Πώς το Βυζάντιο μπορεί να βγάλει την Ευρώπη από την ύφεση
Μια άκρως ενδιαφέρουσα σύγκριση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση αποπειράται ο καθηγητής Ιστορίας και διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών της Οξφόρδης Πίτερ Φράνκοπαν.
Σε άρθρο του στην εφημερίδα Guardian ο Βρετανός πανεπιστημιακός υποστηρίζει ότι η ΕΕ θα μπορούσε να πάρει σημαντικά μαθήματα από μία από τις ελάχιστες πολυεθνικές κρατικές δομές που άντεξαν περισσότερο από μία χιλιετία (από το 330 έως το 1453μ.Χ.).
«Η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν μια πολύγλωσση, πολυεθνική κοινοπολιτεία που εκτεινόταν σε διαφορετικά κλίματα και ποικίλες τοπικές οικονομίες. Και όχι μόνο αυτό, αλλά διέθετε και κοινό νόμισμα, η αξία του οποίου δεν κυμαινόταν ανά τους αιώνες. Σε αντίθεση με την ΕΕ, το Βυζάντιο δεν κατατρυχόταν από ανεπάρκεια και ανακολουθία σε ό,τι αφορά τη συλλογή φόρων και δεν υπήρχε πιο ελκυστική περιοχή για να τοποθετήσει κανείς τα κέρδη του υπονομεύοντας έτσι τη δομή της αυτοκρατορίας. Η βυζαντινή διακυβέρνηση ήταν λιτή, απλή και αποτελεσματική», γράφει ο Βρετανός ιστορικός.
«Δεν αμφισβητείτο το γεγονός ότι διαφορετικά τμήματα της αυτοκρατορίας μπορούσαν να έχουν διαφορετικούς κανονισμούς ή φορολογικά συστήματα. Για να λειτουργήσει το κράτος με κοινό νόμισμα έπρεπε να υπάρχει δημοσιονομική, οικονομική και πολιτική ένωση, οι φόροι έπρεπε να καταβάλλονται από την περιφέρεια προς το κέντρο και ήταν απολύτως κατανοητό ότι τα έσοδα έπρεπε να εκτρέπονται από τις πλούσιες περιοχές σε εκείνες που είχαν λιγότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές, ακόμη κι αν αυτό δεν χαροποιούσε τους πάντες» προσθέτει ο ιστορικός.
Μάλιστα σπεύδει να συμβουλέψει τους επικεφαλής των ευρωπαϊκών οργάνων να διδαχθούν από τη βυζαντινή εμπειρεία και την μεγάλη ύφεση που αντιμετώπισε και «η οποία επήλθε από τον ίδιο θανατηφόρο συνδυασμό που γονάτισε τις σημερινές δυτικές οικονομίες. Τη δεκαετία του 1070 μ.Χ., τα κυβερνητικά έσοδα κατέρρευσαν, ενώ τα έξοδα συνέχιζαν να αυξάνονται για υπηρεσίες κρίσιμης σημασίας όπως ο στρατός. Όλα αυτά επιδεινώθηκαν από μια χρόνια κρίση ρευστότητας. Κανένα έλεος δεν επιφυλάχθηκε για τους υπαίτιους της κρίσης.
Ο Χέρμαν Βαν Ρομπάι της εποχής, ένας ευνούχος ονόματι Νικηφορίδης λιντσαρίστηκε από πολίτες εξαγριωμένους με την αύξηση των τιμών και την πτώση της ποιότητας ζωής. Άλλοι απομακρύνθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από τα πόστα τους».
Τι έκαναν όμως οι Βυζαντινοί; Υποβάθμισαν το νόμισμά τους κόβοντας νομίσματα και μείωσαν το ποσοστό πολύτιμου μετάλλου. Το νόμισμα βγήκε από την κυκλοφορία και αντικαταστάθηκε από νέες υποδιαιρέσεις που αποτελούσαν δίκαιη αντανάκλαση της πραγματικής αξίας. Το φορολογικό σύστημα μεταρρυθμίστηκε, με την αρχή του ποιος είχε τι στην κατοχή να αποτελεί ως κριτήριο για αύξηση των κρατικών εσόδων.
Τέλος, ήρθησαν οι εμπορικοί φραγμοί για να ενθαρρυνθούν όσοι διέθεταν ξένο κεφάλαιο να επενδύσουν φθηνότερα και ευκολότερα από ό,τι στο παρελθόν – όχι αποκτώντας ακίνητα, αλλά ειδικά για το εμπόριο. Μάλιστα προκειμένου να ενισχύσει τη ρευστότητα οι εμπορικοί δασμοί έφτασαν σε τέτοιο επίπεδο που οι ξένοι επενδυτές μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερο κέρδος από τους ντόπιους βραχυπρόθεσμα.
Το σχέδιο όμως πέτυχε. «Και μάλιστα δεν ήταν τόσο επώδυνο όσο πολλοί φοβούνταν και ανένηψε έναν ασθενή που υπέφερε από οικονομική ανακοπή. Ο ηγέτης που ανοικοδόμησε εξαρχής το Βυζάντιο ήταν ο Αλέξιος Κομνηνός (στο θρόνο από το 1081 έως το 1118 μ.Χ.), όμως πλήρωσε το τίμημα για τις μεταρρυθμίσεις του. Μισητός όσος ζούσε για τις σκληρές αποφάσεις που πήρε, οι ιστορικοί τον αγνοούσαν επί αιώνες. Σήμερα πρέπει να ψάξουμε για κάποιον που να μπορεί να σηκώσει ένα αντίστοιχο βαρύ φορτίο», καταλήγει ο Φράνκοπαν.
Μια άκρως ενδιαφέρουσα σύγκριση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση αποπειράται ο καθηγητής Ιστορίας και διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών της Οξφόρδης Πίτερ Φράνκοπαν.
Σε άρθρο του στην εφημερίδα Guardian ο Βρετανός πανεπιστημιακός υποστηρίζει ότι η ΕΕ θα μπορούσε να πάρει σημαντικά μαθήματα από μία από τις ελάχιστες πολυεθνικές κρατικές δομές που άντεξαν περισσότερο από μία χιλιετία (από το 330 έως το 1453μ.Χ.).
«Η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν μια πολύγλωσση, πολυεθνική κοινοπολιτεία που εκτεινόταν σε διαφορετικά κλίματα και ποικίλες τοπικές οικονομίες. Και όχι μόνο αυτό, αλλά διέθετε και κοινό νόμισμα, η αξία του οποίου δεν κυμαινόταν ανά τους αιώνες. Σε αντίθεση με την ΕΕ, το Βυζάντιο δεν κατατρυχόταν από ανεπάρκεια και ανακολουθία σε ό,τι αφορά τη συλλογή φόρων και δεν υπήρχε πιο ελκυστική περιοχή για να τοποθετήσει κανείς τα κέρδη του υπονομεύοντας έτσι τη δομή της αυτοκρατορίας. Η βυζαντινή διακυβέρνηση ήταν λιτή, απλή και αποτελεσματική», γράφει ο Βρετανός ιστορικός.
«Δεν αμφισβητείτο το γεγονός ότι διαφορετικά τμήματα της αυτοκρατορίας μπορούσαν να έχουν διαφορετικούς κανονισμούς ή φορολογικά συστήματα. Για να λειτουργήσει το κράτος με κοινό νόμισμα έπρεπε να υπάρχει δημοσιονομική, οικονομική και πολιτική ένωση, οι φόροι έπρεπε να καταβάλλονται από την περιφέρεια προς το κέντρο και ήταν απολύτως κατανοητό ότι τα έσοδα έπρεπε να εκτρέπονται από τις πλούσιες περιοχές σε εκείνες που είχαν λιγότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές, ακόμη κι αν αυτό δεν χαροποιούσε τους πάντες» προσθέτει ο ιστορικός.
Μάλιστα σπεύδει να συμβουλέψει τους επικεφαλής των ευρωπαϊκών οργάνων να διδαχθούν από τη βυζαντινή εμπειρεία και την μεγάλη ύφεση που αντιμετώπισε και «η οποία επήλθε από τον ίδιο θανατηφόρο συνδυασμό που γονάτισε τις σημερινές δυτικές οικονομίες. Τη δεκαετία του 1070 μ.Χ., τα κυβερνητικά έσοδα κατέρρευσαν, ενώ τα έξοδα συνέχιζαν να αυξάνονται για υπηρεσίες κρίσιμης σημασίας όπως ο στρατός. Όλα αυτά επιδεινώθηκαν από μια χρόνια κρίση ρευστότητας. Κανένα έλεος δεν επιφυλάχθηκε για τους υπαίτιους της κρίσης.
Ο Χέρμαν Βαν Ρομπάι της εποχής, ένας ευνούχος ονόματι Νικηφορίδης λιντσαρίστηκε από πολίτες εξαγριωμένους με την αύξηση των τιμών και την πτώση της ποιότητας ζωής. Άλλοι απομακρύνθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από τα πόστα τους».
Τι έκαναν όμως οι Βυζαντινοί; Υποβάθμισαν το νόμισμά τους κόβοντας νομίσματα και μείωσαν το ποσοστό πολύτιμου μετάλλου. Το νόμισμα βγήκε από την κυκλοφορία και αντικαταστάθηκε από νέες υποδιαιρέσεις που αποτελούσαν δίκαιη αντανάκλαση της πραγματικής αξίας. Το φορολογικό σύστημα μεταρρυθμίστηκε, με την αρχή του ποιος είχε τι στην κατοχή να αποτελεί ως κριτήριο για αύξηση των κρατικών εσόδων.
Τέλος, ήρθησαν οι εμπορικοί φραγμοί για να ενθαρρυνθούν όσοι διέθεταν ξένο κεφάλαιο να επενδύσουν φθηνότερα και ευκολότερα από ό,τι στο παρελθόν – όχι αποκτώντας ακίνητα, αλλά ειδικά για το εμπόριο. Μάλιστα προκειμένου να ενισχύσει τη ρευστότητα οι εμπορικοί δασμοί έφτασαν σε τέτοιο επίπεδο που οι ξένοι επενδυτές μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερο κέρδος από τους ντόπιους βραχυπρόθεσμα.
Το σχέδιο όμως πέτυχε. «Και μάλιστα δεν ήταν τόσο επώδυνο όσο πολλοί φοβούνταν και ανένηψε έναν ασθενή που υπέφερε από οικονομική ανακοπή. Ο ηγέτης που ανοικοδόμησε εξαρχής το Βυζάντιο ήταν ο Αλέξιος Κομνηνός (στο θρόνο από το 1081 έως το 1118 μ.Χ.), όμως πλήρωσε το τίμημα για τις μεταρρυθμίσεις του. Μισητός όσος ζούσε για τις σκληρές αποφάσεις που πήρε, οι ιστορικοί τον αγνοούσαν επί αιώνες. Σήμερα πρέπει να ψάξουμε για κάποιον που να μπορεί να σηκώσει ένα αντίστοιχο βαρύ φορτίο», καταλήγει ο Φράνκοπαν.
