.   (Εις Πράξ., ομιλ. MB', 4, ΕΠΕ 16Α, 566-568- MG 60,302).

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΚΑΚΗΣ ΖΩΗΣ

Πράγματι, συνηθίζουν οι πολλοί, όταν ιδούν μερικούς να ζουν μέσα στην πείνα και στη συνεχή αρρώστια και στις χειρότερες δοκιμασίες, να μην έχουν καλή γνώμη γι’ αυτούς, αλλά να κρίνουν τα γεγονότα της ζωής από τη συμφορά και να νομίζουν, ότι ταλαιπωρούνται τόσο πολύ οπωσδήποτε εξ αιτίας της κακίας τους˙ και πολλά άλλα παρόμοια λένε μεταξύ τους, ανοήτως βέβαια, τα λένε όμως. (Εις πτωχόν Λάζαρον, λόγος Α’, 10, ΕΠΕ 25,430- MG 48,977).

Η ΑΤΕΚΝΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ ΘΕΟΥ

Όταν λοιπόν ιδείς έναν άνδρα και μια γυναίκα να ζουν ενάρετη ζωή και να μην έχουν παιδιά, όταν ίδεις να είναι θεοσεβείς και ευλαβείς και να είναι άτεκνοι, μη νομίσεις ότι αυτό είναι αποτέλεσμα αμαρτιών. Γιατί είναι πολλοί οι λόγοι της οικονομίας του Θεού και απόκρυφοι σε μας, και πρέπει να ευχαριστούμε για όλα και να ελεεινολογούμε μόνον εκείνους που ζουν μέσα στην αμαρτία και όχι εκείνους που δεν έχουν αποκτήσει παιδιά. Γιατί ο Θεός πολλές φορές πολλά πράγματα τα οικονομεί κατά το συμφέρον μας. Εμείς όμως δεν γνωρίζουμε την αιτία αυτών που έχουν γίνει. Γι’ αυτό έχουμε χρέος να θαυμάζουμε παντού τη σοφία του Θεού και να δοξάζουμε την άφατη φιλανθρωπία Του. Αλλά αυτά μεν έχουν λεχθεί από μας για τη δική σας ωφέλεια, για να δείχνετε μεγάλη ευγνωμοσύνη και να μην περιεργάζεσθε τα σχέδια του Θεού. (Εις Γέν., ομιλ. ΜΘ’, 2, ΕΠΕ 4, 248- MG 54, 445).

ΟΙ ΠΕΙΡΑΣΜΟΙ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΘΕΟΥ

Ο Θεός δεν είναι δυνατόν να πειρασθεί από το κακό, ούτε προκαλεί πειρασμό σε κανένα. Οι πειρασμοί έρχονται στους ανθρώπους από τους δαίμονες, κατά παραχώρηση του Θεού, για τη δοκιμασία και την τελειοποίηση του καθενός.(Σύνοψις Π.Δ., Ιώβ, ΕΠΕ 1, 528- MG 56, 362).

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΥΑΝ ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΙΚΩΣ

«Να χρησιμοποιείς λίγο κρασί για το στομάχι σου και τις συχνές σου ασθένειες»(1). Αυτός που ανέστησε νεκρούς (ο Παύλος), δεν εθεράπευσε την ασθένειά του, αλλά τον άφησε να βρίσκεται μέσα στο καμίνι της αρρώστιας, ώστε κι’ από εδώ να συναχθεί γι’ αυτόν μεγάλος πλούτος παρρησίας προς το Θεό.

(Εις Ολυμπιάδα, επιστ., ΙΖ’, 3γ, ΕΠΕ 37,552- MG 52,594, επιστ. Δ’ γ’).(1). Α' Τιμ. 5, 23.

Ο ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΕΚΠΛΗΡΩΝΕΙ ΑΜΕΣΩΣ ΤΙΣ ΥΠΟΣΧΕΣΙΣ ΤΟΥ.

 Έτσι συνηθίζει να κάνει σε κάθε δίκαιο άνθρωπο ο Κύριος των όλων˙ να υπόσχεται, αλλά να μην εκπληρώνει τις υποσχέσεις Του αμέσως, αλλά να ασκεί την υπακοή των δικαίων, και τότε να εκπληρώνει όσα υποσχέθηκε με γενναιοδωρία. (Εις Γέν., ομιλ. ΝΔ’, 4, 368- MG 54, 476).

Ο ΘΕΟΣ ΣΩΖΕΙ ΚΑΙ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΗΣ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑΣ

«Και με έσωσε η δεξιά Σου»(1). Ο Θεός δηλαδή έχει πολλούς τρόπους και είναι πολυμήχανος, ώστε μπορεί να οδηγήσει στη σωτηρία και μέσα από την απελπισία.

(Εις Ψαλμ. ΡΛΖ’, 2, ΕΠΕ 7,210- MG 55, 410).(1). Ψαλμ. 137, 7.

ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Το να βρεθούμε μέσα σε θλίψεις και πειρασμούς, είναι μεγάλη απόδειξη της φροντίδας και της προνοίας του Θεού για μας. Ας μην επιζητούμε λοιπόν με κάθε τρόπο την άνεση, την ησυχία και την καλοπέραση, αλλά και όταν έχουμε άνεση και όταν βρισκόμαστε σε θλίψεις, εξ ίσου να αναπέμπουμε την ευχαριστία μας στον Κύριο, ώστε, βλέποντας την ευγνωμοσύνη μας, να δείξει μεγαλύτερη φροντίδα για μας. (Εις Γέν., ομιλ. ΞΔ', 7, ΕΠΕ 4, 692- MG 54, 558).

Ο ΘΕΟΣ ΤΙΣ ΜΕΤΑΒΑΛΛΕΙ ΣΕ ΕΥΛΟΓΙΑ

«Σ’ εκείνους που αγαπούν το Θεό, όλα συνεργούν για το καλό τους»(1). «Όλα», λέγει ο Απόστολος Παύλος. Τι σημαίνει «όλα»; Και τα αντίθετα και εκείνα που θεωρούνται δυσάρεστα, και αυτά τα μεταβάλλει για το καλό τους.(Εις Γέν., ομιλ. ΞΖ', 5, ΕΠΕ 5, 92-).(1). Ρωμ. 8,28.

ΠΕΡΙΟΡΙΖΟΥΝ ΤΟ ΘΗΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Όπως ακριβώς ένα θηρίο δεμένο δεν το φοβόμαστε τόσο πολύ, όσο όταν αφεθεί ελεύθερο, έτσι πρέπει και την κακία να μην την φοβούμαστε τόσο πολύ, όταν βρισκόμαστε μέσα στις θλίψεις (γιατί τότε είναι δεμένη με τη λύπη και τα άλλα δεσμά), αλλά μετά την άνεση, τότε πρέπει να την φοβούμαστε. Γι’ αυτό λοιπόν θα δεις πολλές φορές, ότι οι ευημερίες προξενούν μεγαλύτερα κακά από τις δυστυχίες. (Εις Ψαλμ. Θ', 7, ΕΠΕ 5, 480- MG 55, 131).

ΣΥΓΚΡΑΤΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΜΑΡΤΑΝΟΝΤΕΣ

 «Εκείνον που αγαπάει ο Κύριος τον παιδαγωγεί»(1). Ώστε, όταν ευτυχούμε, παρόλο που ζούμε μέσα στην κακία, τότε κυρίως πρέπει να δοκιμάζουμε πόνο. Γιατί πρέπει πάντοτε να φοβούμαστε, όταν αμαρτάνουμε, περισσότερο όμως όταν δεν υποφέρουμε από καμιά δοκιμασία. Γιατί, αν η θλίψη είναι αναγκαία και απαραίτητη για όσους εργάζονται την αρετή, πολύ περισσότερο για όσους αμαρτάνουν.    (Εις Ματθ., ομιλ. ΙΓ’, 5, ΕΠΕ 9, 428- MG 57, 214).(1). Παροιμ. 3,12.

ΜΑΣ ΣΤΕΡΕΙ ΤΑ ΑΓΑΘΑ ΤΟΥ Ο ΘΕΟΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΟΥΜΕ

 Έτσι συνηθίζει να ενεργεί πάντοτε ο Θεός. Όταν δηλαδή έχουμε αγαθά και δεν μας συγκινούν, τα παίρνει από τα χέρια μας, ώστε, εκείνο που δεν επέτυχε η απόλαυση, να το επιτύχει η στέρηση.     (Εις Ψαλμ. ΡΚΑ', 1, ΕΠΕ 6, 644- MG 55, 348).

Ο ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΣΠΕΥΔΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΑΦΑΙΡΕΣΕΙ, ΓΙΑ ΝΑ ΘΑΥΜΑΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΤΟΥ, ΟΤΑΝ ΕΠΕΜΒΕΙ

Να παρακαλείς αδιάκοπα το Θεό που λατρεύεις να νεύσει μόνον, και όλα θα λυθούν σε μια στιγμή. Εάν πάλιν παρεκάλεσες και δεν λύθηκαν, αυτή είναι η συνήθεια του Θεού (πάλιν θα επαναλάβω τα προηγούμενα), να μην καταλύει τις συμφορές από την αρχή, αλλ’ όταν κορυφωθούν, όταν αυξηθούν, όταν σχεδόν εξαντληθεί η κακία των εχθρών μας, τότε συνηθίζει να μεταβάλλει απότομα τα πάντα προς το καλύτερο και να οδηγεί τις δοκιμασίες προς κάποιες απροσδόκητες καταστάσεις πραγμάτων. Γιατί δεν μπορεί να κάμει τόσα μόνον αγαθά όσα περιμένουμε και ελπίζουμε, αλλά και πολύ περισσότερα και απείρως μεγαλύτερα. Γι’ αυτό και ο Παύλος έλεγε˙ «η δόξα ανήκει στο Θεό, που μπορεί να κάμει σε μας παραπάνω από όλα, πολύ περισσότερα από όσα εμείς ζητούμε ή σκεπτόμαστε»(1).    (Εις Ολυμπιάδα, επιστ. Ζ', 2β', ΕΠΕ 37, 368- MG 52,550, επιστ. Α, β’).(1). Εφ.3,20.

Η ΘΛΙΨΗ ΚΑΝΕΙ ΠΙΟ ΛΑΜΠΡΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥΣ

Αυτό που συμβαίνει με το χρυσάφι, που δοκιμάζεται πολλές φορές από τη φωτιά, το ίδιο συνήθως γίνεται και στις χρυσές ψυχές από τις δοκιμασίες. Γιατί εκείνη την ύλη (του χρυσαφιού) την εμφανίζει πιο λαμπερή και καθαρή η φύση της φλόγας, που έρχεται σε επαφή μ’ αυτήν τόσο χρονικό διάστημα, όσο επιβάλλει ο νόμος της τέχνης. Και τους ανθρώπους, που ως προς τη διάνοια μοιάζουν με το χρυσάφι, το καμίνι των αλλεπάλληλων δοκιμασιών τους κάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό λαμπερούς και πολυτελείς από οποιοδήποτε χρυσάφι. (Επιστ. ΡΖ’ Κάστω, Ουαλερίω κλπ., πρεσβυτέροις, ΕΠΕ 38,192- MG 52, 665).

ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΖΩΗ

Κάθε δίκαιος είναι ανάγκη να περάσει από θλίψεις. Γιατί είναι δήλωση Του Χριστού ότι η πλατειά και ευρύχωρη οδός οδηγεί στην καταστροφή, ενώ η στενή και γεμάτη θλίψεις στην αιώνια ζωή(1). Αν λοιπόν μόνοι δια μέσου των θλίψεων είναι δυνατή η είσοδος στην αιώνια ζωή, και με κανένα άλλο τρόπο δεν είναι δυνατή, άρα όλοι εμπήκαν από τη στενή πύλη, όσοι έχουν μεταβεί στην αιώνια ζωή. «Εάν», λέγει ο Απ. Παύλος, «δέχεσθε με υπομονή την παιδαγωγία των θλίψεων, ο Θεός συμπεριφέρεται προς σας σαν προς παιδιά Του. Γιατί, ποιός είναι ο γιος εκείνος, που δεν τον παιδαγωγεί ο πατέρας του;»(2). Αν τον παιδαγωγεί, άρα αποβλέπει στη διόρθωσή Του και όχι στην τιμωρία και το βασανισμό Του.(Εις Εβρ., ομιλ. ΚΘ’ 1, ΕΠΕ 25, 276-278- MG 63,204).   (1). Ματθ. 7,13-14.(2). Έβρ. 12, 7.

ΧΑΡΙΖΟΥΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΚΑΙ ΑΙΩΝΙΑ ΑΓΑΘΑ

Γνωρίζοντας, αγαπητοί, ότι και τώρα και παλαιά, από τότε που υπάρχουν άνθρωποι στη γη, όλοι οι φίλοι του Θεού είχαν ως κλήρο να ζουν ζωή γεμάτη από θλίψεις, κόπους και άπειρες συμφορές, ας μην επιδιώκουμε την πλαδαρή και άσωτη και γεμάτη ανέσεις ζωή, αλλά την κοπιαστική και επίπονη ζωή, τη γεμάτη από θλίψεις και ταλαιπωρίες. Γιατί, όπως δεν είναι δυνατόν να επιτύχει τα στεφάνια με ύπνο και οκνηρία και απολαυστική ζωή ο αγωνιστής, ούτε ο στρατιώτης τις νίκες, ούτε ο κυβερνήτης το λιμάνι, ούτε ο γεωργός το γεμάτο καρπό αλώνι, έτσι ούτε ο πιστός μπορεί να επιτύχει τα αγαθά που υποσχέθηκε ο Θεός ζώντας με αδιαφορία.(Εις μάρτυρας Αιγυπτίους, 2, ΕΠΕ 37, 275- MG 50, 697-698).

ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΓΙΟΤΗΤΑ

Άρα η παιδαγωγία είναι συμφέρουσα, άρα η παιδαγωγία συμβάλλει να γίνει κανείς κοινωνός της αγιότητας. Και πάρα πολύ βεβαίως˙ γιατί, όταν απομακρύνει τη νωθρότητα, την πονηρή επιθυμία, τη μεγάλη αγάπη προς τα βιοτικά πράγματα, δυναμώνει την ψυχή, όταν την βοηθεί να καταδικάζει όλα τα επίγεια αγαθά (γιατί τέτοια είναι η θλίψη), δεν γίνεται άγια; δεν προσελκύει τη Χάρη του Αγ. Πνεύματος; Ας σκεπτόμαστε λοιπόν πάντοτε δικαίους και ας δούμε από ποιά αιτία έλαμψαν,... άραγε δεν έλαμψαν εξ αιτίας της θλίψεως;(Εις Εβρ., ομιλ ΚΘ’ 3, ΕΠΕ 25, 282- MG 63, 205).

ΕΙΝΑΙ Η ΟΔΟΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΕ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ

Ο δρόμος που οδηγεί προς τον ουρανό είναι προ πάντων ο δρόμος των θλίψεων. Γιατί, λέει η Γραφή, «πρέπει να περάσουμε από πολλές θλίψεις, για να μπούμε στη βασιλεία του Θεού»(1). Αλλά και όλοι οι άγιοι και της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης αυτό το δρόμο εβάδισαν, συκοφαντούμενοι συνεχώς, διωκόμενοι, γινόμενοι πρόσφυγες και μετανάστες, εξόριστοι, άστεγοι, θανατούμενοι πρόωρα, και μάλιστα από εκείνους που δεν έπρεπε καθόλου.(Επιστ. ΣΛΖ', Κωνσταντίου πρεσβυτέρου προς την μητέρα, ΕΠΕ 38, 418- MG 52, 741-742).(1). Πράξ. 14, 22.

Γ’) ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΘΛΙΨΕΩΝ

Τον μεν πόνο ο Χριστός τον ένωσε με την εδώ ζωή, που είναι σύντομη, τα στεφάνια όμως τα αποταμίευσε στη μέλλουσα ζωή, που είναι αιώνια και χωρίς τέλος. Και ο μεν πόνος αυτός γρήγορα διαλύεται και χάνεται, εκείνα όμως παραμένουν αθάνατα και ποτέ δεν έχουν τέλος. Εξ άλλου δε και ασκεί τις ψυχές στο να αγαπούν την αρετή. Γιατί, όταν προτιμάει την αρετή κανείς, αν και είναι γεμάτη κόπους και δεν παίρνει ποτέ έπαθλο, φροντίζει η σχέση του μ’ αυτή να γίνεται με πολλή ακρίβεια και προσοχή. Όταν πάλι αποφεύγει με ευχαρίστηση την κακία, χωρίς ποτέ να τιμωρείται, ασκείται να την μισεί και να την αποστρέφεται. Ώστε και από αυτό θα συνηθίσει να μισεί την κακία και να αγαπάει την αρετή. Υπάρχει δε και άλλος λόγος. Και ποιός είναι αυτός; Ότι η θλίψη μας ασκεί πάρα πολύ στην ευσέβεια και τη φιλοσοφημένη ζωή και μας κάνει πιο δυνατούς. Και μαζί με αυτόν υπάρχει και άλλος πάλι λόγος. Ποιός είναι αυτός; Θέλει να μας παιδαγωγήσει, ώστε να περιφρονούμε τα αγαθά αυτής της ζωής και να μην είμαστε προσηλωμένοι ούτε συνδεδεμένοι μ’ αυτά. Γι’ αυτό λοιπόν και συνένωσε με τη ζωή μας θλίψη και πόνο, ενώ τα καλά και τα ευχάριστα τα έκανε ευκολοδιάλυτα.(Εις Ψαλμ. Ζ’, 8, ΕΠΕ 5, 330- MG 55, 93).

Κάθε τιμωρία, αν γίνεται στους αμαρτωλούς, μειώνει το φορτίο της αμαρτίας, αν όμως γίνεται στους δίκαιους, κάνει την ψυχή τους λαμπρότερη και σε κάθε περίπτωση είναι πολύ μεγάλο το κέρδος που αποκομίζει από τη θλίψη ο καθένας από τους δύο ιδιαιτέρως, αρκεί μόνον να την υπομένουμε με ευχαρίστηση, γιατί αυτό είναι το ζητούμενο.(Εις πτωχόν Λάζαρον, λόγος Γ’, 8, ΕΠΕ 25, 510- MG 48,1004).

Γι’ αυτό ο Θεός σε άφησε να πέσεις σε δοκιμασίες, για να Τον καλέσεις σε βοήθεια. Αλλά οι πολλοί, όταν πέσουν σε συμφορά, τότε κυρίως αποβάλλουν και την ευλάβεια που είχαν, ενώ πρέπει να κάνουν το αντίθετο. Επειδή δηλαδή ο Θεός μας αγαπάει πάρα πολύ, γι’ αυτό μας αφήνει να θλιβόμαστε, ώστε να συνδεθούμε στενότερα και τελειότερα μαζί Του. Γιατί και οι μητέρες, φοβερίζοντας τα ατίθασα παιδιά τους με διάφορες μάσκες, τα αναγκάζουν να καταφεύγουν στην αγκαλιά τους, όχι γιατί θέλουν να τα στενοχωρήσουν, αλλά επινοώντας τρόπους, για να τα κρατήσουν κοντά τους. Έτσι και ο Θεός, θέλοντας να μας ενώσει δια παντός μαζί Του, ακριβώς σαν κάποιος μανιώδης εραστής, μάλλον δε επειδή είναι μανιωδέστερος από κάθε εραστή, σε αφήνει να περιέλθεις σε τέτοιες ανάγκες, για να ασχολείσαι συνέχεια με την προσευχή και, αφήνοντας τις υλικές σου μέριμνες, να φροντίζεις για τα καθήκοντά σου προς Αυτόν.(Εις Ψαλμ. ΡΙΔ’ 1, ΕΠΕ 6, 522- MG 55, 316)..Ποτέ ας μην αποκάνουμε, όταν βρισκόμαστε μέσα στις θλίψεις, ούτε  να δυσανασχετούμε, ακολουθώντας τους δικούς μας ανθρώπινους συλλογισμούς. Αλλά δείχνοντας μεγάλη υπομονή, ας τρεφόμαστε με την ελπίδα, γνωρίζοντας την εφευρετικότητα του Κυρίου μας, και ότι δεν μας αφήνει να λάβουμε εμπειρία των λυπηρών του βίου, επειδή μας παραβλέπει, αλλά επειδή θέλει, αφού αγωνιστούμε, να φορέσουμε λαμπρό το στεφάνι της νίκης. Με τον ίδιο τρόπο ευδοκίμησαν όλοι οι άγιοι.(Εις Γέν., ομιλ. ΞΓ’ 5, ΕΠΕ 4, 644- MG 54,546).

Η θλίψη γι’ αυτό το λόγο επετράπη˙ για να κάνει τους θλιβομένους πιο προσεκτικούς και πιο ευσεβείς. (Εις Ψαλμ. ΡΙΖ’, 2, ΕΠΕ 6,576- MG 55,330).

Μη λοιπόν επιδιώκεις και συ την γεμάτη καλοπέραση ζωή˙ γιατί δεν είναι προς ωφέλειά σου. Γιατί αν δεν ήταν συμφέρουσα στους προφήτες, πολύ περισσότερο σε σένα. Για το ότι βέβαια δεν ήταν συμφέρουσα, άκουσε τι λέει ο Ψαλμωδός: «Ήταν σωτήριο για μένα το ότι με εταπείνωσες με τις θλίψεις, για να μάθω τις εντολές Σου»(1). Εδώ είναι διπλή η ευχαριστία, και γιατί τον άφησε να περιπέσει σε κινδύνους και γιατί δεν τον εγκατέλειψε, όταν περιέπεσε. Και τα δύο δε είναι κάπως ένα είδος ευεργεσίας, και το πρώτο δεν είναι κατώτερο από το δεύτερο, αλλά αν πρέπει να πούμε και κάτι το αξιοθαύμαστο, είναι και μεγαλύτερο. Γιατί το μεν δεύτερο διέλυσε κινδύνους, ενώ το πρώτο (οι θλίψεις), έκανε την ψυχή πιο ευσεβή και φιλοσοφημένη.

(Εις Ψαλμ. ΡΙΔ’, 2, ΕΠΕ 6, 526-528- MG 55, 317).(1). Ψαλμ. 118,71.

Γι’ αυτό ο Θεός επιτρέπει να αυξηθούν οι συμφορές, όχι για να μας καταποντίσει μέσα σ’ αυτές, αλλά για να μας κάνει πιο άξιους και γνήσιους και να μας δώσει μεγαλύτερη απόδειξη της δυνάμεώς Του.(Εις Ψαλμ. ΡΚΓ’, 1, ΕΠΕ 6, 670-672- ΜG 55, 355).

Δ’) ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΤΩΝ ΘΛΙΨΕΩΝ.  ΜΑΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΓΗΙΝΑ ΚΑΙ ΜΑΣ ΔΙΝΟΥΝ ΦΤΕΡΑ

«Σήκωσα τα μάτια μου προς τα ιερά όρη της Σιών, από όπου θα έλθει η αναγκαία για μένα βοήθεια»(1). Πρόσεχε ψυχή, που βρίσκεται σε αδιέξοδο και αμηχανία, επειδή ζει μέσα στις δοκιμασίες και έχει στραμμένο το βλέμμα της προς το Θεό, θέλοντας να βρει παρηγοριά. Αυτό πάλι είναι κατόρθωμα των δοκιμασιών και κέρδος που της δίνει φτερά και την διεγείρει και την κάνει να επιζητεί την ουράνια βοήθεια και την απομακρύνει από όλα τα κοσμικά πράγματα.  (Εις Ψαλμ. ΡΚ’, 1, ΕΠΕ 6, 630- MG 55, 344).(1). Ψαλμ. 120,1.

ΑΠΑΛΛΑΣΣΟΥΝ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΘΗ

Όταν η ψυχή θλίβεται από τους πολλούς πειρασμούς, απαλλάσσεται από τα πάθη και τα πολλά νοσήματα, γιατί τότε κυρίως απολαμβάνει άνεση. Επειδή πολλοί ζώντας μέσα στην ευημερία, έχουν ατοπότατο έρωτα για χρήματα και σώματα και αλλά παρόμοια αταίριαστα πράγματα, έρωτα που θλίβει την ψυχή τους, ενώ όταν περιπέσουν σε θλίψεις, ελευθερώνονται από όλα αυτά και ζουν άνετα.    (Εις Ψαλμ. Δ’, 2, ΕΠΕ 5,132- MG 55, 43γ’).

ΜΑΣ ΑΠΑΛΛΑΣΣΟΥΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΜΑΡΤΙΕΣ, ΟΤΑΝ ΤΙΣ ΥΠΟΜΕΝΟΥΜΕ

Ο φτωχός Λάζαρος επήγε στους κόλπους του Αβραάμ, επειδή υπέμεινε καρτερικά τη φτώχεια και την αρρώστια και την έλλειψη προστατών. Γιατί είναι τόσο μεγάλη αρετή η υπομονή σ’ εκείνους που υπομένουν με γενναιότητα, ώστε κι’ αν βρει κάποιον που έχει διαπράξει τις μεγαλύτερες αμαρτίες, τον απαλλάσσει από το βαρύτατο φορτίο των αμαρτιών.

(Εις Ολυμπιάδα, επιστ. ΙΖ’, 3β', ΕΠΕ 37, 550- MG 52, 593, επιστ. Δ', γ').

ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΘΑΡΟΤΕΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΥΣ

Τέτοια είναι η φύση της θλίψεως˙ όταν αγγίξει μια γενναία και ακμαία ψυχή, αυτά (τα κατορθώματα) ενεργεί από τη φύση της. Και όπως η φωτιά κάνει το χρυσό καθαρότερο, όταν ενωθεί μ’ αυτόν, έτσι και η θλίψη, όταν έλθει σε επαφή με χρυσές ψυχές, τις κάνει καθαρότερες και τέλειες. Γι’ αυτό και ο Απ. Παύλος έλεγε˙ «η θλίψη γεννάει υπομονή και η υπομονή αρετή δοκιμασμένη και τέλεια»(1).(Εις Ολυμπιάδα, επιστ. ΙΣΤ’, 1α, ΕΠΕ 37, 538- MG 52,621, επιστ. ΙΖ').(1).Ρωμ. 5,3-4.

ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΣΩΦΡΟΝΕΣ ΚΑΙ ΛΑΜΠΡΟΥΣ

Είναι χρήσιμη σε όλους μας η τιμωρία, γιατί άλλοτε μας κάνει λαμπρότερους και άλλοτε μας αναδεικνύει σωφρονέστερους. (Προς τους λέγοντας ότι δαίμονες διοικούσι..., 8, ΕΠΕ 31, 68).

ΌΤΑΝ ΤΙΣ ΥΠΟΜΕΝΟΥΜΕ, ΘΑ ΛΑΒΟΥΜΕ ΟΥΡΑΝΙΕΣ ΑΜΟΙΒΕΣ

Παρακαλώ να μην σου φέρνει ταραχή καμιά από τις φοβερές δοκιμασίες που ήλθαν. Γιατί, όσο πιο πολλές είναι οι δύσκολες καταστάσεις, τόσο μεγαλύτερη θα είναι για σένα και η επίπονη προσπάθεια και περισσότερος ο μισθός και η ανταπόδοση από το φιλάνθρωπο Θεό, αν βέβαια υποφέρεις με ευχαρίστηση και γενναιότητα όσα συμβαίνουν. Γιατί έτσι και τα βάσανα θα είναι πιο εύκολο να κατανικηθούν και ο καρπός που θα γεννηθεί από την υπομονή αυτών θα είναι πλουσιοπάροχος στους ουρανούς και πολύ μεγαλύτερος από τα παθήματα. (Επιστ. ΟΣΤ' Χαλκιδία, ΕΠΕ 38, 140-142).

ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΣΕ ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ

Όπου υπάρχει θλίψη, εκεί υπάρχει οπωσδήποτε και η σωτηρία, εκεί η άνεση, εκεί οπωσδήποτε τα μεγάλα κατορθώματα.(Εις Εφεσ., ομιλ. Η', 8, ΕΠΕ 20, 626, 628- MG 62, 65 ζ’).

Ο ΠΟΝΟΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ

Τίποτε δεν απομακρύνει τόσο την οκνηρία και την αμέλεια (αδιαφορία), όσο ο πόνος και η θλίψη, γιατί αυτά περιμαζεύουν από παντού τη σκορπισμένη μας διάνοια και την επαναφέρουν στον εαυτό της (την οδηγούν στην περισυλλογή).(Περί Ακαταλήπτου, λόγος Ε’, 7, ΕΠΕ 35,178).

ΜΕ ΑΥΤΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΕΙΤΑΙ Η ΨΥΧΗ

Ποιά βλάβη επέρχεται από το να ασθενεί το σώμα, όταν εξ αιτίας αυτής της ασθενείας μορφώνεται και καλλιεργείται η ψυχή; (Εις Ησ., κεφ. Γ’ 1, ΕΠΕ 8, 302- MG 56, 40).

ΜΑΣ ΧΑΡΙΖΟΥΝ ΑΦΕΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΡΗΣΙΑ

Παντού στις Γραφές θα βρούμε, ότι εκείνοι που υπομένουν με ευχαρίστηση τις θλίψεις, όχι μόνον εξαλείφουν πολλά από τα αμαρτήματά τους, αλλά και δεν είναι μικρή η παρρησία προς το Θεό, που αποκτούν από τις θλίψεις.(Εις Ψαλμ. ΡΜΑ', 1, ΕΠΕ 7, 330- MG 55, 443).

ΓΙΝΟΜΑΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΚΑΙ ΕΙΣΑΚΟΥΟΜΑΣΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΟ

«Θα ξεχύσω μπροστά στο Θεό τη δέησή μου, τη θλίψη μου θα την ανακοινώσω ενώπιόν Του»(1)... Από εδώ μαθαίνουμε, ότι δεν συμβάλλουν λίγο στην άσκηση της πνευματικής ζωής οι θλίψεις˙ γιατί αυτός είναι ο καρπός της θλίψεως˙ κανείς λοιπόν ας μην την αποφεύγει. Γιατί έχει αυτά τα δύο κέρδη˙ το ένα μεν, ότι μας κάνει πιο σπουδαίους και πιο προσεκτικούς, το άλλο δε το ότι δεν είναι μικρό το δικαίωμα που μας παρέχεται, για να γίνουμε εισακουστοί από το Θεό.    (Εις Ψαλμ. ΡΜΑ', 1, ΕΠΕ 7, 326-328- MG 55,442).(1). Ψαλμ. 141,3.

Οι ΑΝΤΙΞΟΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ας μην αποκάνουμε λοιπόν κι’ εμείς, όταν βρισκόμαστε μέσα σε θλίψεις, αλλά ας προσευχόμαστε να μην πέσουμε σε δοκιμασία˙ όταν όμως μας έλθει, να την δεχόμαστε. Γιατί και τα αμαρτήματα που διεπράξαμε τα αποβάλλουμε και, αν έχουμε κάποια αρετή, και εκείνη την κάνουμε λαμπρότερη. Και αυτό μας το αποδεικνύει ο Ιώβ, ο οποίος τότε έλαμψε περισσότερο. Αυτό δε είναι καλό και για τα σώματα˙ αυτό είναι καλό όχι μόνον για τους ανθρώπους, αλλά και για τα άλογα ζώα˙ και όχι μόνον για τα άλογα ζώα, αλλά και για τα φυτά. Γι’ αυτό ακριβώς οι γεωργοί ούτε στα αμπέλια επιτρέπουν να έχουν παραπάνω από το μέτρο φύλλωμα, ούτε σε άλλα δένδρα, αλλά εμποδίζουν την προς τα επάνω ανάπτυξή τους, ξαναγυρίζοντας με το δρεπάνι όλη τους τη δύναμη στη ρίζα, ώστε να μην ξοδευτεί όλη η δύναμη στα φύλλα και παρουσιάσουν έτσι καρπό εξασθενημένο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Γιατί, όταν η φροντίδα καταναλώνεται στα περιττά, η ψυχή γίνεται πιο ανίσχυρη στο να φέρει καρπό ευσεβείας ώριμο και εύχυμο. Αυτό θα μπορούσε να ιδεί κανείς, ότι συμβαίνει και με τα νερά. Δηλαδή, το μεν στάσιμο και ακίνητο είναι βλαβερό, ενώ αυτό που κινείται και αντλείται και διοχετεύεται, όχι μόνον είναι υγιεινό, αλλά και το να το ιδεί κανείς και να το αγγίξει και να το πιει είναι ευχάριστο. Πολλές φορές δε και τη φύση ενίκησε η θλίψη. Γιατί αυτό το νερό που εκ φύσεως φέρεται προς τα κάτω και είναι ρευστό, όταν πιέζεται, εξακοντίζεται προς τα επάνω. Αυτό λοιπόν συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Δηλαδή, εκείνοι που υπομένουν τις θλίψεις με ευκολία, πνευματικά ανεβαίνουν ψηλότερα, και αν ακόμη είναι πολύ προσκολλημένοι στη γη και είναι πάρα πολύ γήϊνοι και χαμερπείς, από τη θλίψη κερδίζουν μεγάλη ωφέλεια.   (Εις Ψαλμ. ΡΜΑ’, 3, ΕΠΕ 7, 340-342- MG 55, 440).

Η άνεση και η καλοπέραση συνήθως οδηγούν στη νωθρότητα,... ενώ το κέρδος από τις δοκιμασίες είναι μεγάλο. (Εις Ανδριάντας, ομιλ. Δ', 1, ΕΠΕ 32, 62- MG 49, 60).

ΕΙΝΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟ

Μη λοιπόν θορυβείσαι, αγαπητέ, όταν πειράζεσαι, αλλά, αφού θυμηθείς τον προφήτη που λέει: «Υπήρξε ευεργετικό για μένα το ότι με τις θλίψεις με ταπείνωσες, για να γνωρίσω έτσι τις εντολές σου»(1), να δέχεσαι τη συμφορά σαν φάρμακο και να χρησιμοποιείς τη δοκιμασία όπως πρέπει και τότε θα μπορέσεις να επιτύχεις μεγαλύτερη ανάπαυση.(Εις Ψαλμ. ΡΚΒ’, 2, ΕΠΕ 6, 662- MG 55, 352-353).   (1). Ψαλμ. 118, 71.

ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΗΓΟΡΟΙ ΜΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ

Όταν βρισκόμουν μέσα στις θλίψεις, εκραύγασα δυνατά και ο Κύριος με άκουσε»(1), για να μάθεις να ανεβαίνεις σιγά-σιγά και τις προσευχές να τις κάνεις θερμότερες, πνευματικότερες, ώστε να μη δυσανασχετείς, ούτε να στενοχωρείσαι στις θλίψεις, αλλά να καρπώνεσαι το κέρδος που προέρχεται απ’ αυτές. Γιατί, αν ο προφήτης Ελισσαίος, ενώ ήταν άνθρωπος, δεν άφησε το μαθητή του να απομακρύνει τη γυναίκα που πλησίασε, λέγοντας «άφησέ την, η ψυχή της είναι πολύ λυπημένη»(2), μη φανερώνοντας τίποτε άλλο από αυτό, παρά ότι έχει μεγάλο υπερασπιστή και συνήγορο τη θλίψη, πολύ περισσότερο ο Θεός δεν θα σε απομακρύνει, όταν Τον πλησιάζεις με ψυχή πονεμένη. Γι’ αυτό και ο Χριστός μακαρίζει εκείνους που πενθούν και ελεεινολογεί εκείνους που γελούν(3).   (Εις Ψαλμ. ΡΙΘ’ 1, ΕΠΕ 6, 612- MG 55, 340).(1).Ψαλμ. 119,1.(2)Δ' Βασ. 4,27.(3).Λουκά 6,25.

ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΘΑΡΟΤΕΡΕΣ ΤΙΣ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΜΑΣ

«Προς τον Κύριον εκραύγασα δυνατά, όταν βρισκόμουν μέσα σε θλίψεις και με άκουσε»(1)... Είδες το κέρδος της θλίψεως;... Τους οδήγησε σε καθαρή προσευχή... Και συ λοιπόν, αγαπητέ, όταν βρεθείς μέσα σε θλίψη μην απελπίζεσαι, ούτε να γίνεις ράθυμος, αλλά τότε περισσότερο κοίταξε ψηλά˙ επειδή τότε και οι προσευχές είναι καθαρότερες και η εύνοια και η αγάπη του Θεού είναι μεγαλύτερη. Και σε όλη σου τη ζωή έτσι να ζεις, ώστε να είναι κοπιαστική η ζωή σου, γνωρίζοντας, ότι «όλοι όσοι θέλουν να ζουν με ευσέβεια, όπως επιβάλλει η σχέση τους με τον Ιησού Χριστό, θα καταδιωχθούν»(2) και ότι «δια πολλών θλίψεων θα εισέλθουμε στη βασιλεία του Θεού»(3). Μη λοιπόν αγαπήσεις την πλαδαρή και διαλυμένη ζωή, ούτε να θελήσεις να βαδίζεις τον ευρύχωρο δρόμο (γιατί δεν οδηγεί στον ουρανό αυτός ο δρόμος), αλλά το στενό και γεμάτο θλίψεις. Αν δε θέλεις να φθάσεις στους ουράνιους τόπους διαμονής, να αποφεύγεις τις ηδονές, να περιφρονείς την απατηλή και πολυτελή ζωή, να αδιαφορείς για τον πλούτο, τη δόξα και την εξουσία, να αποκτήσεις φτώχεια και συντριβή καρδιάς και εξομολόγηση και πηγές δακρύων, και να επιδιώκεις όλα όσα μπορούν να σου χαρίσουν τη σωτηρία. Γιατί αυτά και πιο ασφαλή κάνουν εκείνον που τα έχει αποκτήσει και τις προσευχές τις κάνουν πιο πνευματικές. Αν έτσι ασκήσεις τον εαυτό σου και με τέτοιο φρόνημα επικαλεσθείς και συ το Θεό, οπωσδήποτε θα σε ακούσει.(Εις Ψαλμ. ΡΙΘ', 1, ΕΠΕ 6, 610-612).

ΜΑΛΑΚΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΨΥΧΗ

Οι συμφορές καλλιέργησαν και μαλάκωσαν την ψυχή των αδελφών του Ιωσήφ και τους έκαναν πιο επιεικείς και καλωσυνάτους. (Εις Γεν., ομιλ. ΞΔ’, 5, ΕΠΕ 4, 672-674- MG 54, 553).

ΟΙ ΘΛΙΨΕΙΣ ΙΣΧΥΡΟΠΟΙΟΥΝ ΤΗ ΦΙΛΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΛΥΟΥΝ ΤΗΝ ΕΧΘΡΑ

Τέτοια είναι η φύση των θλιβερών γεγονότων της ζωής˙ είναι συνηθισμένο να παρατείνουν πάντοτε τις φιλίες και αυτό φαίνεται και από το ότι μπορούν εύκολα να διαλύσουν και τις έχθρες. Γιατί δεν υπάρχει κανείς που να είναι τόσο άθλιος και τόσο ηλίθιος, ώστε να βλέπει τον εχθρό του να υποφέρει και να μπορεί να διατηρεί την έχθρα εναντίον του.

(Προς Σταγείριον, λόγος Α’, 2, ΕΠΕ 29, 20- MG 47, 427).

Η ΘΛΙΨΗ ΕΙΝΑΙ ΜΗΤΕΡΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΣΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ

Η θλίψη είναι μητέρα της φιλοσοφίας και απαλλάσσει τον άνθρωπο από το θάνατο και προσελκύει πάρα πολύ τη δύναμη και ενίσχυση του Θεού. Τότε η νωθρότητα και ο περισπασμός εξαφανίζονται˙ τότε γινόμαστε προθυμότεροι για τις προσευχές. Και όπως ακριβώς ο χειμώνας είναι ο κατάλληλος καιρός για την καλλιέργεια της γης, έτσι και η θλίψη είναι η κατάλληλη περίσταση για τη φροντίδα της ψυχής. (Εις Ψαλμ. Θ', 5, ΕΠΕ 5, 468- MG 55, 128).

Η θλίψη δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα, για να φιλοσοφήσει κανείς πάνω στη ζωή.    (Εις Β' Τιμ., ομιλ. Ε’, 4, ΕΠΕ 23, 558- MG 62, 629).

ΚΑΤΑΣΤΕΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΡΣΗ

 «Ο Κύριος άκουσε τη δέησή σου και διατέθηκε ευμενώς για σένα εξ αιτίας της θλίψεώς σου»(1). Λοιπόν κι’ εμείς ας μη στενοχωρούμαστε, όταν από κάποια περίσταση των πραγμάτων ταπεινωθούμε. Γιατί τίποτε δεν βοηθάει τόσο πολύ την υπερήφανη φύση μας, όσο το να συστέλλεται και να ταπεινώνεται το φρόνημά μας και να καταστέλλεται η φυσίωση και η έπαρση της ψυχής μας. Τότε μας ακούει περισσότερο ο Κύριός μας, όταν με πονεμένη ψυχή και συντριμμένη καρδιά Τον επικαλούμαστε και δείχνουμε μεγάλη επιμονή στις παρακλήσεις μας.
(Εις Γεν., ομιλ. ΛΗ’, 6, ΕΠΕ 3, 602- MG 53, 359).(1). Γεν. 16,11.

ΤΑΠΕΙΝΩΝΟΥΝ ΚΑΙ ΣΥΝΕΤΙΖΟΥΝ
Ο Θεός συνεχώς αυτό συνηθίζει να κάνει, δηλαδή να συγκρατεί το υψηλό φρόνημα των αλαζόνων και να ταπεινώνει τους υπερήφανους, ώστε να απαλλαγούν από το δρόμο που οδηγεί στην κακία. Γιατί τίποτε δεν υπάρχει χειρότερο από την υπερηφάνεια. Γι’ αυτό υπάρχουν πειρασμοί και θλίψεις και σώμα θνητό και οι πολλές περιστάσεις των πραγμάτων˙ γι’ αυτό υπάρχουν πάθη και αρρώστιες, για να συγκρατούν χίλια χαλινάρια την ψυχή, που εύκολα κυριεύεται από την έπαρση και την υπεροψία.  (Εις Ψαλμ. ΡΚΒ', 2, ΕΠΕ 6, 662- MG 55,352).
Όταν μας στενοχωρεί πολύ μεγάλη δοκιμασία, ... η αλαζονεία που υπάρχει κατά τις ημέρες της ευημερίας εξαφανίζεται. (Εις Δαν., κεφ. Β’ 3, ΕΠΕ 8, 544- MG 56, 203).
ΣΥΝΤΡΙΒΟΥΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΥΣΣΟΥΝ
Είδες, πώς η θλίψη κάνει δυνατούς τους ανθρώπους; πώς τους δημιουργεί κατάνυξη; πώς συντρίβει και ταπεινώνει τη σκέψη; (Εις Ψαλμ. ΡΛΣΤ’, 1, ΕΠΕ 7,192- MG 55, 405).. Τέτοιες είναι οι ψυχές εκείνων που θλίβονται˙ συνεγείρουν ολόκληρη την καρδιά, επικαλούμενοι με πολλή κατάνυξη το Θεό˙ γι’ αυτό βέβαια και εισακούονται. Γιατί αυτές οι προσευχές έχουν πολλή δύναμη, γιατί δεν κλονίζονται ούτε σαλεύουν, ακόμη κι’ αν ο διάβολος επιτεθεί με μεγάλη δύναμη. Γιατί, όπως ακριβώς ένα δένδρο ισχυρό που έχει απλωμένη τη ρίζα του σε μεγάλο βάθος της γης και περισφίγγει το χώμα της, αντιστέκεται σε κάθε ορμή των ανέμων. (Εις Ψαλμ. ΡΚΘ', 1, ΕΠΕ 7, 68- MG 55,373).
Η φύση της θλίψεως συνήθως προξενεί τα αντίθετα, δηλαδή προσοχή, συντριβή στο φρόνημα, πρόθυμη διάθεση, αύξηση της ευσέβειας... Οι άγιοι, όταν δοκίμαζαν θλίψεις, γίνονταν λαμπρότεροι και ευσεβέστεροι. (Εις Ψαλμ. ΡΜΑ’, 1, ΕΠΕ 7, 330- MG 55, 443).
ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΔΥΝΑΤΟΥΣ
Τέτοια είναι η φύση της θλίψεως˙ εκείνους που την υποφέρουν με πραότητα και γενναιότητα, τους κάνει ανώτερους από τις δοκιμασίες, τόσο υψηλούς, ώστε να μην τους φθάσουν τα βέλη του διαβόλου και τους διδάσκει να περιφρονούν τις μηχανορραφίες. Καθόσον και τα δένδρα που είναι σε σκιερά μέρη γίνονται ασθενικά και ακατάλληλα για καρποφορία, ενώ όσα αναπτύσσονται σε μέρος ανοικτό και δέχονται τις επιθέσεις των ανέμων και τη θέρμη των ακτίνων, και τα ίδια γίνονται ισχυρότερα και αποκτούν πλούσιο φύλλωμα και γεμίζουν καρπούς.
(Εις Ολυμπιάδα, επιστ. ΙΑ', 1β, ΕΠΕ 37, 500- MG 52, 596, επιστ. Ε α').
ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΣΤΑΘΕΡΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΡΕΤΗ

 Είναι μεγάλη, πραγματικά μεγάλη η παρηγοριά από τα παθήματα του Χριστού και των Αποστόλων. Γιατί εγνώριζε καλά ο Παύλος ότι ο δρόμος των παθημάτων είναι ο καλύτερος δρόμος που οδηγεί στην αρετή, ώστε να θέλει να τον ακολουθήσει, και εκείνος που δεν τον έχει ανάγκη˙ τόσο πολύ εγνώριζε ότι μας συμφέρει η θλίψη και ότι αυτή γίνεται περισσότερο αιτία ανέσεως πνευματικής. Άκουσε λοιπόν τον ίδιο το Χριστό, που λέει˙ «εάν κάποιος δεν σηκώσει το σταυρό του και δεν με ακολουθήσει στο δρόμο της θυσίας, δεν είναι άξιος για μένα»(1). Και αυτό δεν το λέει μόνον με αυτή τη διδασκαλία. Εάν είσαι μαθητής, μιμήσου το δάσκαλό σου, γιατί αυτό είναι το γνώρισμα του μαθητή. Αν λοιπόν ο Χριστός έζησε στον κόσμο με θλίψη και συ θέλεις να ζεις με άνεση, δεν βαδίζεις πλέον τον ίδιο μ’ αυτόν δρόμο, αλλά διαφορετικό. Πώς λοιπόν Τον ακολουθείς; Πώς είσαι μαθητής, αφού δεν ακολουθείς το παράδειγμα του δασκάλου;... Επομένως, είναι μεγάλο αγαθό η θλίψη, αγαπητοί, αφού κατορθώνει δύο πράγματα πολύ μεγάλα, και τις αμαρτίες εξαλείφει και μας κάνει σταθερούς στην αρετή. (Εις Εβρ., ομιλ. ΚΗ’, 3, ΕΠΕ 25, 252-254- MG 63,196).
ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΣΥΜΠΟΡΕΥΟΝΤΑΙ
Με την αρετή έχουν συνδεθεί κόποι και κίνδυνοι.(Εις Ολυμπιάδα, επιστ. ΙΕ', 1β, ΕΠΕ 37, 534- MG 52, 619).
ΧΑΡΙΖΟΥΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΛΟΥΤΟ

 Πράγματι αυτές είναι οι εμπορικές επιχειρήσεις μου, αυτός είναι ο πλούτος μου, αυτή είναι η άφεση των αμαρτιών μου, το να βαδίζω συνεχώς ανάμεσα σε τέτοιους πειρασμούς και να μου προξενούνται αυτοί οι πειρασμοί από ανθρώπους από τους οποίους δεν το περίμενα ποτέ.    (Εις Ολυμπιάδα, επιστ. Θ', 1β, ΕΠΕ 37,430- MG 52, 613, επιστ. ΙΔ’, α').
ΑΜΕΙΒΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΟ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΚΑΙ Η ΛΥΠΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΔΙΚΙΕΣ
Η επιστολή των δακρύων και των οδυρμών αποκάλυψε τη φλόγα της λύπης που υπάρχει στην καρδιά σου για μένα. Την αμοιβή σου για όλα αυτά περίμενέ την από τον φιλάνθρωπο Θεό. Γιατί υπάρχει και για τη λύπη μισθός και μάλιστα μεγάλος και πολύς.(Επιστ. ΡΚΑ’ Αραβίω, ΕΠΕ 38, 222- ΜG 52, 675).
ΟΙ ΘΛΙΨΕΙΣ ΓΕΝΝΟΥΝ ΤΗΝ ΥΠΟΜΟΝΗΝ, ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΗΤΕΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Ο Παύλος δεν χαίρεται και δεν ευφραίνεται μόνον για τις ανταμοιβές των θλίψεων, αλλά καυχιέται και για τις ίδιες τις θλίψεις, λέγοντας τα εξής: «Και όχι μόνον για τη Χάρη που ελάβαμε, αλλά καυχιόμαστε και για τις θλίψεις»(1). Έπειτα, απαριθμώντας το πλήθος των βραβείων της θλίψεως, λέει ότι «αυτή γεννάει υπομονή»(2), που είναι η μητέρα των αγαθών, το ακύμαντο λιμάνι, η γαληνεμένη ζωή, που είναι πιο ισχυρή και από το βράχο και πιο στέρεη και από το διαμάντι, πιο δυνατή από κάθε όπλο και πιο ασφαλής από τα τείχη. Και όταν αυτή η υπομονή κατορθωθεί, κάνει άξιους και γενναίους τους μαθητές της και ακατάβλητους. Γιατί δεν τους αφήνει να ταράσσονται από κανένα από τα θλιβερά γεγονότα που τους βρίσκουν, ούτε να καταβάλλονται, αλλά όπως ο βράχος όσο κι’ αν χτυπιέται από πολλά κύματα, αυτός βέβαια καθαρίζεται περισσότερο, χωρίς να μετακινείται καθόλου, τον όγκο όμως του νερού που προσκρούει επάνω του, τον διαλύει εύκολα, όχι χτυπώντας τον, αλλά δεχόμενος τα κτυπήματά του. Κατά τον ίδιο λοιπόν τρόπο και εκείνος που έγινε άξιος με την άσκηση της υπομονής, είναι ανώτερος από κάθε σκευωρία. Και το πιο αξιοθαύμαστο είναι, ότι γίνεται πιο δυνατός και διαλύει τους κακούς εύκολα, όχι με το να κακοποιεί, αλλά με το να κακοποιείται. (Επιστ. ΡΖ’ Κάστω, Ουαλερίω κλπ., πρεσβυτέροις, ΕΠΕ 38, 192-194- MG 52, 665-666).(1). Ρωμ. 5,3.(2). Ο.π.
ΑΝΕΙΠΩΤΕΣ ΟΙ ΑΜΟΙΒΕΣ Σ’ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΠΟΝΟΥΝ ΠΟΛΥ
Όσο μεγαλύτερη στενοχώρια σας βρει, τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το στεφάνι, αφού ο Θεός είναι Εκείνος που καθορίζει τις απερίγραπτες και άφατες εκείνες αμοιβές που ξεπερνούν κάθε λογική. (Επιστ. ΡΠΑ’ Επισκόποις, ΕΠΕ 38, 334- MG 52, 714). ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι επίσκοποι προς τους οποίους γράφει εδιώκονταν σκληρά από τους αντιπάλους του Χρυσοστόμου.
ΧΑΡΙΖΟΥΝ ΠΟΛΛΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑ
Όσο πολλαπλασιάζονται οι θλίψεις, τόσο και τα βραβεία γίνονται αφθονότερα. Όσο πιο πολύ ο χρυσός μένει στη φωτιά, τόσο καθαρότερος γίνεται. Όσο μεγαλύτερο πέλαγος διαπλεύσει ο έμπορος, τόσο περισσότερα εμπορεύματα συγκεντρώνει.(Εις Ολυμπιάδα, επιστ. ΙΖ’, 3α, ΕΠΕ 37,548- MG 52, 593, επιστ. Δ’, γ').
Η έφοδος των πειρασμών γίνεται αιτία στεφάνων και βραβείων.  (Εις Γέν., ομιλ. Μ', 3, ΕΠΕ 3,658- MG 53,372).
Όσο μεγαλύτερος είναι ο πόνος τόσο λαμπρότερο θα είναι και το στεφάνι.   (Κατά Ιουδαίων, λόγος Η', 7, ΕΠΕ 34,402- MG 48,939).
Εκείνος που υποφέρει δοκιμασίες για το Θεό, όσο χειρότερα πάθει, τόσο πιο μεγάλα στεφάνια θα απολαύσει. (Επιστ. Ξ’ Χαλκιδία και Ασυγκριτία, ΕΠΕ 38,116- MG 52, 642).
ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΤΑΡΑΣΣΟΥΝ, ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΜΟΙΒΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΘΑΝΑΤΕΣ
Κανένα από τα θλιβερά που συμβαίνουν να μη σας ταράσσει, ούτε τα αλλεπάλληλα κύματα των δύσκολων περιστάσεων να θολώνουν το μυαλό σας. Γιατί τέτοια είναι «η στενή και γεμάτη δοκιμασίες χριστιανική οδός»(1)˙ έχει πολλές δυσκολίες, πολλούς ίδρωτες και κόπους. Όμως αυτά παρέρχονται και εξαφανίζονται μαζί με την παρούσα ζωή. Γιατί είναι στενή η οδός, αλλά πάντως είναι οδός. Ενώ τα βραβεία, όταν υποφέρουμε με υπομονή και γενναιότητα τις δοκιμασίες, είναι συνεχή και αθάνατα και πολύ ανώτερα από τους ιδρώτες. Κατανοώντας λοιπόν ότι η θλίψη είναι φθαρτή και προσωρινή, ενώ οι αμοιβές συνεχείς και αθάνατες, να τα υπομένετε όλα με γενναιότητα, χωρίς να ταράσσεσθε από τις δυσκολίες που συμβαίνουν. Γιατί ένα μόνον είναι λυπηρό, η αμαρτία. Ενώ όλα τα αλλά, εξορίες, δημεύσεις περιουσιών, απαγωγές, σκευωρίες και άλλα παρόμοια, είναι κάποια σκιά και καπνός και αράχνη και ο,τιδήποτε άλλο υπάρχει πιο ευτελές από αυτά.   (Επιστ. ΚΘ’ Χαλκιδία και Ασυγκριτία, ΕΠΕ 38, 70- MG 52, 627).(1). Ματθ. 7,14.
ΔΥΝΑΜΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΚΕΨΗ
«Και καυχόμαστε για τις θλίψεις μας»(1), γιατί από τις συνεχείς θλίψεις η ψυχή μας γίνεται περισσότερο καρτερική και οι λογισμοί μας ισχυροποιούνται.
(Εις ρητόν «καυχώμεθα εν θλίψεσιν», 4, ΕΠΕ 26, 516- MG 51,164). (1). Ρωμ. 5,3.
ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΡΟΚΟΠΗΣ
Οι ανέσεις τις περισσότερες φορές μας κάνουν πιο οκνηρούς˙ ενώ η θλίψη, επειδή μας κάνει νηφάλιους, μας κάνει άξιους και της βοήθειας του Θεού... Μην πονούμε λοιπόν, όταν δοκιμάζουμε θλίψεις, αλλά ας χαιρόμαστε περισσότερο˙ γιατί αυτό είναι η προϋπόθεση της προκοπής μας.  (Τοις αγαπώσι τον Θεόν, 4, ΕΠΕ 26, 536- MG 51,170).
ΜΑΣ ΠΛΗΣΙΑΖΟΥΝ ΣΤΟ ΘΕΟ
Λοιπόν ας φροντίζουμε να ευχαριστούμε για όλα το Θεό και να υπομένουμε με γενναιότητα όλα όσα δυσάρεστα μας συμβαίνουν. Όταν λοιπόν είμαστε φτωχοί, όταν είμαστε άρρωστοι, ας Τον ευχαριστούμε˙ όταν συκοφαντούμαστε, ας Τον ευχαριστούμε˙ όταν μας κακομεταχειρίζονται, ας Τον ευχαριστούμε˙ αυτό μας πλησιάζει κοντά στο Θεό˙ τότε και το Θεό Τον έχουμε οφειλέτη (εφόσον είμαστε αδικημένοι, θα αναλάβει Εκείνος την υπεράσπισή μας).   (Εις Εβρ., ομιλ. ΛΓ’, 4, ΕΠΕ 25, 364- MG 63,230).
ΟΙ ΘΛΙΨΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑ ΑΓΑΘΟ, ΓIΑΤΙ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. Η θλίψη είναι μεγάλο αγαθό. Ο δρόμος που οδηγεί στη βασιλεία του Θεού είναι στενός˙ η θλίψη μας σπρώχνει να μπούμε στο στενό αυτό δρόμο. Όποιος δεν θλίβεται, δεν θα μπορέσει να μπει. Εκείνος που θλίβεται στο στενό δρόμο, αυτός είναι εκείνος που απολαμβάνει και άνεση. Ενώ εκείνος που έχει συνηθίσει τον εαυτό του στην καλοπέραση, ούτε μπαίνει στο στενό δρόμο, αλλά και αν, για να μιλήσω έτσι, σφηνωθεί και παρεμβληθεί στο στενό δρόμο, στενοχωρείται και αγανακτεί και επομένως δεν αισθάνεται καμιά άνεση μέσα στις θλίψεις. (Εις Εβρ., ομιλ. ΛΓ’, 4, ΕΠΕ 25, 364- MG 63,230).
Ε') Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΘΛΙΨΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ.ΠΩΣ ΝΑ ΤΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ
Ας είναι δοξασμένος ο Θεός, που δίνει παρηγοριά πολύ μεγαλύτερη από τις θλίψεις και σε σας δίνει τόση υπομονή, ώστε να υποφέρετε με πολλή χαρά τα θλιβερά γεγονότα που συμβαίνουν. Αυτό προ πάντων διπλασιάζει το μισθό σας, το ότι υπομένετε αυτά, και τα υπομένετε με χαρά. Αυτό και σε μένα δίνει μεγάλη παρηγοριά, όταν ακούω την ανδρεία σας, το θάρρος, την αμετάτρεπτη γνώμη σας, τη δύναμη, την υπομονή, την καρτερικότητα, τον θερμότερο από τη φωτιά ζήλο σας.     (Επιστ. 119 Δανιήλω πρεσβυτέρω, ΕΠΕ 38, 360- MG 52, 722).
ΠΩΣ ΘΑ ΠΑΡΗΓΟΡΕΙΤΑΙ Ο ΠΟΝΕΜΕΝΟΣ
Είναι αρκετό αυτό, για να διεγείρει και ανορθώσει την ψυχή, όταν δηλαδή κατανοήσει ότι η δοκιμασία της δεν είναι ασήκωτη και παραδειγματισθεί από εκείνους που την υπέμειναν πριν από αυτή. (Εις Εβρ., ομιλ. ΚΘ’, 1, ΕΠΕ 25, 276- MG 63,203).
ΝΑ ΤΙΣ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ
«Μη σπεύσεις να απομακρυνθείς από τον Κύριο σε καιρό πειρασμού»(1), αλλά σε ένα μόνον ας εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας, στο να υποφέρουμε τα πάντα με γενναιότητα και να μη πολυπραγμονούμε ούτε να περιεργαζόμαστε αυτά που συμβαίνουν. Γιατί η γνώση για το πότε πρέπει να σταματήσουν οι θλίψεις, ανήκει στο Θεό, ο οποίος και παραχωρεί να μας επισκεφθούν αυτές. Το δε να τις σηκώνουμε με θερμές ευχαριστίες, όταν μας επισκέπτονται, είναι έργο της ευγνώμονος καρδιάς μας˙ κι’ αν γίνει αυτό, τότε επακολουθούν όλα τα καλά.(Εις Ματθ., ομιλ. Ι’, 7, ΕΠΕ 9, 342- MG 57,192).(1). Σοφ. Σειρ. 2,2.
3630. Να μη ζητούμε γρήγορη απαλλαγή από τις δοκιμασίες που μας βρίσκουν και μας συνέχουν, αλλά να υποφέρουμε τα δυσάρεστα γεγονότα με γενναιότητα. (Εις Ματθ., ομιλ. Ν', 1, ΕΠΕ 11, 46- MG 58, 505).
ΝΑ ΤΙΣ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Αν λοιπόν κι’ εμείς θέλουμε να αξιωθούμε της εύνοιας του Θεού, ας μη στενοχωρούμαστε κατά τη διάρκεια των πειρασμών και δοκιμασιών, ούτε να δυσανασχετούμε για τα κακά που μας βρίσκουν στη ζωή ˙ αλλά μάλλον να χαιρόμαστε και να ευφραινόμαστε, ενισχυόμενοι από την πίστη, γνωρίζοντας ότι έτσι προ πάντων θα απολαύσουμε μεγάλης πρόνοιας εκ μέρους του Θεού, αν φροντίσουμε να τα υποφέρουμε όλα με ευγνωμοσύνη. (Εις Γεν., ομιλ. ΞΕ’, 5, ΕΠΕ 5, 36- MG 54, 565).
Αυτό προ πάντων δείχνει ότι υπάρχει ευχάριστη διάθεση, το να αισθάνεται ο άνθρωπος μεγάλη ευγνωμοσύνη στο Θεό στις ώρες των θλίψεων και να Τον ευχαριστεί συνεχώς.
(Εις Ψαλμ. ΡΙ’, 1, ΕΠΕ 6, 380-382- MG 55, 279-280).
Η ΔΟΞΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΛΑΦΡΥΝΕΙ ΤΟΝ ΠΟΝΟ
Μου αναπτέρωσες πολύ το κουράγιο και με έκαμες να σκιρτώ από χαρά, γιατί, αφού μου ανήγγειλες τα δυσάρεστα, πρόσθεσες τη φράση, με την οποίαν πρέπει να επισφραγίζουμε όλα όσα συμβαίνουν, λέγοντας: Δόξα ανήκει στο Θεό για όλα. Αυτή η φράση είναι θανατηφόρο πλήγμα για το διάβολο˙ γι’ αυτόν που τη λέει σε κάθε κίνδυνο, είναι πολύ μεγάλη προϋπόθεση ασφάλειας και ευχαριστήσεως. Γιατί μόλις την απαγγείλει κανείς, αμέσως διασκορπίζεται το σύννεφο της λύπης. Μην πάψεις λοιπόν να τη λες, παιδαγωγώντας και τους άλλους. Έτσι και η φουρτούνα που μας βρήκε, κι’ αν ακόμη γίνει μεγαλύτερη, θα μεταβληθεί σε γαλήνη. Έτσι και όσοι δοκιμάζονται, θα πάρουν μεγαλύτερη αμοιβή μαζί με την απαλλαγή τους από τα δεινά. Αυτή η φράση ανάδειξε τον Ιώβ νικητή, αυτή η φράση έτρεψε το διάβολο σε φυγή και αφού τον καταντρόπιασε, τον έκαμε να αναχωρήσει, αυτή εξαλείφει κάθε ταραχή. (Επιστ. 193 Παιανίω, ΕΠΕ 38, 350- MG 52, 719-720).
ΝΑ ΤΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ
Πολλά από εκείνα που φαίνονται φοβερά, προτού να τα εξετάσει κανείς κατά βάθος, φαίνονται μεγάλα και ανυπόφορα, όταν όμως σκεφθεί κανείς βαθύτερα με βάση τη λογική, βρίσκει ότι είναι πολύ λιγότερο φοβερά από όσο τα είχε υποψιαστεί.     (Προς Σταγείριον, λόγος Α', 2, ΕΠΕ 29,22- MG 47,427).
ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΑΤΑΡΑΞΙΑ
3635. Ας μη σε τρομάζει λοιπόν καμιά από τις συμφορές που έρχονται εναντίον σου, αλλά όσο κι’ αν αυξάνονται τα κύματα και γίνεται μεγαλύτερη η θαλασσοταραχή, τόσο περισσότερο θα είναι και το εμπόρευμα και πολύ περισσότερα τα βραβεία των ιδρώτων σου και μεγαλύτερα και λαμπρότερα. Καθόσον «τα τωρινά παθήματα δεν είναι άξια να συγκριθούν προς τη δόξα που πρόκειται να φανερωθεί και να δοθεί σε μας»(1). Γιατί τα παρόντα είναι δρόμος, και τα ευχάριστα και δυσάρεστα αυτής της ζωής, και τα δύο με όμοιο τρόπο παρέχονται και κανένα από αυτά δεν είναι σταθερό, ούτε μόνιμο, αλλά μιμούνται τη φύση, κάνουν δηλαδή την εμφάνισή τους και συγχρόνως παρέρχονται. Όπως λοιπόν οι ταξιδιώτες και οι οδοιπόροι, είτε βαδίζουν μέσα από λιβάδια, είτε μέσα από φαράγγια, καμιά ευχαρίστηση δε δοκιμάζουν από τα πρώτα ούτε υποφέρουν στενοχώρια από τα δεύτερα (γιατί είναι οδοιπόροι και όχι πολίτες, που και τα δύο τα προσπερνούν και βιάζονται να φθάσουν στην πατρίδα τους), έτσι παρακαλώ και σένα ούτε να θαμπώνεσαι από τα ευχάριστα της παρούσας ζωής, ούτε να καταποντίζεσαι, από τα δυσάρεστα, αλλά ένα μόνον να έχεις για σκοπό σου, πώς θα φθάσεις στην κοινή όλων μας πατρίδα με πολλή παρρησία. Γιατί αυτό είναι το μόνιμο και σταθερό και αθάνατο αγαθό, ενώ όλα τα άλλα είναι άνθος χορταριού και καπνός και ό,τι πιο ευτελές από αυτά υπάρχει.    (Επιστ. ΡΕ’, Χαλκιδία, ΕΠΕ 38, 188-190- MG 52,664).(1). Ρωμ. 8,18.
ΝΑ ΤΙΣ ΥΠΟΜΕΝΟΥΜΕ, ΓΤΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΦΡΕΣ ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΑ ΑΙΩΝΙΑ ΑΓΑΘΑ
Ο Απ. Παύλος ονόμασε τη θλίψη ελαφριά, όχι εξ αιτίας της φύσεως των πραγμάτων, αλλ’ εξ αιτίας της προαιρέσεως αυτών που αγωνίζονται και της ελπίδας των μελλοντικών αγαθών: «Γιατί η ελαφριά θλίψη», λέγει, «ετοιμάζει αιώνια και αφάνταστη δόξα, αρκεί εμείς να μην θέτουμε σαν σκοπό μας εκείνα που βλέπονται, αλλά εκείνα που δεν βλέπονται»(1). Γιατί, αν τα κύματα και οι θάλασσες για τους ναύτες, οι σφαγές και τα τραύματα για τους στρατιώτες, οι κακοκαιρίες και οι παγετοί για τους γεωργούς, και γι’ αυτούς που πυγμαχούν οι βαθειές πληγές, αν όλα αυτά είναι ελαφρά και υποφερτά λόγω της ελπίδας των βραβείων των πρόσκαιρων και φθαρτών, πολύ περισσότερο, όταν ο ουρανός μπαίνει μπροστά μας και τα μυστικά αγαθά και τα αθάνατα βραβεία, δεν θα καταλάβει καν κανείς τις παρούσες δοκιμασίες. (Εις ΜατΘ., ομιλ. ΚΓ’, 5, ΕΠΕ 10, 92- MG 57,314).   (1). Β' Κορ. 4,17-18.
ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΟΜΑΣΤΕ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΜΑΤΗ ΠΑΘΗΜΑΤΑ ΖΩΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΑΝΔΡΩΝ
Η υπομονή των αθλητών ας γίνει σε σας δάσκαλος καρτερίας˙ βλέποντας επίσης, ότι όλη η ζωή των γενναίων και μεγάλων ανδρών υφαίνεται με τέτοια παθήματα, να μη συγχύζεσθε, ούτε να ταράσσεστε ούτε από τους δικούς σας ούτε από τους κοινούς σ’ όλους πειρασμούς.    (Προς σκανδαλισθέντας, 22, ΕΠΕ 33,626- MG 52,525).
ΝΑ ΜΗΝ ΑΠΟΚΑΜΝΟΥΜΕ ΟΥΤΕ ΝΑ ΔΥΣΑΝΑΣΧΕΤΟΥΜΕ
Αυτό που είναι για τους σπόρους η βροχή, αυτό είναι για κείνους που θλίβονται τα δάκρυα... Όταν λοιπόν ο ψαλμωδός λέει, «οδηγούμενοι στην αιχμαλωσία βάδιζαν και έκλαιγαν, σπέρνοντας στη γη τους σπόρους της δοκιμασίας, επιστρέφοντας δε θα έρθουν με αγαλλίαση συνάζοντας τους καρπούς της παιδαγωγίας του Κυρίου»(1), δεν μιλάει για σιτάρι, αλλά για περιστάσεις αληθινές της ζωής, διδάσκοντας τον ακροατή να μην αποκάνει στις θλίψεις. Γιατί, όπως ακριβώς εκείνος που σπέρνει δεν στενοχωρείται, κι’ αν ακόμη είναι πολλά αυτά που τον κουράζουν, αποβλέποντας προς τους πλούσιους αθέριστους καρπούς, έτσι και εκείνος που θλίβεται δεν πρέπει να δυσανασχετεί, κι’ αν ακόμη είναι πολλά τα δυσάρεστα, περιμένοντας το θερισμό, συλλογιζόμενος τα κέρδη που προέρχονται από τη θλίψη.(Εις Ψαλμ. ΡΚΕ’, 2, ΕΠΕ 7,28- MG 55,362).(1). Ψαλμ. 125,6. 
Να εύχεσαι πάρα πολύ να μην περιπέσεις σε πειρασμό και δοκιμασία, αν όμως περιπέσεις κάποτε, να μη δυσανασχετείς, να μη θορυβείσαι, ούτε να ταράζεσαι, αλλά κάνε το παν, για να γίνεις λαμπρότερος. Δεν βλέπεις τους πιο ανδρείους από τους στρατιώτες, πώς, όταν τους προσκαλεί η σάλπιγγα, αποβλέπουν προς τα σύμβολα του θριάμβου, προς τις νίκες, προς τα στεφάνια, προς εκείνους από τους προγόνους τους που πέτυχαν κατορθώματα; (Εις Ψαλμ. ΡΚΔ’, 1, ΕΠΕ 7,10- MG 55, 357).
ΝΑ ΤΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΠΙΣΤΗ. ΣΥΝΗΘΩΣ ΠΕΡΝΟΥΝ ΓΡΗΓΟΡΑ
«Η ψυχή μας πέρασε από ορμητικό ποτάμι˙ η ψυχή μας λοιπόν πέρασε το νερό εκείνο που δεν έχει πυθμένα»(1). Χείμαρρο εδώ και νερό ονομάζει την ανείπωτη οργή των εχθρών˙ γιατί είναι νερό που προχωρεί άτακτα και με πολλή ορμή και βία παρασύρει κάθε τι που συναντάει. Δεν εννοεί δε εδώ την ορμή των κακών, αλλά και το πέρασμά τους. Ας μη χάνουμε λοιπόν το θάρρος μας, όταν μας βρίσκουν οι συμφορές. Χείμαρρος είναι, όποιος κι’ αν είναι, σύνεφο είναι που φεύγει βιαστικά. Όποιο κακό κι’ αν πεις, έχει τέλος˙ όποια συμφορά κι’ αν αναφέρεις, τελειώνει και φεύγει. Γιατί αν δεν είχε τέλος, δεν θα άντεχε η ανθρώπινη φύση... Ας κρατηθούμε καλά από την ιερή άγκυρα της πίστεως, ώστε να μην υποστούμε κανένα ναυάγιο. Γιατί και ο χείμαρρος είναι φοβερός για λίγο καιρό και έπειτα χαμηλώνει και ημερεύει πάρα πολύ. (Εις Ψαλμ. ΡΚΓ’, 1, ΕΠΕ 6, 670- MG 55, 354-355, α’-β').(1). Ψαλμ. 123,4-5.
ΝΑ ΜΗΝ ΑΠΟΘΑΡΡΥΝΟΜΑΣΤΕ ΣΤΙΣ ΑΝΤΙΞΟΟΤΗΤΕΣ
Αυτό λοιπόν πρώτα να μαθαίνεις, να μην ταράσσεσαι σ’ αυτές τις συμφορές, όταν δεις ότι συμβαίνουν στους δικαίους˙ δεύτερο μετά απ’ αυτό, να μην μεταβάλλεσαι ανάλογα με τις περιστάσεις, αλλά να γνωρίζεις τους νόμους της φιλίας˙ τρίτο, το να τολμάς και να κινδυνεύεις υπέρ της αρετής˙ τέταρτο, το να ελπίζεις ακόμη και όταν τα πράγματα έχουν φθάσει στο αδιέξοδο και να περιμένεις τη βοήθεια του Θεού.  (Εις Ψαλμ. Ζ’, 2, ΕΠΕ 5,284- MG 55,81-82).
ΌΤΑΝ ΤΙΣ ΥΠΟΜΕΝΟΥΜΕ, ΤΙΣ ΑΦΑΙΡΕΙ Ο ΘΕΟΣ
Όταν πέσεις σε θλίψη, μην ενεργήσεις γρήγορα, μην βιασθείς να απαλλαγής, όπλισε την ψυχή σου με μεγάλη υπομονή και τότε θα απαλλαγείς γρήγορα από τη θλίψη˙ γιατί γι’ αυτό τη στέλνει ο Θεός, για να σε παιδαγωγήσει. Όταν λοιπόν από την αρχή μάθουμε να υποφέρουμε τη θλίψη και να μην αδημονούμε, τότε μας ελευθερώνει, σαν να έχουμε κατορθώσει το πάν. 
(Εις Τίτον, ομιλ. ΣΤ’, 4, ΕΠΕ 24,132-134- MG 62,700).
ΥΠΟΦΕΡΟΝΤΑΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ, ΟΤΑΝ ΑΓΑΠΟΥΜΕ ΤΟ ΘΕΟ
Ας υποφέρουμε με ευχαρίστηση όλα τα δυσάρεστα που μας βρίσκουν. Θα μπορέσουμε δε να τα υποφέρουμε, αν αγαπήσουμε το Θεό.(Εις Ψαλμ. ΜΑ’, 6, ΕΠΕ 5,606- MG 55,164).
Η αγάπη προς το Θεό μετριάζει την ένταση των συμφορών και δεν αφήνει ούτε καν να αισθανθούμε τα θλιβερά επακόλουθα. Εις Γέν., ομιλ. ΚΕ’, 5, ΕΠΕ 3,82-84- MG 53,226).
ΝΑ ΤΙΣ ΥΠΟΜΕΝΟΥΜΕ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ας μάθουμε την πιο μεγάλη φιλοσοφία˙ όταν δηλαδή μας βρει κάποια συμφορά, κι’ αν πονούμε, κι’ αν ακόμη οδυρόμαστε, κι’ αν μας φαίνεται αβάσταχτο το κακό, ας μην βιαζόμαστε, ούτε να αδημονούμε, αλλά ας αναμένουμε την επέμβαση της θείας Πρόνοιας. Γιατί ο Θεός γνωρίζει σαφώς, πότε πρέπει να αφαιρέσει την αιτία της στενοχώριας μας. (Περί Άννης, ομιλ. Α', 4, ΕΠΕ 8Α, 26).
ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Αυτό κάνει πάντοτε ο Ιησούς˙ όταν δηλαδή πρόκειται να μας απαλλάξει από τις δοκιμασίες, τότε στέλνει άλλες χειρότερες και φοβερότερες,... διδάσκοντάς μας να είμαστε υπομονητικοί.    (Εις Ματθ., ομιλ. Ν', 1, ΕΠΕ 11, 46- MG 58,505).
ΝΑ ΜΗ ΜΑΣ ΤΑΡΑΣΣΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΘΛΙΨΕΙΣ
Να μη θορυβείσθε καθόλου ούτε να ταράσσεσθε από τις συνεχείς και αλλεπάλληλες αυτές δοκιμασίες. Γιατί, αν οι έμποροι και οι ναύτες για λίγα φορτία διασχίζουν τόσο μεγάλα πελάγη και ριψοκινδυνεύουν με τόσα κύματα και οι στρατιώτες περιφρονούν και την ίδια τη ζωή τους για φθαρτό και μικρό μισθό και, ενώ ζουν, πολεμούν πολλές φορές πεινασμένοι και βασανίζονται με μακρές οδοιπορίες και ζουν διαρκώς σε ξένη χώρα και έπειτα πολλοί απ’ αυτούς υφίστανται πρόωρο και βίαιο θάνατο, χωρίς από αυτό να κερδίζουν τίποτε, ούτε μικρό ούτε μεγάλο, όταν υπάρχει ουράνιο βραβείο και μετά το θάνατο η ανταμοιβή είναι μεγαλύτερη και κατά πολύ περισσότερη, ποιά συγγνώμη θα έχουν εκείνοι που δείχνουν δειλία και δεν περιφρονούν ακόμη και την ίδια τη ζωή τους;  Αφού λοιπόν σκεφθείς όλα αυτά και ότι τα παρόντα είναι καπνός και όνειρο και ότι όλη η ανθρώπινη ευτυχία δεν είναι ανώτερη από τα ανοιξιάτικα φύλλα, που κάνουν την εμφάνισή τους και συγχρόνως μαραίνονται αμέσως, γίνε ανώτερη από όλα αυτά τα βέλη. Γιατί μπορείς, αν θέλεις, να περιφρονήσεις και την κοσμική φαντασία. Ένα πράγμα μόνον πρόσεχε, πώς θα μπορέσεις να διανύσεις με πολλή προθυμία τη γεμάτη θλίψεις οδό που οδηγεί προς Εκείνον.   (Επιστ. ΡΣΤ', Ασυγκριτία κλπ., ΕΠΕ 38,190-192- MG 52,665).
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΦΟΒΕΡΟ
Τίποτε από τα παρόντα δεν είναι φοβερό.(Τω ρητώ «Είτε προφάσει είτε αληθεία», 8, ΕΠΕ 27, 442- MG 51, 317).
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΡΚΕΙΣ
Τι θα μπορούσες να πεις σε μένα, θα έλεγε κάποιος, που ζει συνέχεια μέσα στις θλίψεις; Μην είσαι αγνώμων ούτε αχάριστος˙ γιατί είναι αδύνατον να ζει κανείς συνέχεια μέσα στις θλίψεις˙ άλλωστε ούτε η φύση μας η ίδια αντέχει σ’ αυτό. Αλλά, επειδή θέλουμε να βρισκόμαστε πάντοτε μέσα στη χαρά, γι’ αυτό νομίζουμε, ότι ζούμε συνέχεια μέσα στις θλίψεις. Και όχι μόνον γι’ αυτό, αλλά γιατί τα μεν ευχάριστα και τα καλά τα ξεχνούμε αμέσως, τα δε δυσάρεστα τα θυμούμαστε διαρκώς, γι’ αυτό λέμε, ότι ζούμε συνέχεια μέσα στις θλίψεις. Γιατί δεν είναι δυνατόν ο άνθρωπος να ζει πάντοτε μέσα στις θλίψεις. (Εις Ματθ., ομιλ. ΝΓ', 4, ΕΠΕ 11, 162- MG 58,530).
ΝΑ ΑΥΞΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΜΑΣ Σ’ ΑΥΤΕΣ
Όσο μεγαλύτερο είναι το σάστισμα από τις δοκιμασίες, τόση περισσότερη προσπάθεια να καταβάλετε. (Επιστ. Β' Ιννοκεντίω, επισκόπω Ρώμης ΕΠΕ 38, 36- MG 52,536).
ΝΑ ΑΥΞΑΝΕΙ Σ’ ΑΥΤΕΣ Η ΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ
Όσο πιο πολύ υψώνονται τα κύματα των θλίψεων και ξεφυτρώνουν περισσότεροι ύφαλοι και παράκτιοι βράχοι και πολλαπλασιάζονται οι καταιγίδες, τόσο πιο πολύ αυξάνει και η δική μας επαγρύπνηση. (Επιστ. Β' Ιννοκεντίω, επισκόπω Ρώμης, ΕΠΕ 38, 34- MG 52,535).
ΝΑ ΦΟΒΟΥΜΑΣΤΕ ΤΗΝ ΑΜΑΡΤΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΙΣ ΘΛΙΨΕΙΣ
Φαίνονται πάρα πολύ πρωτάκουστα και παράδοξα τα λόγια, ότι δηλαδή δεν πρέπει να φοβούμαστε κανένα από τα δυσάρεστα της ζωής. Τι λοιπόν, λέγει, φοβάμαι κατά την πονηρή ημέρα; Ένα μόνον, μήπως η ανομία με περικυκλώσει στο δρόμο της ζωής μου... Γιατί τέτοιο πράγμα είναι, η αναρχία, απατηλή και ικανή να μας συναρπάσει. Αυτή, λέγει ο Ψαλμωδός, φοβάμαι την απατηλή αμαρτία, που με περικυκλώνει ύπουλα(1).(Εις Ψαλμ. ΜΗ', 3, ΕΠΕ 6, 176- MG 55, 227).(1). Ψαλμ. 48, 6.
ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΜΑΓΕΙΕΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΟΥΝ
Αν απομακρύνεις από κοντά σου τα μαγικά φάρμακα και τις μαγείες και πεθάνεις εξ αιτίας της νόσου, θα είσαι τέλειος μάρτυρας, γιατί, ενώ άλλοι σου υπόσχονταν θεραπεία με ασεβή μέσα, προτίμησες περισσότερο το θάνατο εμμένοντας στην ευσέβεια. (Κατά Ιουδαίων, λόγος Η', 8, ΕΠΕ 34, 406- MG 48,940).
ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΔΕΝ ΚΑΜΠΤΟΝΤΑΙ
Ο ουρανός είναι ανώτερος από τις βροχές και τους χειμώνες και δεν νικιέται από κανένα. Το ίδιο κι’ εμείς θα μπορέσουμε να μείνουμε ανίκητοι, αν θέλουμε. Ο ουρανός φαίνεται ότι πάσχει και μεταβάλλεται, στην πραγματικότητα όμως δεν πάσχει. Ας μην πάσχουμε, λοιπόν, κι’ εμείς, έστω κι’ αν φαίνεται ότι πάσχουμε. Όπως δηλαδή κατά την διάρκεια του χειμώνα οι πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν, λόγω της συννεφιάς, την ομορφιά του ουρανού, αλλά νομίζουν ότι αυτός μεταβάλλεται, ενώ εκείνοι που φιλοσοφούν και ερευνούν κατά βάθος τα πράγματα, γνωρίζουν ότι δεν έπαθε τίποτε. Έτσι και για μας κατά τη διάρκεια των θλίψεων, οι πολλοί πιστεύουν ότι μαζί με τις θλίψεις έχουμε κι’ εμείς αλλάξει συμπεριφορά και όχι η θλίψη έχει αγγίξει, την ίδια την καρδιά μας˙ εκείνοι όμως που φιλοσοφούν κατά Θεόν γνωρίζουν ότι δεν μας άγγιξε και δεν μας επηρέασε. (Εις Εβρ., ομιλ. ΙΣΤ’, 3, ΕΠΕ 25, 20- MG 63,126).
ΤΙΣ ΦΟΒΟΥΜΑΣΤΕ, ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΛΕΙΠΕΙ Η ΠΙΣΤΗ

 Ο Ιησούς πριν από την τρικυμία της θάλασσας γαληνεύει την τρικυμία της ψυχής των μαθητών Του, επιπλήττοντάς τους και λέγοντας: «Γιατί είστε δειλοί, ολιγόπιστοι;»(1) και συγχρόνως τους διδάσκει, ότι το φόβο δεν τον δημιουργεί ο ερχομός των πειρασμών, αλλά η αδυναμία της σκέψεως (εκείνων που δεν πιστεύουν).(Εις Ματθ., ομιλ. ΚΗ', 1, ΕΠΕ 10, 248- MG 57,351).(1). Ματθ. 8, 26.
ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ, ΟΤΑΝ ΕΝΘΥΜΟΥΜΑΣΤΕ ΤΟ ΕΥΤΥΧΕΣ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Τότε κυρίως μας στενοχωρούν συνήθως οι συμφορές, όταν αυτές τις 3656. συγκρίνουμε με τις προηγούμενες ευτυχισμένες ημέρες˙ και η σύγκριση κάνει την πληγή βαθύτερη και χειρότερη.
(Εις Ησ., κεφ. Γ', 10, ΕΠΕ 8, 354- MG 56, 54).
Η ΛΥΠΗ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ Η ΧΑΡΑ
Δεν είναι δυνατόν, δεν είναι δυνατόν να βρει κανείς ζωή, που να είναι εντελώς απαλλαγμένη από τη λύπη, αλλ’ ούτε υπάρχει και ζωή χωρίς καμιά ευχαρίστηση˙ γιατί δεν θα ήταν έτσι δυνατόν να αντέξει η ανθρώπινη φύση μας... Αν δε ο μεν χαίρει περισσότερο και ο δε λυπάται περισσότερο, αυτό οφείλεται σ’ αυτόν που λυπάται, όταν είναι μικρόψυχος, και δεν οφείλεται στη φύση των πραγμάτων. Γιατί, αν θέλουμε να χαιρόμαστε συνεχώς, έχουμε πολλές αφορμές. Αν λοιπόν ασκήσουμε την αρετή, δεν θα υπάρχει πια τίποτε, που να μας λυπεί.(Εις Ματθ., ομιλ. ΝΓ', 4, ΕΠΕ 11, 166- MG 58, 531).
ΠΩΣ ΥΠΕΜΕΙΝΕ ΤΟ ΔΙΩΓΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
Είμαι υγιής˙ διανύσαμε το δρόμο χωρίς φόβο˙ βρίσκω ευχαρίστηση στη μεγάλη ησυχία και απραξία˙ όλοι μου δείχνουν μεγάλη συμπάθεια˙ απολαμβάνω απερίγραπτη παρηγοριά. Κανείς δεν με διώκει εδώ, ούτε με ενοχλεί(1).(Επιστ. Π’ Φιρμίνω, ΕΠΕ 38, 146- MG 52,651).
(1). Ο Χρυσόστομος κρύβει επίτηδες από το φίλο του Φιρμίνο, που πρόσφατα είχε αρρωστήσει, τις ταλαιπωρίες του ταξιδιού του προς τον τόπο της εξορίας του.
Η ΚΑΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΘΛΙΨΕΩΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΔΥΣΜΕΝΩΣ ΤΟΝ ΨΥΧΙΚΟ ΚΟΣΜΟ\

 Η ψυχή, που κυριεύθηκε από το πένθος, δεν μπορεί ούτε να πει ούτε να ακούσει κάτι το υγιές.    (Εις ρητόν «Δει και αιρέσεις είναι», 1, ΕΠΕ 27,252- MG 51,253).
ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΗ ΧΑΡΑΣ
Σηκώθηκαν περισσότερα κύματα τώρα από όσα περίμενες και γι’ αυτό πονάς; Αλλά γι’ αυτό λοιπόν πρέπει να χαίρεσαι και να σκιρτάς. Γιατί και ο μακάριος Παύλος έκαμε το ίδιο, λέγοντας άλλοτε «και όχι μόνον αυτό, αλλά καυχιόμαστε ακόμη και στις δοκιμασίες»(1), και άλλοτε «χαίρομαι για τα παθήματά μου»(2). Γιατί όσο μεγαλύτερη και σκληρότερη είναι η τρικυμία, τόσο μεγαλύτερο και το εμπόριο, πιο λαμπρά τα στεφάνια της υπομονής και πολλά τα βραβεία.  (Επιστ. ΡΒ' Θεοδότω αναγνώστη, ΕΠΕ 38, 180-182- MG 52,662).(1).Ρωμ. 5, 3.(2).Κολ. 1, 24.
Έπαθες χρηματική ζημιά; Αυτό μειώνει τη μεγάλη ευρυχωρία και άνεση μέσα στην οποία ζούσες και σε διευκολύνει να μπεις στη στενή οδό των θλίψεων. Ξέπεσες από τη δόξα που είχες; Αυτό είναι μια άλλη ευκαιρία για σένα. Συκοφαντήθηκες; Έγιναν πιστευτά όσα λέχθηκαν εναντίον σου, χωρίς εσύ να γνωρίζεις τίποτε γι’ αυτά; Να χαίρεσαι και να αγάλλεσαι... «Γιατί η δύναμή μου αναδεικνύεται τέλεια μέσα στην ασθένεια και την αδυναμία»(1) (μέσα στην οποία μπορεί να κάνει κανείς, με τη δύναμή μου, θαύματα)˙ «Ασθένεια» εδώ ονομάζει τις θλίψεις. «Γι’ αυτό αποδέχομαι με ευχαρίστηση τις θλίψεις μου»(2)˙ δηλαδή αρέσκομαι, αναπαύομαι στις θλίψεις. (Εις Εβρ., ομιλ. ΛΓ’, 4, ΕΠΕ 25, 366- MG 63,230).(1).Β' Κορ. 12,9.(2). Β' Κορ. 12,10.
ΜΕ ΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΗ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΝΙΚΟΥΜΕ ΚΑΘΕ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΝΙΑ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ
Είναι δυνατόν, αρκεί να το θελήσουμε μόνον, να απομακρύνουμε με τη δύναμη της προθυμίας κάθε φυσική αγωνία που προκαλούν στον άνθρωπο οι κίνδυνοι και ο θάνατος(1)˙ και δεν υπάρχει καμιά από τις εντολές του Χριστού, που να είναι αδύνατη στον άνθρωπο. Γιατί, αν όση θέληση και προθυμία έχουμε, την προσφέρουμε στο Θεό, τότε και ο Θεός θα μας χορηγήσει πολλή χάρη, και έτσι θα αποδειχθούμε ανίκητοι από τις δοκιμασίες που έρχονται.   (Εις αγ. Παύλον, ομιλ. ΣΤ', 1, ΕΠΕ 36, 500- MG 50, 503).(1). Βλ. Ρωμ. 8,35. 9,3 και Β' Κορ. 4,17-18.
ΝΑ ΤΗΡΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΣΤΗ ΛΥΠΗ
Ο Ιησούς θέτοντας μέτρο στη λύπη, όταν χρειαζόταν να θρηνήσει, δακρύζει ήρεμα, θέτοντας σε κάθε περίσταση, όπως είπα, κανόνες και όρια, μέχρι που δηλαδή πρέπει να προχωρεί κανείς και ποτέ πιο πέρα.(Εις Ματθ., ομιλ. ΞΣΤ' 2, ΕΠΕ 11, 592- MG 58, 628).
Να πονάς βέβαια (γιατί δεν πρέπει να υποφέρεις αυτές τις δοκιμασίες χωρίς πόνο), αλλά να πονάς θέτοντας μέτρο στη λύπη. (Εις Ολυμπιάδα, επιστ. Η', 1δ, ΕΠΕ 37, 386- MG 52, 557, επιστ. Β', α').
Η ΑΡΕΤΗ ΜΑΣ ΛΥΤΡΩΝΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΛΥΠΗ
Έχουμε άπειρες αφορμές για να λυπούμαστε. Ένας μόνον δρόμος είναι απαλλαγμένος απ’ αυτή την ανωμαλία, ο δρόμος της αρετής˙ ή καλύτερα και αυτός ο δρόμος έχει λύπη, όχι όμως λύπη ανόητη, αλλά επικερδή και ωφέλιμη. Γιατί, είτε αμάρτησε κανείς και με τη λύπη έφθασε στην κατάνυξη και ξέπλυνε τα αμαρτήματά του ή πόνεσε μαζί με αδελφό που έπεσε, και εδώ πάλι έχει όχι μικρό μισθό˙ γιατί το να συμπονούμε μ’ εκείνους που βρίσκονται σε συμφορές, μας δίνει πολλή παρρησία απέναντι του Θεού... Γιατί η επικοινωνία με τους θλιμμένους αφαιρεί συνήθως τη μεγάλη στενοχώρια της θλίψεως. (Εις Β' Τιμ., ομιλ. Α’, 3, ΕΠΕ 23, 474- MG 62, 605).
ΝΑ ΜΗΝ ΠΤΟΟΥΜΑΣΤΕ, ΓΙΑΤΙ ΕΧΟΥΜΕ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΕΣ ΤΟΥΣ ΑΓΓΕΛΟΥΣ, ΤΟΥΣ ΠΡΟΦΗΤΕΣ, ΤΟΥΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ, ΤΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ
Κανείς να μη σε φοβίζει, ούτε οι διαδόσεις, ούτε οι ορδές των βαρβάρων, ούτε η πυκνή ομίχλη, οι συχνές δηλαδή δοκιμασίες και συμφορές. Κι’ αν ακόμη είναι αναρίθμητοι οι εχθροί, ο δικός μας υπερασπιστής είναι ισχυρότερος... Εκεί υπάρχει πλήθος βαρβάρων, εδώ φάλαγγα αγγέλων. Στρατός αγγελικός υπερασπίζεται τους ευσεβείς, όμιλος προφητών, η δύναμη των Αποστόλων, οι πρεσβείες των μαρτύρων. Μη νομίσεις ότι μόνον οι μάρτυρες μεσολαβούν για μας, αλλά και οι άγγελοι παρακαλούν το Θεό στις θλίψεις μας˙ και όχι μόνον παρακαλούν, αλλά ο ευεργέτης Θεός ανταποκρίνεται στο αίτημά τους... Ας παρακαλέσουμε τον Κύριο των αγγέλων και θα μας στείλει ένα άγγελο και θα διασκορπίσει τη φάλαγγα των εχθρών (διαβόλων και ασεβών ανθρώπων).   (Ότι Π. και Κ. Διαθήκης εις νομοθέτης, 6, MG 56,407).
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑΣ
Η παρούσα ζωή είναι αγώνας και γυμναστήριο και στάδιο, ενώ στη μέλλουσα μας περιμένουν τα έπαθλα και τα στεφάνια και τα βραβεία. Όπως λοιπόν ακριβώς ο αθλητής είναι υποχρεωμένος να αγωνίζεται στο γυμναστήριο και με τον ιδρώτα και με τη σκόνη και με την πολλή ζέστη και με κόπους και με ταλαιπωρίες, έτσι και ο δίκαιος πρέπει να υποφέρει εδώ πολλά και να τα υπομένει όλα με γενναιότητα, αν βέβαια θέλει να απολαύσει τα λαμπρά στεφάνια στον ουρανό.   (Περί της των νεκρών αναστάσεως, 1, ΕΠΕ 36, 96- MG 50, 419α').
ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΑΛΛΑΓΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ
Δεν θέλει να σας απαλλάξει από τις δοκιμασίες, αλλά να σας πείσει να περιφρονείτε τις δοκιμασίες˙ επειδή ακριβώς αυτό είναι προ πάντων απαλλαγή από τις δοκιμασίες.
(Εις Ματθ., ομιλ. ΛΔ', 2, ΕΠΕ 10, 474- MG 57,401).

ΣΤ’) Ο ΘΕΟΣ ΣΥΜΠΟΡΕΥΕΤΑΙ Μ’ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΘΛΙΒΟΝΤΑΙ
«Με τη δύναμή Σου θα φροντίσεις πάρα πολύ για την ψυχή μου»(1). Αυτό δε που λέγει («πολυωρήσεις») σημαίνει το εξής: με τη δύναμή Σου θα φροντίσεις πολύ για μένα, με την ισχύ Σου θα με υψώσεις και θα με βοηθήσεις. Γι’ αυτό και άλλος ερμηνευτής, για να φανερώσει την ίδια πραγματικότητα, είπε: «Χάρισες στην ψυχή μου δυνάμεις». Καλά δε είπε «στην ψυχή μου», πράγμα που ιδιαίτερα αποτελεί γνώρισμα του Θεού, δηλαδή και στις θλίψεις να ενισχύει τις ψυχές, όπως ακριβώς συνέβαινε και στην περίπτωση των Αποστόλων. Γιατί, ενώ μαστιγώνονταν, έφευγαν χαρούμενοι(2)˙ τόσο πολύ ενισχυόταν και ανέβαινε ψηλά η ψυχή τους. Αυτό είναι προ πάντων έργο της δυνάμεως του Θεού. Αυτό κυρίως δείχνει τη δύναμή Του, το να μην αφήνει την ψυχή να απογοητεύεται, όταν βρίσκεται μέσα στις συμφορές. (Εις Ψαλμ. ΡΛΖ’, 1, ΕΠΕ 7, 206- MG 55, 409 α'-β’).(1).Ψαλμ. 137,3.(2).Πράξ. 5,41.
ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΗ Η ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΟΥΣ ΘΛΙΒΟΜΕΝΟΥΣ
«Ο Θεός είναι παντοδύναμος βοηθός μας στις θλίψεις που μας βρίσκουν»(1)... Δεν εμποδίζει ο Θεός τις θλίψεις να μας έλθουν, αλλά όταν έλθουν μας συμπαραστέκεται και μας κάνει χρήσιμους και άξιους. Το δε «σφόδρα» πρέπει να επισυναφθεί στη λέξη «βοηθός». Καθόσον δεν μας βοηθεί τυχαία, αλλά σε μεγάλο βαθμό, παρέχοντας σε μας παρηγοριά που προέρχεται από τη συμμαχία Του και είναι μεγαλύτερη από την οδύνη των θλίψεων.(Εις Ψαλμ. ΜΕ’, 1, ΕΠΕ 6, 88- MG 55, 204).(1). Ψαλμ. 45,1-2.
Ο ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΘΛΙΨΕΙΣ ΧΑΡΙΖΕΙ ΑΝΕΣΗ
Μπορεί ο Θεός μέσα στις θλίψεις να προσφέρει τόση άνεση σ’ εκείνους που έχουν περιπέσει σ’ αυτές, όση και σ’ εκείνους που ζουν μέσα στην άνεση, κι’ αυτό γιατί φροντίζει για τους θλιβόμενους. Καθόσον το θαυμαστό και παράδοξο είναι αυτό, το οποίον βέβαια συνέβηκε και με τον Ιωσήφ. Γιατί εκείνος δεν απόλαυσε τόσο μεγάλη άνεση και τιμή, όταν κατοικούσε στο πατρικό του σπίτι, όση όταν πουλήθηκε και ζούσε σε σπίτι βαρβαρικό... Η ατιμωτική και εξευτελιστική αυτή ιστορία έγινε αφορμή τιμής και βασιλείας γι’ αυτόν.(Εις Ψαλμ. ΡΛΗ’, 3, ΕΠΕ 7, 230- MG 55, 415).
Ο ΘΕΟΣ ΠΑΡΗΓΟΡΕΙ ΚΑΙ ΔΙΝΕΙ ΕΥΛΟΓΙΕΣ
Κατ’ αυτόν τον τρόπο ενεργεί ο Θεός. Όχι μόνον ελευθερώνει και απαλλάσσει από τα λυπηρά γεγονότα αυτούς που προσπαθούν να αντιμετωπίζουν με γενναιότητα τους επερχόμενους πειρασμούς, αλλά και παρέχει τόση ευφροσύνη μέσα στις δοκιμασίες του βίου, ώστε και να τις λησμονούμε εντελώς και να έχουμε μεγάλη αφθονία αγαθών.(Εις Γέν., ομιλ. ΜΕ’, 5, ΕΠΕ 4, 146- ΜG 54, 420).
Ο ΘΕΟΣ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙ ΚΑΘΕ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΑΡΡΩΣΤΙΑ
Δεν θεραπεύει δηλαδή ο γιατρός αυτός (ο Θεός) μόνον τη στείρωση, αλλά μπορεί να θεραπεύσει και οποιαδήποτε αρρώστια της ψυχής και του σώματος, αρκεί μόνον να το θελήσει. Και δεν είναι αυτό μόνον το θαυμαστόν, ότι χωρίς κόπο και αποδημία και μεσάζοντες, αλλά και χωρίς πόνο γιατρεύει. Γιατί δεν καταπολεμάει το νόσημα με χειρουργικά εργαλεία και με καυτηριασμούς, όπως κάνουν οι γιατροί. Αλλά αρκεί να κάνει ένα μόνον νεύμα και κάθε στενοχώρια, κάθε πόνος και κάθε νόσημα εξαφανίζεται και χάνεται. (Περί Άννης, ομιλ. Γ’, 1, ΕΠΕ 8Α, 70- MG 54, 654).
ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΙΜΗ ΩΡΑ ΕΠΕΜΒΑΙΝΕΙ Ο ΘΕΟΣ
Όταν τα πράγματα από απόψεως ανθρώπινης ελπίδας φθάσουν σε απόγνωση, τότε ο Θεός προσφέρει τη βοήθειά Του. Αυτό έκαμε και στην περίπτωση του Γολιάθ(1)˙, αυτό και στην περίπτωση των Αποστόλων. Γι’ αυτό και ο Παύλος έλεγε: «Εμείς οι ίδιοι είχαμε πεισθεί, ότι ο θάνατός μας ήταν πλέον βέβαιος, για να μην έχουμε πεποίθηση στον εαυτό μας, αλλά στο Θεό, που ανασταίνει τους νεκρούς»(2).Εις Ψαλμ. ΡΙΖ’, 3, ΕΠΕ 6, 586- MG 55, 333).(1).Α' Βασιλ., κεφ. 17.(2).Β' Κορ. 1, 9.
Ο ΘΕΟΣ ΜΑΣ ΒΓΑΖΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ
Είναι δυνατόν στο Θεό και από το αδιέξοδο να βρει διέξοδο. Όταν τα πράγματα φθάσουν σε αδιέξοδο, τότε προ πάντων να ελπίζεις. Γιατί τότε κυρίως ο Θεός δείχνει τη δύναμή Του, όχι από την αρχή, αλλά όταν οι ανθρώπινες ελπίδες διαψευσθούν. Γιατί αυτός είναι ο κατάλληλος καιρός για την επέμβαση του Θεού. Γι’ αυτό βέβαια ούτε τους τρεις παίδες τους άρπαξε από την αρχή, αλλά μετά το άναμμα της καμίνου(1), ούτε το Δανιήλ πριν ριχτεί στο λάκκο των λεόντων, αλλά μετά από επτά ήμερες(2).
Λοιπόν μην προσέχεις στη φύση των εγκοσμίων πραγμάτων, που οδηγούν στην απόγνωση, αλλά στη δύναμη του Θεού, που οδηγεί από την απόγνωση σε αγαθές ελπίδες.(Εις Ψαλμ. ΡΙΖ’, 3, ΕΠΕ 6, 582- MG 55, 332).(1). Δαν. κεφ. 3.(2). Δαν. 12,42.
Ζ’) ΑΛΛΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ. ΤΙΣ ΥΠΟΜΕΝΟΥΜΕ, ΟΤΑΝ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ ΚΙ’ ΑΛΛΟΙ ΣΑΝ ΚΙ’ ΕΜΑΣ
Το να βρίσκεις κι’ άλλους που μετέχουν στις ίδιες με σένα δοκιμασίες ή επάνω στα πράγματα ή σε διηγήσεις, φέρνει μεγάλη παρηγοριά σ’ εκείνους που δοκιμάζονται και πονούν.
(Εις πτωχόν Λάζαρον, λόγος Α', 10, ΕΠΕ 25, 430- MG 48,977).
Οι ΘΛΙΨΕΙΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ, ΟΤΑΝ ΕΥΗΜΕΡΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Είναι φυσικό όλοι μας, όταν ευημερούν οι άλλοι, να συνειδητοποιούμε περισσότερο τις δικές μας συμφορές.Εις πτωχόν Λάζαρον, λόγος Α', 10, ΕΠΕ 25, 428- MG 48, 976).
Ο ΠΟΝΕΜΕΝΟΣ ΖΗΤΕΙ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Η ψυχή ξεκουράζεται πολύ, όταν στις δοκιμασίες της παρευρίσκονται και συμπαραστέκονται πολλοί μάρτυρες. (Εις Εβρ., ομιλ. ΚΘ', 1, ΕΠΕ 25, 274- MG 63,203).
ΟΙ ΠΟΝΕΜΕΝΟΙ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ, ΟΤΑΝ ΠΕΡΙΦΡΟΝΟΥΝΤΑΙ
Γνωρίζετε, πως οι πονεμένες ψυχές αντιμετωπίζουν τις κακολογίες και τις βρισιές. Γιατί, όπως τα μεγάλα τραύματα δεν ανέχονται ούτε το παραμικρό άγγιγμα του χεριού, γιατί μ’ αυτό γίνονται χειρότερα, έτσι η ταραγμένη (από τον πόνο) ψυχή και δυσαρεστείται και δυσανασχετεί σε όλα και πληγώνεται από τον απρόσεχτο λόγο. (Περί Άννης, ομιλ. Β', 3, ΕΠΕ 8Α, 48-50- MG 54, 647).
Η ΑΜΑΡΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΟΝΟ ΘΛΙΒΕΡΟ
Ένα είναι το θλιβερό, η αμαρτία μόνον˙ όλα τα αλλά είναι σκόνη και καπνός.   (Εις Ολυμπιάδα, επιστ. Θ', 4ε, ΕΠΕ 37, 442- MG 52, 617, επιστ. ΙΔ', δ').
ΩΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΔΕΝ ΒΛΑΠΤΟΥΝ ΤΗΝ ΨΥΧΗ
Ένα είναι, Ολυμπιάδα, το φοβερό, ένας ο πειρασμός, η αμαρτία μόνον˙ και δεν έπαψα να σου ψέλνω στερεότυπα και συνεχώς αυτό το λόγο. Όλα τα άλλα είναι μύθος, είτε σκευωρίες αναφέρεις, είτε εχθρότητες, είτε απάτες, είτε συκοφαντίες, είτε χλευασμούς, είτε κατηγορίες, είτε δημεύσεις, είτε εξορίες, είτε ξίφη ακονισμένα, είτε πέλαγος, είτε πόλεμο όλης της οικουμένης. Όποια κι’ αν είναι αυτά, και πρόσκαιρα είναι και φθαρτά, αναφέρονται στο θνητό σώμα και δεν παραβλάπτουν σε τίποτε την άγρυπνη ψυχή. (Εις Ολυμπιάδα, επιστ. Ζ', 1 γ’, ΕΠΕ 37, 366- MG 52, 549-550, επιστ. Α’).
ΟΙ ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΣΗΚΩΤΕΣ
Οι απροσδόκητες συμφορές, όποιες κι’ αν είναι, φαίνονται φοβερές και αφόρητες, ενώ εκείνες που τις περιμένουμε και για τις οποίες έχουμε προπαρασκευασθεί, γίνονται ελαφρές και εύκολες.(Εις Βερνίκην και Προσδόκην, 5, ΕΠΕ 37,204- MG 50, 637).
Η ΔΙΗΓΗΣΗ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ
Όταν περάσουν οι δοκιμασίες, προκαλεί ευχαρίστηση η διήγησή τους, επειδή η ψυχή δεν φοβάται πλέον, αλλά δοκιμάζει και μεγαλύτερη ευφροσύνη. Γιατί η ανάμνηση των κακών που περάσαμε, συντελεί πάντοτε να φαίνεται καθαρότερα η τωρινή ευτυχία.   (Εις Ανδριάντας, ομιλ. ΙΓ’, 1, ΕΠΕ 32, 370-372- MG 49,136).
ΝΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ
Ώστε ο πλούτος βλάπτει περισσότερο, γιατί μας αφήνει απροετοίμαστους για τις ανωμαλίες του βίου. Τέτοια λοιπόν ας προετοιμάζουμε τα παιδιά μας, ώστε να μπορούν να αντέχουν σ’ όλες τις δοκιμασίες του βίου και να μην εκπλήσσονται για τα δυσάρεστα που έρχονται. Ας τα ανατρέφουμε με παιδαγωγία και νουθεσία Κυρίου, και θα μας περιμένει πολύς μισθός. Γιατί, αν οι άνθρωποι που κατασκευάζουν αγάλματα βασιλέων και ζωγραφίζουν εικόνες, απολαμβάνουν τόσο μεγάλη τιμή, εμείς που στολίζουμε τη βασιλική εικόνα (γιατί ο άνθρωπος είναι εικόνα του Θεού), δεν θα απολαύσουμε άπειρα αγαθά, αφού αποκαθιστούμε στο πρόσωπο του παιδιού «το καθ’ ομοίωσιν» του Θεού;
(Εις Εφ., ομιλ. ΚΑ', 4, ΕΠΕ 21, 264-266- MG 62,154).    (Περί κενοδοξίας και ανατροφής των τέκνων.., 42, ΕΠΕ 30, 662).
Ας διδαχθεί λοιπόν το παιδί από σένα «ότι δεν πρέπει να δυσανασχετούμε, όταν δυστυχούμε και υποφέρουμε». Εδώ (στην περίπτωση του φονευθέντος Άβελ) ο Θεός αποδεικνύει από την αρχή, ότι, επειδή ήταν ευσεβής και ενάρετος, τον παρέλαβε με θάνατο επάνω στον ουρανό.  (Περί κενοδοξίας και ανατροφής των τέκνων..., 42, ΕΠΕ 30, 662).
Πρόσεξε, πόσα θα μάθει (από την ιστορία του Ιακώβ)... να υποφέρει τις συμφορές με γενναιότητα. (Περί κενοδοξίας και ανατροφής των τέκνων..., 51, ΕΠΕ 30, 670).
ΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΝΟΧΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΟΝΕΜΕΝΟΥΣ
Το φως είναι καλό και ευεργετικό, τότε μόνον, όταν φωτίζει μια ψυχή που βρίσκεται σε ευφροσύνη˙ αντίθετα, στη θλιμμένη ψυχή φαίνεται ενοχλητικό.(Εις Πράξ., ομιλ. Γ’, 5, ΕΠΕ 15, 116- MG 60,42).
3688. Όταν η ψυχή είναι αγνώμων και αθεράπευτη, δεν υποχωρεί σε κανένα από τα φάρμακα που προσφέρει ο Θεός.(Εις Ματθ., ομιλ. Θ’, 1, ΕΠΕ 9, 282- MG 57,89). Αμήν.

Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Χρυσοστόμου, Χαρώνη Βασιλείου