Τι είναι Χριστιανισμός ; π. Νικολάου Λουδοβίκου

Τι είναι Χριστιανισμός ; π. Νικολάου Λουδοβίκου

Είναι η περίοδος των ευαγγελίων του Ιωάννη και ο Ιωάννης ξέρετε πόσο πλούσιος θεολογικά είναι... έτσι ένας μεγάλος, είναι ό Θεολόγος, Ιωάννης ο Θεολόγος ο πρώτος της εκκλησίας και μάλιστα ονομάστηκε έτσι ακριβώς διότι υπήρξε ακριβώς μαθητής της αγάπης, “πλήρης ον αυτής της αγάπης, πλήρης γέγονε και της θεολογίας” λέει γι αυτόν η υμνογραφία, όποιος είναι πλήρης αγάπης γίνεται και πλήρης θεολογίας.

Εάν δεν υπάρχει αγάπη στον Θεό δεν υπάρχει και θεολογία, υπάρχει νομική, υπάρχει δικαστική, υπάρχει... αλλά θεολογία δεν υπάρχει. Πρέπει να αγαπάει κανείς τον Θεό για να θεολογήσει σωστά, γιατί αν δεν αγαπά τον Θεό η θεολογία του θα είναι εχθρική για τον άνθρωπο και για τον Θεό. Ασχέτως αν δεν το καταλαβαίνει αυτός, ασχέτως εάν είναι σε "θρόνο θεολογίας υψηλό".

“Είπεν ο Κύριος τοις εαυτού μαθηταίς: ταύτα εντέλλω υμίν, ίνα αγαπάτε αλλήλους”, λέει εδώ. Μοναδική εντολή που σας δίνω είναι να αγαπάτε αλλήλους. Αυτή η μοναδική εντολή βέβαια ξέρουμε όλοι μας τι βάρος έχει, και πως είναι ουσιαστικά το σημείο στο οποίο συγκλίνουν όλη η χριστιανική πραγματικότητα όλοι οι αγώνες, όλη η ασκητική.

Ο σκοπός της ασκήσεως στην ορθόδοξη εκκλησία, δεν είναι να αποκτήσω χαρίσματα, δεν είναι να αποκτήσω αρετές, ούτε καν αρετές, αλλά είναι να αποκτήσω αγάπη. Είναι ένας αγώνας ο οποίος γίνεται επειδή αντιλαμβάνομαι ότι δεν αγαπώ. Κι είναι ευτυχής αυτός που αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να αγαπήσει. Είναι ευτυχής αυτός ο οποίος αντιλαμβάνεται ότι η αρρώστια του η πραγματική έγκειται στο ότι δεν μπορεί να αγαπήσει.

Να αγαπήσει πράγματι με τον τρόπο με τον οποίο η αγάπη πράγματι είναι. Όταν βλέπετε ένα ζευγάρι το οποίο αγαπιέται όπως λέει και παραμένει ίδιο για δεκαετίες κι ο καθένας είναι ουσιαστικά κλεισμένος στον εαυτό του, τι είδος αγάπης είναι αυτό; Είναι αγάπη, είναι αυτό που λέει ο αβάς Ισαάκ “αγαπώ αγαπείσαι”. Θέλω να αγαπήσω, μ' αρέσει να αγαπώ, έλα όμως που δεν είναι τόσο εύκολο!

Αυτό το πράγμα, πώς μαθαίνει κανείς την αγάπη; Τι είναι αυτό το πράγμα, το μέγιστο αυτό μάθημα; Το μέγιστο μάθημα είναι το να αγαπούμε και μετά έρχονται τα χαρίσματα όταν μάθω να αγαπώ, αλλιώς τα χαρίσματα είναι κ α τ α σ τ ρ ο φ ι κ ά. Ό,τι χάρισμα κι αν λάβω, αν δεν έχω μάθει να κινούμαι λίγο προς την αγάπην, έστω πέφτοντας και σηκωνόμενος, το χάρισμα, ό,τι χάρισμα και να μου δοθεί θα με καταστρέψει. Και θα χρησιμοποιηθεί και από μένα προς την καταστροφή άλλων άθελά μου.

Λοιπόν η απόκτηση της ασκητικής είναι η απόκτηση της αγάπης, είναι μία κοινωνική ασκητική η ορθόδοξη ασκητική. Δε πιάνουν τα βουνά γιατί μισούν τους ανθρώπους οι ασκητές και οι μοναχοί. Εάν το κάνει κανείς αυτό, θα πλανηθεί ως μοναχός. Πηγαίνει έξω για να μάθει, να φύγει λίγο από την τύρβη, να κλειστεί λίγο στο κελί το εσωτερικό, να απραγμονήσει λίγο, να αδιαφορήσει, να αναπαυθεί λίγο από την μέριμνα του κόσμου και να δει την ασθένειά του και να ζητήσει τα ανάλογα φάρμακα.

Αυτό είναι ο μοναχισμός, δεν είναι ένδειξη αυτόματης αγιότητας, είναι όμως ένδειξη ανθρώπου ο οποίος καταλαβαίνει τι πρέπει να κάνει. Γιατί και εμείς όσοι μένουμε στον κόσμο αν δεν απραγμονήσουμε, αν δεν αμεριμνήσουμε, αν δεν σχολάσουμε λίγο, αν δε κλειστούμε και μεις λίγο στα πνευματικά μας και στον εαυτό μας πάλι και εμείς δεν θα βγάλουμε άκρη.

Ε, ο μοναχός αφού καταλαβαίνει ότι έτσι είναι τα πράγματα κάνει το μεγάλο βήμα άμεσα. Πιο εσχατολογικό είναι το βήμα αυτό. Εγώ μπορώ να επαινώ τους μοναχούς διότι δεν είμαι μοναχός. Αν ήμουν μοναχός θα λέγατε πως επαινώ τον εαυτόν μου. Αλλά δεν είμαι μοναχός και μπορώ να τα λέω αυτά.

Λοιπόν έτσι προχωρεί κανείς και εκεί καταλαβαίνει το μεγάλο έλλειμμα, καταλαβαίνεις δηλαδή ότι ο Θεός για έναν λόγο που δεν τον ξέρουμε και δεν μπορούμε να τον φανταστούμε είναι αγάπη. Και μάλιστα μια αγάπη ανεκλάλητη, φοβερά ταπεινή, μια αγάπη αδιανόητα ευγενική. Και με τον τόπο αυτό αρχίζω εγώ να καταλαβαίνω την δική μου αρρώστια. Και καταλαβαίνοντας την ασθένειά μου αρχίζει η άσκηση προκειμένου να προχωρήσω προς τα εκεί που με καλεί ο Θεός,

Γι αυτό ο μοναχός κάνει την ακτημοσύνη, εμείς δεν έχουμε την ακτημοσύνη, αλλά εμείς έχουμε τον νόμο της χρείας, έτσι δεν είναι; Δηλαδή τι μας χρειάζεται, αυτά να έχουμε. Να έχουμε σα να μην έχουμε, έτσι δεν είναι; Γιατί (ο μοναχός κάνει την ακτημοσύνη); Για να είναι στραμμένος ο νους συνέχεια σ' αυτό το πράγμα: στο να ακολουθείς αυτόν ο οποίος σου δείχνει το φως το εσωτερικό και σου δίνει την βασιλεία, την οδό της βασιλείας.

Αυτό το “ίνα αγαπάτε αλλήλους” λοιπόν, “ταύτα εντέλλω ίνα αγαπάτε αλλήλους” είναι μία περιεκτική εντολή γι αυτό και σε άλλο σημείο διαβάζουμε ότι “εν ταύτη τη εντολή κρέμαται και ο νόμος και οι προφήται”, όλα εκεί οδηγούν. Όταν κανείς έχει την αγάπη έχει τα πάντα, “είτε γλώσσαι καταργηθήσονται είτε προφητεία παύσεται”, μόνο η αγάπη θα μείνει στον αιώνα, η αγάπη η οποία είναι ο τρόπος υπάρξεως του Θεού, είναι ο τρόπος με τον οποίο κατανοεί τον Εαυτό Του ο Θεός. Είναι ο τρόπος με τον οποίον ασκεί την ελευθερία Του και μέσα στην ύπαρξή Του την ίδια.

Γιατί βλέπετε ότι ο Θεός Πατήρ δεν είναι ηγεμόνας των άλλων προσώπων, αλλά τα θέλει ομοούσια, γεννά έναν ομοούσιον Υιόν, γεννά ένα ομοούσιον Πνέυμα, δεν είναι δυνάστης ο Θεός. Δεν είναι ο Πατήρ κ α ι ο Υιός. Είναι ο Πατήρ και ο Υιός, “ο Πατήρ εν τω Υιώ, Εγώ εν τω Πατρί και Αυτός εν Εμοί”, λοιπόν ελευθερία ως αγάπη. Και ελευθερία ως αγάπη προς τα έξω πάλι, θα μπορούσε να είναι εξουσιαστής, αλλά δεν είναι εξουσιαστής.

Η φράση την οποία χρησιμοποιούν εδώ οι πατέρες για να το εξηγήσουν αυτό, είναι η φράση αναλογία. Ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και άλλοι πατέρες λένε ότι ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνεί ο Θεός με τον άνθρωπο είναι αναλογικός. Τι σημαίνει αναλογικός; Σημαίνει ότι ο Θεός κάνει αυτά τα οποία κάνει ανάλογα με το τι χρειάζεται και το ποιος είναι ο άνθρωπος.

Το έσχατο σημείο της αναλογίας αυτής είναι η ενσάρκωση, καταλάβατε; Μπαίνει ο Θεός στα ανθρώπινα. Γιατί μπαίνει στα ανθρώπινα; Για να μπορέσει να βαστάσει τον άνθρωπο, αυτό θέλει ο άνθρωπος. Αυτό χρειάζεται. Δε χρειάζεται εντολές, το αντίστροφο θα ήταν να κάθεται απ έξω, όπως γίνεται στο ισλάμ και να δίνει εντολές, από πάνω.

Εδώ δεν έχουμε εντολές. Τι έχουμε; Έχουμε εισαγωγή του πρωτοτόκου στην οικουμένη. Έρχεται ο Θεός και προσλαμβάνει. Τι προσλαμβάνει; Εμένα, το θάνατό μου, το παράλογό μου, αυτό που είμαι σήμερα. Το σώμα αυτό της αμαρτίας, όχι την αμαρτία όμως. Την προαίρεση του. Η προαίρεσή του είναι ελεύθερη αμαρτίας. Τις συνέπειες της αμαρτίας όμως, το θάνατο και την φθορά που έχω τα προσλαμβάνει.

Τι θυσία είναι αυτή; “Ο αχώρητος παντί, εχωρήθη εν σαρκί”. Γιατί; Μπαίνει δηλαδή αναλογικά λόγω της αγάπης Του, στον κόπο μου, στην δυσκολία μου, στην συνθήκη της πτώσης μου. Αν τα καταλάβει κανείς αυτά, ξέρετε πόσο πολύ θα αγαπήσει τον Θεό, αν αρχίσει και τα καταλαβαίνει, τι μεγάλα πράγματα είναι; Δεν χρειαζόταν να γίνει η ενσάρκωση. Θα μπορούσαμε να έχουμε έναν ουράνιο δυνάστη.

Όπως έχουμε στην Παλαιά Διαθήκη όπως έχουμε στο κοράνιο και μας λένε οι ισλαμιστές τώρα - ξέρει ο γέροντας ότι έχω προσκληθεί να μετάσχω στον ισλαμο-χριστιανικό διάλογο. Μας λένε λοιπόν, δεν μπορούν να καταλάβουν ότι έγινε η ενσάρκωση, ξέρετε τι φοβερό πράγμα είναι αυτό; Ένας κόσμος χωρίς ενσάρκωση είναι ένας κόσμος χωρίς Θεό, δηλαδή είναι ένας κόσμος όπου ο Θεός είναι μία προβολή ενός δικτάτορα. Αυτό είναι ο Θεός τότε. Δεν μπαίνει στον κόπο.

Όταν ένα παιδί που έχεις, (αν έχεις ένα παιδάκι), τι το κάνεις; Δεν το βοηθάς να περπατήσει πρώτα στα τέσσερα; Έτσι δεν είναι; Στην αρχή το κουβαλάς, το κουβαλάς, δεν του λες: “περπάτα”, και το ταΐζεις και με γαλατάκι. Μετά τι τού δίνεις; Κάτι λιωμένες τροφές. Όσοι έχετε παιδιά από εδώ ξέρετε την ιστορία πώς πάει, και μετά θα περπατήσει με τα τέσσερα και συ αντί να το αποθαρρύνεις του λες: περπάτα, ναι, ωραία είναι έτσι! Εμπρός! Και μετά θα σηκωθεί στα δύο και δώς του θα το πιάνεις, θα το κρατάς, και μέχρι να φτάσει αυτός να γίνει πρωταθλητής, να τρέχει στα εκατό μέτρα σε 10 δευτερόλεπτα ας πούμε.

Λοιπόν εσύ βοηθάς μόνο. Ε, αυτό κάνει ο Θεός. Μπαίνει στην συνθήκη, μπαίνει στην ζωή του, γίνεσαι σαν και αυτόν. Και βλέπετε όλοι οι γονείς γίνονται χαζομπαμπάδες χαζομαμάδες και αν δεν γίνει κανείς είναι ψυχικά άρρωστος. Κι ο γονιός και το παιδί, άμα δε γίνει, άμα δε παίξεις με το παιδί σου, κι άμα δε κυλιστείς στο χορτάρι με το παιδί σου, έτσι δεν είναι; και το παιδί δε θα 'ναι καλά αν δε μπαίνεις στην ζωή του. Και το παιδί θα έχει αύριο πρόβλημα ψυχικό και εσύ έχεις ήδη.

Βλέπετε λοιπόν ότι αυτό κάνει ο Θεός. Αυτή είναι η ενσάρκωση, αυτή είναι η αγάπη η έμπρακτη. Έμπρακτη αγάπη, είναι σα να έχεις ένα - δε μπορούμε να το φανταστούμε εμείς αυτό γιατί όσο και να αγαπάμε τα σκυλιά, αρνείσαι να γίνεις σκύλος και άνθρωπος για να βοηθήσεις τα σκυλιά εκ των έσω, και να τα οδηγήσεις στην ελευθερία τους. Καταλάβατε τι λέω; Είναι μεγάλο αυτό το πράγμα. Είναι η αγάπη αυτή η έμπρακτη αγάπη, κι αυτή η αγάπη είναι μεγάλο πράγμα. Τέτοια αγάπη θέλει ο Θεός κι από εμάς.

Δηλαδή είναι μία αγάπη η οποία εξ ορισμού, θα εισέλθει. Θα μπει πού; Μέσα στην δυσκολία του άλλου. Μέσα στο πρόβλημά του θα μπει η αγάπη αυτή. Δε θα μείνει απ' έξω, γι' αυτό και δεν έχουμε αγάπη Εγώ δεν έχω αγάπη, που σας μιλάω τώρα, όχι [μονο] εσείς, όλοι μας, είναι η νόσος μας αυτή. Πρέπει να καταλάβουμε τι είναι ο Θεός και πώς αγαπάει ο Θεός για να μπούμε στην αγάπη αυτή σιγά - σιγά.

Να πάρουμε ευλογία και να πάρουμε και χάρη για να μπούμε στην αγάπη αυτή, να αγαπούμε από μέσα του τον άλλον. Από μέσα του, όχι απ έξω, να αγαπούμε έτσι, - πώς να το πω-, με στοργή! Καταλαβαίνετε τι λέω; Πόσο άλλο πράγμα είναι αυτό! Δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ευφραντική αυτή εικόνα της αγάπης την οποία μας έχουνε μάθει σήμερα και νομίζουμε όλοι ότι είμαστε έτσι εύκολοι στην αγάπη και νομίζουμε ότι είναι πολύ εύκολο.

Δεν είναι εύκολο, χρειάζεται, το θέλουμε, τείνουμε προς αυτό, αλλά θέλει χάρη Θεού, θέλει σπέρμα Θεού για να το επιτύχει κανείς αυτό, να προχωρήσει αυτό, να δώσει καρπούς αυτό το πράγμα. Θέλει χάρη αυτό, θέλει ειδική ευλογία. Μόνο σε μια φράση λοιπόν, ή (εάν) ο κόσμος ημάς μισεί λέει “γινώσκετε ότι εμέ πρώτον ημών μεμίσικε”, στον κόσμο έχετε μίσος και συναντάει και μίσος ο χριστιανός στον κόσμο.

Γι' αυτό λέει, ένας λόγος παραπάνω αυτός για να αγαπιόμαστε μεταξύ μας, να μην έχουμε το μίσος του κόσμου και μεταξύ μας, έτσι δεν είναι; ”Εί ο κόσμος υμάς μισεί γινώσκετε ότι εμέ πρώτον ημών μεμίσικεν”. Εδώ δημιουργείται μια απορία, μία ερώτηση: Τι σημαίνει το μίσος του κόσμου για τον Χριστό; Ένα περίεργο πράγμα. Η απάντηση δίνεται αμέσως παρακάτω “ει εκ του κόσμου ήτε, ο κόσμος αν το ίδιον εφίλει… του κόσμου ουκ εστέ αλλά εγώ εξελεξάμην υμάς εκ του κόσμου, δια τούτο μισεί ημάς ο κόσμος”.

Δεν είστε όμοιοι με τον κόσμο, και εγώ δεν είμαι όμοιος με τον κόσμο, και κάπου ο κόσμος θα μισήσει, αν βρεθείτε σε περιβάλλοντα όπως τυχαίνει να βρίσκομαι και εγώ και άλλοι ίσως, (δε ξέρω) από εδώ. Σε περιβάλλοντα διανοουμένων, θα δείτε ότι μπορείτε εύκολα να μιλήσετε για αξίες του ευαγγελίου, για την αγάπη για παράδειγμα. Μπορείτε εύκολα να μιλήσετε για τα δευτερεύοντα πράγματα της πίστης μας, αλλά για τα κύρια πράγματα, τα ουσιώδη, για την γέννηση εκ Παρθένου, για την Σταύρωση, για την Ανάσταση, εκεί θα δείτε δυσκολία.

“Δε μοιάζει αυτό με αυτά τα οποία έχουμε μάθει να ακούμε”. Θα σου πούνε οι άλλοι, “Μίλησέ μου εμένα για κοινωνική δικαιοσύνη”, λες και υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη ή λες και όσοι μιλάνε για κοινωνική δικαιοσύνη έχουν κάποια σχέση με αυτήν! Λέμε τώρα όμως. Δε μπορούμε να μιλάμε. Γιατί; Γιατί όλα αυτά ανατρέπουν την λογική του κόσμου. Οτιδήποτε ανατρέπει την λογική του κόσμου είναι επικίνδυνο, θεωρείται επικίνδυνο από τον κόσμο. Οτιδήποτε είναι αυτό που ανατρέπει την λογική του κόσμου, θέλει πολλή προσοχή.

Δε μπορείς να πα να μιλήσεις, να βγεις έξω και να πεις για το μπάτσο και στο άλλο μάγουλο. Θα πει ο άλλος: “Τι μπάτσο μου λες και στο άλλο μάγουλο, είναι δυνατόν; Τι μου λες ότι ο δούλος και ο κύριος είναι ίσοι; Τι είναι αυτά που μου λες τώρα;” Το ευαγγέλιο περιέχει πολλά πράγματα πολύ δύσκολα, και το φοβερότερο από όλα είναι ο σταυρός.

Ο σταυρός, γιατί εύκολα καταλαβαίνουν τι σημαίνει να πολεμώ τους ιδεολογικούς μου αντιπάλους. Αλλά το τι σημαίνει να σταυρώνομαι γι' αυτούς, να μπαίνω εγώ δηλαδή στον σταυρό και όχι αυτοί, έ! αυτό είναι φοβερό! Είναι φοβερό, αν καταλάβει ο κόσμος τι είναι ο σταυρός. Είναι όλος σκόλοπας για την διάνοια του φυσικού ανθρώπου. Και μάλιστα ο Θεός να σταυρώνεται; Ο εξ ορισμού εξουσιαστής; Μη ξεχνάτε ότι ο Χριστός σταυρώθηκε ακριβώς γι αυτό, διότι τον θέλανε για να σταυρώσουν άλλους.

“Υμείς ηλπίζομεν ότι ούτoς εστίν ο μέλλων λυτρούσαι τον Ισραήλ”. Όταν είδανε τον Χριστό να ανασταίνει τον Λάζαρο τι σκεφθήκανε οι Ιουδαίοι, ξέρετε; Να, ο στρατός ο τέλειος, εμείς θα πηγαίνουμε μπροστά, αυτός θα πηγαίνει από πίσω θα ανασταίνει όσους σκοτώνονται. Φαντάζεστε έναν τέτοιο στρατό; Από πίσω ο Χριστός ευλογώντας, μπροστά οι πολεμιστές οι Εβραίοι, ο Χριστός όσοι σκοτώνονται τσακ ένα σταύρωμα, -όχι! σταύρωμα δεν είχε ακόμα- Λοιπόν μια ευλογία, σηκώνεται ο νεκρός. Με ένα τέτοιο στρατό, ολόκληρη η ρωμαϊκή αυτοκρατορία μέσα σε λίγες εβδομάδες, θα είχε καταληφθεί.

Γι' αυτό τον υποδέχονται μετά βαϊων των φοινίκων την Κυριακή των Βαΐων. Κι όταν αυτός λέει: “Κοιτάξτε, ο σταυρός αυτός είναι δικός μας όχι των άλλων”, ότι “ο σταυρός είναι αυτός για να αγαπήσω τους Ρωμαίους κι όχι για να τους εξολοθρέψω”, έρχεται η ώρα και του λένε: “Έτσι είσαι;” Ψυχολογικός μηχανισμός, αντιστρέφεται όλη η στοργή σε μίσος μέσα σε δευτερόλεπτα. Ναι ή όχι; Όταν το ιδεώδες του εγώ μου προσβάλλεται, αυτός που ενσαρκώνει το ιδεώδες του εγώ μου όταν αρνηθεί να το ενσαρκώσει λέει η ψυχανάλυση, αμέσως γίνεται αντικείμενο της μέγιστης έχθρας, ενώ πριν λίγο ήταν αντικείμενο της μέγιστης επιθυμίας, της μέγιστης αγάπης.

Λοιπόν από εκεί και πέρα η σταύρωση είναι ζήτημα ολίγων ημερών. Βλέπετε τι φοβερό πράγμα είναι. Κάποια στιγμή το φρόνημα αυτό θα συγκρουσθεί με το φρόνημα του Χριστού. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην συγκρουσθεί. Και εμείς κάποια στιγμή, (ο καθένας από εμάς) θα συγκρουσθεί με τον Χριστό, κι αυτό είναι το πιο φοβερό από όλα. Εμείς που είμαστε εδώ μέσα σε αυτή την αίθουσα, κάποια στιγμή θα συγκρουσθούμε με τον Χριστό. Εάν δε συγκρουσθούμε κάτι δε πάει καλά.

Εάν ο Χριστός είναι συνέχεια ο γλυκύς διδάσκαλος ο οποίος μας τα λέει ωραία και εμείς περιχαρώς τον ακολουθούμε, κάτι δεν πάει καλά. Κάποια στιγμή θα νοιώσουμε την δυσκολία αυτή του σταυρού. Θα νοιώσουμε ότι ο δρόμος τον οποίον μας πηγαίνει η χάρις του είναι ένας δρόμος ο οποίος είναι δύσκολος για την φιλαυτία μας. Θα το νοιώσουμε αυτό και εδώ είναι το σημείο της πίστης ακριβώς. Εδώ είναι το σημείο ακριβώς όπου η σχέση μας θα δοκιμασθεί και αν προχωρήσει, τότε γινόμαστε αυθεντικοί μαθητές του Χριστού.

Καταλάβατε; Θα φθάσει ένα σημείο κρίσιμο κάποια στιγμή που θα σου ζητηθεί να εστιάσεις αυτό το οποίο στην φιλαυτία σου μέσα θεωρείς πολύτιμο. Είναι η στιγμή του σταυρού. Δεν μπορεί να σταυρωθεί κάποιος άλλος για εμάς, πρέπει εμείς να σταυρωθούμε. “Εμοί ο κόσμος εσταύρωται” λέει ο Παύλος “συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις” έτσι; Είναι σταυρωμένος ο κόσμος σε μένα και εγώ στον κόσμο.

Αυτή η φοβερή κουβέντα δείχνει ότι ο σταυρός είναι οδός, είναι δρόμος. Δηλαδή είναι ο δρόμος στον οποίον η φιλαυτία μου θα στριμωχθεί, θα στριμωχθεί, θα στριμωχθεί, και εκεί μέσα θα αναδυθεί το αληθινό νόημα της αγάπης και της ζωής, εκεί μέσα θα ανακαλύψω ποιος πράγματι είμαι και ποιος πράγματι θέλει ο Θεός να γίνω. Θα το ανακαλύψω υπαρξιακά, -καταλαβαίνετε τι λέω. Αλλά αυτό ο κόσμος το μισεί, ο κόσμος θέλει να τον δικαιώσεις, τίποτε άλλο. Θέλει να του λες “μπράβο”, αυτό δε θέλει;

Γι' αυτό βλέπετε όλα τα μεγάλα κόμματα τι κάνουν; Ξεγελούν τον κόσμο. Έρχεται ο ένας και λέει: “οι απόκληροι έφτασε η ώρα της μεγάλης δικαίωσης”, λέει ο άλλος: “οι απόκληροι των αποκλήρων τώρα θα δικαιωθούν”. Λοιπόν τώρα θα δικαιωθούν οι μεν, τώρα θα δικαιωθούν οι δε, δικαιώνονται, έρχονται στα πράγματα και κάνουν μια μερίδα καταστροφής ο καθένας. Έτσι δεν είναι;

Διότι είναι άσπλαχνη αυτή η δικαίωση. Δεν έχει αγάπη μέσα της. Έχει το δικαίωμα το να έχω αυτό το οποίο μου στερείς. Ασχέτως αν του το στερείς στα αλήθεια ή όχι, εγώ νομίζω ότι μου το στερείς. Έρχομαι λοιπόν εγώ στα πράγματα και παίρνω πίσω αυτό που εγώ νομίζω ότι μου στερείς. Βλέπουμε λοιπόν ότι τα κόμματα και όλοι αυτοί θέλουν να δικαιώσουν τον άνθρωπο με την κακή έννοια όμως.

Να του πουν: “έτσι ανάποδος, έτσι ανόητος, έτσι στραβός, έτσι πεινασμένος που είσαι, είσαι καλός”. Έρχεται όμως ο Χριστός και του λέει: ”κοίταξε, δεν είναι δυνατόν από ένα σημείο και πέρα να είσαι έτσι όπως είσαι”. Αλλοίμονο γιατί ο θρησκευτικός άνθρωπος την απογύμνωση αυτή δεν την αντέχει. Έχω γνωρίσει ελαχίστους θρησκευτικούς ανθρώπους που να μπορούν να αντέξουν αυτήν την απογύμνωση. Δε μπορούνε. Όλοι καλούνται να συνηγορήσουν στο ναρκισσιστικό μου θρίαμβο. Κι ο πνευματικός, κι ο γέροντας, και το μοναστήρι, και όλα αυτά καλούνται να βοηθήσουν το ναρκισσιστικό μου εαυτό, την εικόνα μου αυτή.

Και όταν έρθει η ώρα της κρίσης, πάντοτε φταίει κάποιος άλλος. Ελάχιστοι είναι αυτοί, (και το ξέρουν αυτό οι πνευματικοί και όσοι ασχολούνται), οι οποίοι στέκονται μπροστά τους και λένε: “εγώ φταίω, εγώ φταίω, εγώ φταίω”. Και το εννοούν αυτό το πράγμα, ότι πράγματι εγώ φταίω. Ελάχιστοι είναι αυτοί. Οι ποιο πολλοί χριστιανοί, όπως έλεγε ένας Γάλλος στοχαστής, βρίσκουν έναν μυστήριο τρόπο έλεγε να την βολέψουν αναπαυτικότατα πάνω στον σταυρό.

Δεν είναι σταύρωση αυτό στην ουσία. Σταυρός σημαίνει να καταλάβω ακριβώς το κακό μέσα μου, μέσα μου, μέσα μου. Αυτό που αρνούμαι, αυτό είναι ακριβώς που αρνούμαι. Όλη η ψυχανάλυση χτίστηκε, και σας μιλάει κάποιος που ξέρετε ότι ξεκίνησε από εκεί. Όλη η ψυχανάλυση λοιπόν, χτίστηκε πάνω σε αυτήν την άρνηση. Την άρνηση του να τραυματισθεί ο ναρκισσισμός μου. Όλοι οι μηχανισμοί άμυνας σε αυτό αποσκοπούν στο να διατηρήσουν την ναρκισσιστική ομοιόσταση, την ισορροπία την ναρκισσιστική μου. Όλοι οι μηχανισμοί άμυνας που ξέρουμε στην ψυχολογία σε αυτό αποσκοπούν.

Που σημαίνει ότι πράγματι είναι μεγάλη υπόθεση να είναι κανείς χριστιανός, είναι μεγάλη υπόθεση δηλαδή, στο ναρκισσισμό αυτό να βάλει επάνω ένα μεγάλο ερωτηματικό και να πει “μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα; Μήπως φταίω εγώ; Όχι “και εγώ”. Το “και” είναι ήδη η αρχή, του να ξεφύγω πάλι. Μήπως φταίω εγώ;

Αυτό το πράγμα που βλέπετε να κυνηγούν τους αγίους: “Είναι πλανεμένος”. Πλανεμένος ήμουν πράγματι, ναι είμαι. Και να παίρνει – ακατανόητα για τον κόσμο πράγματα- ο αβάς ο Ιωσήφ ο ησυχαστής το ξύλο και να δέρνει και τον εαυτό του και να λέει “σιωπή πλανεμένε, πλανεμένος είσαι, πάρε και αυτήν, εσύ είσαι πλανεμένος”, το Πνεύμα το Άγιον τα διδάσκει αυτά.

Διότι δεν είχε φθάσει στην πληρότητα της χάριτος, κι είναι καταστάσεις πολύ υψηλές. Για τους άλλους εμάς τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα. Διότι έχουμε τον σταυρό τον επιδεικνύουμε, τον χρησιμοποιούμε εκεί που χρειάζεται για να εξορκίζουμε το κακό, αλλά δεν ανεβαίνουμε πάνω του. Προσέχουμε πάρα πολύ να μην ανέβουμε πάνω του.

Το δικαίωμα, “έχω δικαίωμα”. Λέει ο αββάς Δωρόθεος: “άμα συμμειχθεί το θέλημα με το δικαίωμα ο άνθρωπος γίνεται πλέον θηρίο“. Δε μπορείς να του κάνεις ζάφτι αυτού του ανθρώπου. “Θέλω και έχω και δικαίωμα”. Άμα πει ο Χριστός: “Μα εγώ έχω δικαίωμα να είμαι κάτω από τον σταυρό”, τι θα γινότανε; Θα γινότανε ένας ακόμα πολέμαρχος, θα χώριζε τον κόσμο σε εχθρούς και φίλους του, έτσι δεν είναι; Οι εχθροί θα σκότωναν τους φίλους, οι φίλοι τους εχθρούς, έτσι δεν είναι; Και θα γινότανε ξανά το μεγαλύτερο μάτωμα πάνω στην γη. Αλλά ανεβαίνοντας ο ίδιος στον σταυρό είναι ένας μόνος που εδέχθηκε την θυσία και την δέχθηκε “ίνα καταλλάξει εαυτώ τα πάντα”, για να δημιουργήσει καταλλαγή όλων. Καταλάβατε; Να καταλλάξει και να συμφιλιώσει, -αυτό σημαίνει καταλλαγή-, τους πάντες.

“Ήπλωσας τας παλάμας και ήνωσας τα πριν διεστώτα”. Έτσι; Καταλάβατε; Δεν έκανε οπαδούς, ταυτίσθηκε με όλους. Ταυτίσθηκε με τους διώκτες και την ώρα του θανάτου είπε: “ου γαρ οίδασι τι ποιούσι”. Ξέρετε τι φοβερό πράγμα είναι αυτό; Να αρνείται να χωρισθεί από αυτούς οι οποίοι τον σκοτώνουνε. Και να τους παρουσιάζει: “αυτή είναι η γνήσια αγάπη, κι αυτή η αγάπη είναι σωτήρια”. Γι' αυτό βλέπετε ότι η οικουμενικότητα αυτής της θυσίας είναι το μεγαλείο του χριστιανισμού ακριβώς. Δεν έκανε οπαδούς σαν τον Μωάμεθ.

“Ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσι”. Έτσι; “Εί τον λόγο μου ετήρησαν και τον υμέτερον τηρήσωσιν”. Σαφή πράγματα. “Αν προχωρείτε στον δρόμο μου να ξέρετε ότι έτσι θα γίνει, αλλά ταύτα πάντα ποιησουσιν υμίν δια το όνομά μου, ότι ουκ οίδασι τον πέμψαντά με.” Προσέξτε εδώ. “Αυτά θα τα κάνουν (λέει), επειδή με θεωρούνε ότι εγώ είμαι κάποιος κοινός άνθρωπος και δεν ξέρουν ποιος με στέλνει, δε ξέρουν τον Πατέρα, πίσω”.

Αυτή η δυσκολία να δούμε τον Θεό στον Χριστό, είναι το άλλο μεγάλο πρόβλημα των ανθρώπων. Είναι ο Χριστός Θεός; Θυμάμαι όταν ήμουν εκτός εκκλησίας δεν είχα πρόβλημα να δέχομαι τον Χριστό σαν ένα διδάσκαλο, εντάξει, που είπε μερικά πράγματα, βέβαια το παράκανε λίγο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η φαντασίωση περί που εαυτού του ήταν μεγαλύτερη από τις δυνάμεις του προφανώς. Αλλά πάντως τον δεχόμουν έτσι, δίπλα στον Βούδα, στον Μωάμεθ, έ, βάλτον και αυτόν.

Και κάποια στιγμή που άρχισα να ενδιαφέρομαι έτσι για τον χριστιανισμό περισσότερο, θυμάμαι είχα συζήτηση με έναν πολύ μεγάλο άνθρωπο του Θεού, ήταν μαθητής του πατρός Πορφυρίου, και του λέω: “Κοίταξε, εγώ δεν έχω πρόβλημα για τον Χριστό, εντάξει μπορώ να διαβάσω Καινή Διαθήκη, να τα βάλω αυτά μέσα σε ό,τι λέει ο Πλάτωνας”, και μου λέει αυτό, -και θυμάμαι τότε πόση εντύπωση μου έκανε αυτό-: “Όχι, (μου λέει), δεν είναι εκεί το θέμα, το θέμα είναι ότι ο Χριστός είναι ο Θεός” μου λέει. Εκεί, κατάλαβα ότι δεν πίστευα!

Του λέω: “Αυτό είναι ο χριστιανισμός;” Μου λέει; “Αυτό είναι, ο χριστιανισμός αρχίζει από την στιγμή που ο Χριστός είναι ο Θεός. Τα άλλα όλα δεν λέγονται χριστιανισμός”. Και όντως, διαβάστε Καινή Διαθήκη όσο θέλετε. Βγάλτε την πίστη στον Χριστό ως Θεό, πέστε ότι η Ανάσταση είναι μια παρεξήγηση των μαθητών από την αγάπη τους, πέστε ότι τα θαύματα είναι μια υπερβολή... Τελείωσε! δεν είσαι πια χριστιανός.

Την Καινή Διαθήκη μπορεί να την διαβάζεις. Έτσι μας έλεγαν και οι μουσουλμάνοι σήμερα; “Τον ανεχόμαστε τον Χριστό ως προφήτη” Δεν έχουν κανένα πρόβλημα. “Μη μας λέτε ότι είναι κι ο Θεός όμως. Ο Θεός δεν έχει γιο, δεν στέλνει... στέλνει προφήτες κτλ, δε μπαίνει ο Θεός στην ανθρώπινη συνθήκη”. Λοιπόν ο χριστιανισμός αρχίζει από την στιγμή που ο Χριστός είναι ο Θεός. Από την στιγμή που αντικρίζω την θεότητα του Χριστού μες την ανθρωπότητά του, από εκείνη την στιγμή και μόνο τότε, αρχίζει ο Χριστιανισμός να είναι η εκκλησία του Χριστού.

Η εκκλησία η οποία κάνει ο Χριστός όχι ως ένας εκ των προφητών, αλλά ως Θεός ο οποίος εκκλησιάζει, αυτό το πράγμα σημαίνει, συνάζει δηλαδή όλη την κτίση. Και την εκκλησιάζει εν τω σώματί του, ακριβώς διότι είναι ο Θεός, αυτός έχει δικαίωμα να το κάνει. Δε μπορούμε να κάνουμε εμείς εκκλησίες έτσι δεν είναι; Να κάνουμε δύο τρεις οπαδούς εκεί. Θα φύγουμε και εμείς, θα φύγουνε και οι οπαδοί. Εκκλησία σημαίνει ότι αυτός ο οποίος έπλασε τον κόσμο, τον συνάζει τον κόσμο, ότι τον κάνει δηλαδή, σώμα, τον βάζει μες την αγκαλιά του.

Λοιπόν δε βλέπουμε στον Χριστό τον Υιόν του Θεού, αλλά βλέπουμε έναν δάσκαλο, γι' αυτό και ο κόσμος σταυρώνει τον Χριστό. Δεν βλέπει μάλιστα, (και εδώ είναι πιο λεπτό το σημείο ακόμα), δε βλέπει ότι ο Θεός μόνον έτσι θα μπορούσε να είναι Θεός. Μόνο για αυτόν τον λόγο θα μπορούσε να είναι Θεός, γιατί έχει τέτοιου είδους αγάπη, τέτοιου είδους συμπεριφορά, αυτό είναι που δεν βλέπει.

Είναι μία συκοφαντία του Θεού εδώ από πίσω, ότι ο Θεός πρέπει να είναι δυνάστης πρέπει να είναι εντολεύς, πρέπει να είναι δικαστής. Όχι εκείνος που μπαίνει μες την συνθήκη του παραλογισμού μου και του θανάτου μου. “Δεν μπορεί ο Θεός να ξεπεράσει την ανωτερότητά του και να γίνει ένας σαν και μένα. Δεν είναι ο Θεός ελεύθερος τόσο, ούτως ώστε να ελευθερωθεί και από την ανωτερότητά του, και να μπει λόγω της αγάπης του, μέσα στα δικά μου πράγματα. Δεν δέχομαι ένα τέτοιο Θεό, ένας τέτοιος Θεός με φέρνει σε αμηχανία”, καταλάβατε; Έχετε δοκιμάσει ποτέ έναν πολύ περήφανο άνθρωπο να τον αγαπήσετε και να ταπεινωθείτε μπροστά του; Θα νοιώθει μια αμηχανία, δεν το καταλαβαίνει αυτό. Επειδή είμαστε πολύ περήφανοι, έναν τέτοιο ταπεινό Θεό, δεν μπορούμε να τον δεχθούμε εύκολα. Καταλαβαίνετε τι λέω; Περιμένουμε έναν Θεό ο οποίος μας μαστιγώνει όπως εμείς μαστιγώνουμε αυτούς που είναι κατώτεροί μας,

Καταλαβαίνουμε έναν τέτοιο Θεό πολύ καλύτερα γι' αυτό λέμε πολλές φορές ότι το ισλάμ είναι πολύ πιο φυσιολογική θρησκεία, πολύ πιο κοντά στον πεσμένο άνθρωπο και θα έχει μεγάλο μέλλον στην Ευρώπη το ισλάμ. Θα έχει πολύ μέλλον στην Ευρώπη γιατί είναι πολύ όμορφη θρησκεία. Σου λέει ότι είσαι ένα χαμένο κορμί, σου λέει ότι έχεις ένα κισμέτ από το οποίο δε μπορείς να βγεις, και υπάρχει ένας ουράνιος δυνάστης που δίνει εντολές, εάν τις ακούς φροντίζει να περνάς καλά.

Σου δίνει τέσσερις πέντε γυναίκες, σου δίνει εξουσία πάνω στους άλλους, σου επιτρέπει να κάνεις ιερό πόλεμο, έτσι; Μέσα σου μην μπεις μονάχα, μέσα μη δουλέψεις. Καταλάβατε; Μέσα μη δουλέψεις, η πίστη είναι καθαρή εξωστρέφεια εδώ. Καταλαβαίνετε; Και σε περιμένει και ένας παράδεισος στο τέλος, όμοιος με αυτόν που θέλεις με τα ουρί, με τα πιλάφια και με όλα αυτά. Περίεργα πράγματα και όμως είναι πολύ κοντά στον πεσμένο άνθρωπο όλα αυτά.

Αυτά εδώ είναι δύσκολα όμως, γι' αυτό είναι του Θεού όμως. Δεν είναι ανθρώπινα εφευρήματα. Ο Θεός του Μωάμεθ μοιάζει με τον Θεό του Πλάτωνα, μοιάζει με τον Θεό της Παλαιάς Διαθήκης, μοιάζει με τον Θεό των ανατολικών θρησκειών αν υπάρχει, μοιάζει, είναι ένα ανθρώπινο εφεύρημα, είναι ο Θεός κατ' εικόνα της δικής μου έπαρσης, της δικής μου εξοντωτικής πτώσης. Είναι ο Θεός που μου μοιάζει.

Η ταπείνωση του Θεού που είναι η αγάπη Του, είναι κάτι ακατανόητο σε εμένα. Γι' αυτό και δεν μπορώ να καταλάβω σε βάθος γιατί χρειάζεται να γίνει ενσάρκωση και πώς.

Με φέρνει σε αμηχανία το γεγονός της ενσαρκώσεως. Καταλαβαίνετε τι λέω; Όπως ακριβώς έναν πολύ υπερήφανο άνθρωπο θα του έφερνε αμηχανία να πηγαίνατε να τον διακονήσετε. Να του πείτε ”σε διακονώ τώρα εδώ, δωρεάν”. Θα έλεγε; “-Τώρα τι θες από αυτό;” “-Τίποτα”. “-Όχι, κάτι θες”.

Και αν δεν κατάφερνε να βρεί την αιτία για την οποία τον υπηρετείτε, θα έκανε τον ψυχαναλυτή και θα σας έλεγε ότι: “Αυτό το πράγμα που έχεις τώρα, είναι κρυφός ερωτικός πόθος για μένα, δεν μπορείς όμως να τον εκδηλώσεις για α' β' λόγους κοινωνικούς ή άλλους και τον κάνεις διακονία υπηρεσία, τον μεταμφιέζεις”. Σα να πρέπει εξάπαντος να βρείς μια ιδιοτέλεια - δε μπορούσε να δεχθεί ανιδιοτελή διακονία και αγάπη.

Έτσι εμείς δε μπορούμε να δεχθούμε την ενσάρκωση διότι δεν ανήκει στον ορίζοντά μας. Δε μπορούμε εμείς να ενσαρκωθούμε για τα σκυλιά που αγαπάμε, για τις κατσαρίδες, για τα κουνούπια, να γίνουμε και εμείς κουνούπια, κουνουπάνθρωποι και κατσαριδάνθρωποι όσο κι αν αγαπάμε. Ξέρετε τι φοβερό είναι αυτό, συγκρούεται με την λογική μου βαθιά μέσα μου, κι όταν το παραδεχθώ συντρίβομαι.

Για αυτό οι άγιοι είναι συντετριμμένοι. Όλοι οι άγιοι είναι συντετριμμένοι. Γιατί είναι συντετριμμένοι; Γιατί η ενσάρκωση γι αυτούς είναι πραγματικότητα, γιατί έχουν δει τον Χριστό ως Θεό και ως άνθρωπο, και αν το δεις αυτό, τελειώνει μετά το παραμύθι. “Α! (λες), εδώ είναι πολύ σοβαρά τα πράγματα. Πολύ αλλιώτικα από ό,τι τα φανταζόμουν. Όπως μου έλεγε ένας φίλος μου έξω: “Κατάλαβα, (λέει) δεν είναι ανέκδοτο αυτό το πράγμα”. Στην αρχή το παίρνει κανείς σαν ένα ωραίο ανέκδοτο ή μύθο. Μετά όταν το δει όμως, (σας είπα), βλέπει την δύναμη του Θεού και την σοφία και την αγάπη του Θεού, και δε βλέπει τίποτα λιγότερο από αυτό.

“Ο Εμέ μισών λοιπόν, και τον Πατέρα μου μισεί ” παρά ταύτα σας λέω άλλη μία θεολογική, είναι τόσο πυκνό θεολογικά αυτό το κείμενο. Αυτός που με μισεί λέει, όμως εμένα, στην ουσία μισεί και τον πατέρα μου τέτοιος που είναι. Γιατί ο Πατέρας μου είναι αυτός που εγώ σας παρουσιάζω, είναι ο Πατήρ ενός τέτοιου Υιού. Και ευδοκεί σε μία τέτοιου είδους φανέρωση. Λοιπόν αυτός που μισεί όμως Εμένα, μισεί και τον Πατέρα μου, γιατί δεν τον ξέρει ποιός είναι. Τον νομίζει ότι είναι ο άγιος δυνάστης, ο χωροφύλακας, ο δικαστής, ο ουράνιος δικτάτορας.

Και τον Πατέρα μου λοιπόν, τον συκοφαντεί έτσι: “Ει τα έργα μη εποίησα εν αυτοίς α ουδείς άλλος πεποίηκεν, αμαρτίαν ουκ είχον· νυν δε και εωράκασι και μεμισήκασι και Εμέ και τον Πατέρα μου” (Ιωάννης 5/ε: 24). “Αν δεν είχα κάνει τίποτα όμως (λέει) εγώ, θα είχαν δίκαιο να το πιστεύουν αυτό, είναι ανθρώπινο. Έκανα τα έργα αυτά τα οποία έκανα, τα είδαν και μίσησαν αυτόν τον τρόπο της Θεοφανείας. Μίσησαν αυτό το είδος Θεού”.

Αυτοί θέλουν το κνούτο, θέλουν το μαστίγιο, έναν Θεό να τους μαστιγώνει και να τους δίνει μαστίγιο να μαστιγώνουν άλλους αυτοί. Δε δέχονται ένα Θεό ο οποίος να σταυρώνει τον εαυτό του για χάρη μου και να μου ζητάει να σταυρωθώ εγώ για άλλους. Καταλάβατε; Θέλει αυτός τον Θεό που έχει στο μυαλό του, έτσι; Και αυτό είναι το φοβερό.

Λοιπόν “αλλά ίνα πληρωθεί ο λόγος ο εγγεγραμμένος εν τω νόμω αυτών οτι εμίσισάν με δωρεάν.” Αλλά αυτό λέει δε σημαίνει τίποτε άλλο, παρά λέει ότι: “με μίσησαν δωρεάν, με μίσησαν αδίκως διότι ακριβώς δεν κατάλαβαν”. “Όταν δε έλθει τε ο Παράκλητος ον εγώ πέμψω υμίν παρά του Πατρός, το Πνεύμα της Αληθείας ό παρά του Πατρός εκπορεύεται, Εκείνος μαρτυρήσει περί εμού”.

Τώρα εδώ έχουμε ένα άλλο μεγάλο σημαντικό κεφάλαιο: Η πνευματολογία. “Αυτά τα πράγματα, (λέει), είναι τώρα. Δεν τα καταλαβαίνετε και πολύ. Ανθρώπινο είναι ότι δεν τα καταλαβαίνετε. Πρέπει να έλθει το Πνεύμα το Άγιον, (λέει), για να τα καταλάβετε, έτσι όπως είναι”. Πράγματι η κατανόηση αυτών των πραγμάτων περνάει μέσα από τον φωτισμό. Δε μπορεί κανείς αυτά τα πράγματα να τα καταλάβει με κοινή ανθρώπινη λογική.

Περνάνε από τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Μπορεί κανείς να ζητήσει την κατανόηση, οπότε ζητάει το Πνεύμα το Άγιον ουσιαστικά, το οποίον το Πνεύμα το Άγιον θα του φέρει και την πληροφόρηση την εσωτερική ότι ο Χριστός είναι ο Θεός, ότι αυτός είναι ο τρόπος της Θεοφάνειας, ότι έτσι δρα ο Θεός, ότι τέτοιο πράγμα, τέτοιου είδους είναι ο Θεός που ζητάς, αυτό όμως θα γίνει μόνο εν Αγίω Πνεύματι, δεν μπορεί να γίνει δηλαδή έτσι, από μόνος μου να το κάνω αυτό.

Δε μπορώ να φτάσω σε αυτό το είδος της θεολογίας μόνος μου, δεν υπάρχει ανθρώπινη δύναμη που να με οδηγεί σε αυτού τού είδους την θεολογία, στην θεολογία ενός τέτοιου Θεού. Το ανθρώπινο όριο σας είπα είναι η Παλαιά Διαθήκη ή το ισλάμ, αυτό είναι το όριο του ανθρώπου. Ένας Θεός ο οποίος διατάσσει, εντέλλεται, κατευθύνει, και εγώ ο οποίος από κάτω ο οποίος κάνω την ανάλογη υπακοή, ή προσπάθεια για πειθαρχία, αυτό είναι ο Θεός, τίποτα περισσότερο.

Αυτός ο Θεός που μπαίνει, που αγαπά, που ενσαρκώνεται, που μπαίνει στον κίνδυνο, που μπαίνει στο σταυρό είναι άγνωστος. Το Πνεύμα είναι εκείνο το οποίο μας μαθαίνει ότι ο Θεός είναι κάπως αλλιώς. Το Πνεύμα το Άγιο. Κι όταν έλθει το Πνεύμα το Άγιον εμπεδώνεται αυτή η γνώση μέσα στον άνθρωπο και γίνεται σιγά - σιγά βίωμα.

Αλλά αυτό δεν γίνεται σας είπα αν ο άνθρωπος δεν ταπεινωθεί, δεν ζητήσει την βοήθεια του Θεού, δεν δει την δική του ανεπάρκεια. Δεν γίνεται.

“Και υμείς διαμαρτυρείτω ότι απ' αρχής μετ' εμού εστέ, ταύτα ελάλληκα υμίν ίνα μη σκανδαλισθείτε αποσυναγώγους ποιήσουσιν υμάς αλλ' έρχεται ώρα ίνα πας ο αποκτείνων υμάς δόξιν λατρειαν προσφέρει τω Θεώ”.

“Θα σας βγάλουνε από τις συναγωγές, θα σας σκοτώνουνε”! Βλέπετε προφητεύει το μαρτύριο των χριστιανών εδώ. “Και θεωρούν ότι προσφέρουν λατρεία στον Θεό”. Ποιόν Θεό; τον Θεό αυτόν τον Μολώχ, τον Θεό που έχουν στο δικό τους το μυαλό. Τον Θεό αυτό, ο οποίος είναι πράγματι ανώτερος Θεός, είναι η εικόνα του υπέρτατου εγωισμού μου και εικόνα της υπέρτατης σκληροκαρδίας μου. Είναι ο Θεός ο οποίος εγώ καταλαβαίνω και ο οποίος είναι άξιός μου.

Διότι ο άλλος Θεός του Χριστού είναι γελοίος Θεός. Αυτό λέει ο Χριστός: “Σας παρουσιάζω ένα Θεό γελοίο για τα ανθρώπινα μέτρα. Πολύ λεπτό και πολύ ευγενικό για να γίνει κατανοητός”. Δηλαδή από την δική μας βαρβαρότητα, τόσο λεπτό και τόσο ευγενικό που καταντάει γελοίο. Δεν ξέρω πόσοι έχετε διαβάσει το “Ο ηλίθιος” του Ντοστογιέφσκυ. Είναι κανένας που να τον έχει διαβάσει; Ίσως περισσότεροι έχετε δει εκείνο το έργο με τον Τομ Χανκς το “Forest Gump”.

Βλέπετε ότι είναι συγκλονιστικό. Εγώ πιστεύω ότι ο σκηνοθέτης εμπνέεται από τον Ντοστογιέφσκυ, για να πει τι, στο σημείο αυτό; “Ότι αυτή η απέραντη δοτικότητα του να προσφέρεσαι και να δίνεσαι στον άλλον, μόνο από ηλιθιότητα θα μπορούσε να προέρχεται”. Έτσι ο Forest Gump, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος είναι εντελώς ανυπεράσπιστος ενώπιον της ανθρώπινης σοφίας, είναι εντελώς ανόητος, είναι βλάκας, αλλά ως βλάκας κάνει πολύ μεγάλα πράγματα.

Και το ερώτημα το θεολογικό που τίθεται όταν δεις το έργο είναι: “Μήπως ακριβώς αυτή η βλακεία είναι που κάνει τα μεγάλα πράγματα στον κόσμο;” Είναι αυτό που λέει ο Απόστολος Παύλος “το μωρόν του Θεού” η βλακεία του Θεού (λέει), είναι σοφότερη της σοφίας των ανθρώπων”. Ότι “τα μωρα εξελέξατο”. “Το μωρόν του Θεού”, σχολιάζει και λέει: “Ημείς κυρήσωμεν Χριστόν εσταυρωμένον, Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον, Έλλησι δε μωρία”.

Για τους Έλληνες ήταν βλακεία. Αν διαβάσετε τους Έλληνες φιλοσόφους τι λένε για τον σταυρό... Χτες διάβαζα τον Κέλσο κατά τύχη, και βρίζουν. “Τι σταυρό! (λέει) Αδειάσανε το νόημα του κόσμου. Το Εν είναι υπερβατικό, ο Λόγος είναι ψηλά. Τι λέτε για σταυρούς και τέτοια; Καταστροφή της φιλοσοφίας, καταστροφή του ανθρώπινου πνεύματος στο όνομα του Χριστιανισμού!” Τους βρίζει χοντρά ο φιλόσοφος αυτός ο νεοπλατωνικός ο Κέλσος, καταλάβατε;

Και λέει ο Παύλος: “Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον” (για τους Ιουδαίους είναι σκάνδαλο, ότι ο Θεός ο Υπέρτατος, ο Γιαχβέ κατεβαίνει ανάμεσά μας), “Έλλησι δε μωρία” (για τους Έλληνες είναι ανοησία). “Ημείς δε, σοφία Θεού και ειρήνη και δύναμις και “το μωρόν του Θεού σοφότερον των ανθρώπων εστί”. Αυτή η βλακεία του Θεού, (γιατί περί βλακείας πρόκειται), άρα είναι μία Θεία βλακεία, που σημαίνει ότι είναι κατά πολύ σοφότερη της σοφίας των ανθρώπων η οποία πράγματι είναι πολύ σκληρή.

Καταλαβαίνετε τι λέω; Σήμερα σας λέω λίγο δύσκολα πράγματα έτσι; Αυτό που μας κάνει να γονατίσουμε στην εκκλησία, είναι ακριβώς αυτή η αίσθηση ξέρετε. Δε γονατίζουμε γιατί συναντάμε το υπέρτατο αυτό που φοβόμαστε. Για άλλο γονατίζουμε, (όσοι γονατίζουμε, γιατί είναι και αυτό μια μεγάλη ιστορία το πόσοι γονατίζουνε, εννοώ έτσι υπαρξιακά). Αλλά όταν γονατίσουμε, αυτό στο οποίο γονατίζουμε, αυτή η ανοησία του Θεού, αυτό το μεγάλο πράγμα που έκανε ο Θεός, αυτό το απερίγραπτο, το απρόσμενο, δε το περίμενε κανείς.

Δε το περιμένουμε, ούτε τώρα δεν το περιμένουμε. Δεν το έχει αφομοιώσει ακόμα ο κόσμος. Λένε μερικοί: “Είμαστε σε μία μετά-χριστιανική εποχή”. Εγώ θεωρώ ότι είμαστε σε προ-χριστιανική εποχή. Δεν έχει ακόμα αφομοιωθεί αυτό το πράγμα, καταλάβατε; Και επειδή δεν έχει αφομοιωθεί, δε μπορεί να αποδώσει ακόμα τους καρπούς, όλους τους καρπούς που μπορεί να αποδώσει. Εντάξει; Δεν είναι εύκολο να το αφομοιώσουμε.

Είναι μία μεγάλη τομή μέσα στην ιστορία αυτό το πράγμα. Αλλιώς τον περιμέναμε τον Θεό, και αλλιώς μας βγαίνει, αλλιώς μας φανερώνεται, και αυτό το “αλλιώς” είναι κάτι, σας είπα, που θα μας πάρει όλους, που είμαστε εδώ μέσα, μια ολόκληρη ζωή για να το καταλάβουμε. Ιδίως μάλιστα αυτοί που νομίζουν ότι το καταλαβαίνουν αυτοί θα κάνουν πιο πολύ από τους άλλους. Αυτοί θα κάνουν πιο πολύ, οι άλλοι που είναι σίγουροι ότι δε το καταλαβαίνουν και προσπαθούν να το καταλάβουν θα συντομεύσουν τον δρόμο αυτόν.

Οι άλλοι που νομίζουν ότι το κατάλαβαν... Μου έλεγε προχθές η κόρη μου, οργανώνουν κατηχητικά, οργανώνουν κατασκηνώσεις, κι αυτά που λένε οι κατηχητές, τα παιδιά αυτά τα οποία κανένας δε τους δίδαξε βέβαια, είναι τις περισσότερες φορές πιο επικίνδυνα κι από τις κακές συνήθειες τις οποίες θέλουν να κόψουν στα παιδιά στα οποία μιλάνε! Ξέρετε πόσο δύσκολο πράγμα είναι η θεολογία; Ξέρετε πόσο δύσκολο πράγμα είναι να λέει κανείς σωστά πράγματα στο χώρο της Εκκλησίας;

Καθόλου εύκολο πιστέψετε με δεν είναι, πολύ βαρύ, δεν είναι εύκολο πράγμα, γιατί οι πιο πολλοί λέμε αυτά τα ελάχιστα τα οποία καταλαβαίνουμε. Και τα λέμε σαν να είναι τα μόνα, γι' αυτό και σήμερα το κήρυγμα του Χριστού έχει συκοφαντηθεί. Γι' αυτό και όταν μιλάει ένας παπάς σήμερα ο κόσμος λέει: “Ωχ! να φύγω, θα πει ο παπάς τα παπαδίστικα”.

Κι ο παπάς θα πει, θα μιλήσει για έναν Θεό που είναι έξω από τον κόσμο, που μισεί τον κόσμο, που φθονεί τον άνθρωπο, που του λέει “μη εδώ, μη το άλλο, μη το άλλο, μη το άλλο”, ε, θέλω να ζήσω ελεύθερος βρε αδελφέ! Τι μη, και μη, και μη; Έχεις οδό ζωής να μου δώσεις; Έχεις οδό ζωής να μου προσφέρεις; Ποιά είναι αυτή η οδός της ζωής; Όποιος έχει να προσφέρει οδό ζωής εισακούεται. Και εισακούεται από εκεί που δε περίμενε να εισακουσθεί.

Εγώ συζητάω πολλές φορές με ανθρώπους που ούτε περίμενε κάνεις από σας, θα φανταζότανε, ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουνε απορίες. Κι όμως αυτοί έχουν τις βαθύτερες απορίες, και τις βαθύτερες αναζητήσεις, και εγώ με αυτούς συνεννοούμαι καλύτερα από όλους. Αυτοί καταλαβαίνουν, καταλαβαίνουν γιατί αναζητούνε, έτσι;

Οι άνθρωποι της εκκλησίας σπανίως αναζητούνε, εκτός αν μπήκανε μέσα σαν αναζητητές στην εκκλησία, σπανίως. Τις περισσότερες φορές είναι άνθρωποι που θέλουνε χουχούλιασμα, σκέπασμα, τάισμα στο στόμα και τέρμα. Κι όλα τα αυτονόητα και απλά πραγματάκια κι αυτοδικαίωση. Έτσι είμαστε ως ένα ζητούμενο. Μόνο, θα βρούμε κάτι περισσότερο έτσι;

Λοιπόν και θα το συνδέσω λίγο και με το σημερινό ευαγγέλιο, γιατί έχω τον πειρασμό να το κάνω, επειδή απορρέει από αυτά που είπαμε, τον παραλυτικό σήμερα. Είναι η ιστορία ενός πολύ δυστυχισμένου ανθρώπου σήμερα.

Τι λέει εδώ; Αυτός ο άνθρωπος λέει: “χρόνια κάθομαι εδώ πέρα, τριάκοντα και οκτώ έτη”, τριάντα οκτώ χρόνια και να κάθεσαι σε μια δεξαμενή δίπλα και να μη βρίσκεται ένας να σου δώσει μία κλωτσιά να πέσεις μέσα να θεραπευτείς, αυτό είναι από τα μεγαλύτερα μαρτύρια δηλαδή. Κι όμως εγώ σας λέω ότι κάθε φορά που το διαβάζω αυτό το ευαγγέλιο κάτι παθαίνω και μου ανάβουν τα λαμπάκια γι' αυτόν τον παραλυτικό και μ' αυτόν τα βάζω.

Ξέρετε τι φοβερό πράγμα είναι να μην θέλει κανείς να σου ρίξει ούτε μια κλωτσιά; Ξέρετε τι φοβερό πράγμα είναι; Εμείς βλέπουμε μόνο την δήθεν τραγική πλευρά, ότι δηλαδή λέει άνθρωπον ουκ έχω. Αυτός ο άνθρωπος όμως, που κανείς δεν του ρίχνει μια σπρωξιά να πέσει μέσα, έχετε ποτέ σκευθεί ότι είναι πιθανό ο ίδιος να μισούσε αφάνταστα όλους τους άλλους;

Ξέρετε τι πράγμα είναι, να μην έχεις κανέναν άνθρωπο, να σου ρίξει ένα χαστούκι σε μία στιγμή; Δεν είναι πολύ πιθανόν ότι εσύ ο ίδιος προηγουμένως φρόντισες ούτως ώστε να μην έχεις κανέναν; Ούτε για να σου ρίξει μια σπρωξιά; Καταλαβαίνετε τι λέω; Γιατί πολλοί όταν φτάσουν στον παράλυτο λένε: ο καημένος άνθρωπον ουκ έχει, έτσι είμαστε και εμείς, δεν είμαστε κοντά στους δυστυχισμένους και τα λοιπά.

Αυτό είναι ηθικολογική ερμηνεία. Η υπαρξιακή ερμηνεία του πράγματος δεν θα μπορούσε να σημαίνει κι αυτό που σας λέγω εγώ τώρα; κάποιος δηλαδή ο οποίος παρά την αρρώστια του δεν μαλάκωσε δηλαδή καθόλου. Τριάντα οκτώ χρόνια εκεί δεν έκαμε ούτε έναν φίλο, τριάντα οκτώ χρόνια να κάθεσαι σε μια γωνιά και να μην κάνεις ένα φίλο; Να μην έχεις μοιρασθεί τον πόνο σου με κανένα; Να μην έχεις συμπονέσεις εσύ κάποιον άλλον; ποίους άλλους; Αυτούς που ήταν εκεί δίπλα και πονούσαν και αυτοί.

Αν είχες κάνει ένα φίλο δε θα ήταν ο φίλος που θα μπορούσε να σε ρίξει μέσα; Αν ήταν φίλος θα περίμενε με τις ώρες και με τις μέρες να ταραχθεί το ύδωρ, ναι ή όχι; Δηλαδή μήπως αυτή η παραλυσία αυτή η ασθένεια που έχει αυτός ο άνθρωπος ήταν και ψυχική ασθένεια και όχι μόνο σωματική; Αυτό είναι που σκέπτομαι κάθε φορά, ίσως το σκέπτομαι έτσι λόγω της νοοτροπίας που έχω να βλέπω τα πράγματα λίγο πιο πολύ και από την ανάποδή τους, από την νοοτροπία του παλιού ψυχολόγου δηλαδή.

Αλλά το θέμα είναι ότι συνήθως ή επιθετικότητα δεν είναι μονομερής. Αυτή η έκφραση αδιαφορίας για τον άλλον άνθρωπο είναι μια επιθετικότητα ξέρετε. Το περιβάλλον του, του δείχνει μια επιθετικότητα δεν τον βάζει στην δεξαμενή. Αυτή η επιθετικότητα σπανίως είναι μονομερής. Συνήθως θέλει δύο πόλους για να μπορέσει να υπάρξει. Κι όπως φαίνεται, πιθανότατα εδώ να υπήρχε και ο άλλος πόλος και ίσως μάλιστα να ήταν και ο πιο επικίνδυνος πόλος αυτός.

Δηλαδή το ότι ο άνθρωπος αυτός φρόντισε να είναι τελείως απομονωμένος και να μην αγαπάει κι αυτός κανένα και να μην έχει και ο ίδιος δηλαδή την επιθυμία και να ρίξει κανέναν μες την δεξαμενή. Η μοναξιά μας δεν οφείλεται μόνο στο ότι οι άλλοι είναι κακοί. Η μοναξιά μας πολλές φορές οφείλεται στο ότι εμείς οι ίδιοι δεν θέλουμε να γίνουμε πλησίον για τους άλλους.

Το να λέω ότι ο άλλος δεν είναι πλησίον και δεν με βοηθάει, είναι η μισή αλήθεια, η άλλη μισή είναι ότι εγώ δεν θέλω να βοηθήσω και να σταθώ και να τον κάνω αυτόν τον άνθρωπο πλησίον, να τον αναπαύσω. Καταλάβατε; Κι αυτό είναι το πιο τραγικό από όλα. Αυτός ο άνθρωπος κάνει εδώ, το επιτίμιο, τον κανόνα της μοναξιάς του. Κάνει τον κανόνα της δικής του σκληρότητας, πιστέψετε με. Τριάντα οκτώ ολόκληρα χρόνια και δεν μπόρεσε να φτιάξει έναν φίλο που να συμπονέσει το δράμα του.

Είναι μία φοβερή ανικανότητα που αγγίζει τα όρια της ψυχικής αναπηρίας. Γιατί; Διότι όταν είμαι ευτυχισμένος, είναι εύκολο να μην χρειάζομαι φίλους. Όταν είμαι δυστυχισμένος έχω ανάγκη να έχω φίλους. Είμαι αναγκασμένος. Τότε είναι που χρειάζεται να εχει φίλους, και παρά ταύτα αυτός, παρά την δυστυχία του, δεν έχει φίλους, δεν έχει έναν άνθρωπο. Και τι κάνει ο Χριστός; Έρχεται και του πετάει την κλωτσιά αυτή, γιατί;

Δεν του πετάει κλωτσιά, του λέει: “πάρε τον κρέββατόν σου και περιπάτει”, σαν να του λέει, “τέλειωσε ο κανόνας σου, πήγαινε να τα αφομοιώσεις στο σπίτι αυτά”. Όχι γιατί εκείνος του είπε: “Κύριε ρίξε με μέσα”. Βλέπετε δεν του λέει: “ρίξε με μέσα”, δεν του λέει “κάτσε εσύ γίνε για μένα”, δεν τον παρακαλεί. Γιατί δεν τον παρακαλεί; Διότι δεν έχει μάθει να έχει σχέσεις, δεν έχει μάθει να ζητάει, γιατί δεν έδινε, δεν έχει μάθει την ανταλλαγή αυτήν, συναισθήματος και σχέσης να την κάνει, δεν ξέρει πως είναι!

Του λέει: κοίταξε, εδώ είμαι τριάντα-οκτώ χρόνια, να κάθομαι. Δε λέει τίποτα το ευαγγέλιο. “Άνθρωπον ουκ έχω, ενώ δε έρχομαι εγώ, άλλος προ εμού καταβαίνει” πήγαινε μόνος του, ε, σπρώξε εσύ έναν άλλον να μπει μέσα, του χρόνου θα σε σπρώξει αυτός να μπεις. Ναι ή όχι; Καταλάβατε; Ακούσατε, αν είδατε την εκπομπή που έχω κάνει στην τηλεόραση με τον Γιανναρά την μέρα του Πάσχα, θα ακούσατε ίσως και την ιστορία εκείνη που είπα σε μια στιγμή για το δωμάτιο, θυμάστε;

Πήγε ένας ασκητής κάποτε και ρώτησε τον άγγελό του τι είναι ο παράδεισος και τι είναι η κόλαση. Είχε την απορία να το μάθει. Και τον παίρνει ο άγγελος και τον πάει σε ένα μεγάλο δωμάτιο σαν και αυτό εδώ. Φανταστείτε αυτό το δωμάτιο να έχει ένα μεγάλο τραπέζι και να είναι μεγάλο όσο το δωμάτιο και εμείς να καθόμαστε γύρω γύρω στο τραπέζι. Στην μέση του τραπεζιού λέει υπήρχε φαγητό και όλοι οι άνθρωποι που ήταν γύρω - γύρω λέει, είχαν τεράστια κουτάλια τα οποία έφταναν το μήκος πόσα να πω δεκαπέντε, δώδεκα μέτρα, θα ήταν από εκεί;

Παίρνανε όλοι φαγητό και όλοι ήταν δυστυχισμένοι, κι όλοι μαλώνανε μεταξύ τους εκεί μέσα και όλοι μένανε νηστικοί. Παίρνανε όλοι το φαγητό, πήγαιναν να το φέρουν πίσω το κουτάλι το ρίχνανε στον τοίχο, χωρίς να φάνε. Άλλος τράβαγε από κει το κουτάλι έβρισκε στον τοίχο στο ντουβάρι δεξιά αριστερά, τα κουτάλια ήταν πολύ μεγάλα. Το φαγητό λοιπόν να αχνίζει, να μυρίζει ωραία, να βουτάνε όλοι για φαΐ, να τραβάνε πίσω και όλοι λέει, μαλώναν, βρίζαν και φωνάζαν εκεί μέσα. Του λέει ο άγγελος: “αυτό είναι η κόλαση” λέει.

“Πάμε να σου δείξω τον παράδεισο τώρα”, λέει. Πάνε σε ένα ακριβώς ίδιο δωμάτιο, με ακριβώς ίδιο τραπέζι με τους ανθρώπους με τα τεράστια κουτάλια, με το φαγητό στην μέση και ήταν όλοι ευτυχισμένοι εκεί πέρα, όλοι τραγουδούσαν και γελούσαν. “Τι γίνεται εδώ (λέει) άγγελε;” “Αυτό (λέει) είναι ο παράδεισος”. “-Και τι διαφέρει αυτό από την κόλαση;” “Α! (λέει), εδώ μάθανε ο ένας να ταΐζει τον άλλονε”. Ταΐζω λοιπόν τον άλλον που φτάνω. Ωραίο ε; Είδατε τι ωραίο που είναι;

Ρίξε έναν εσύ φέτος στην δεξαμενή, να σε ρίξει ο Θεός του χρόνου, ή του χρόνου ή σε λίγο καιρό. Κάθε τόσο ταρασσόταν το ύδωρ, δε ξέρω κάθε πότε, κατά καιρόν, δε λέει κάθε χρόνο, κατά καιρόν. Μπορεί να συνέβαινε αυτό κάθε δύο εβδομάδες, κάθε τρεις, ένα μήνα. Είσαι τόσο βλάκας που δεν μπορείς να αγαπήσεις κανέναν; [τότε] κάνε μια συμφωνία: "Έλα βρε αδελφέ, να ρίξω εγώ τώρα εσένα, να ρίξεις εσύ μετά εμένα". Ούτε συμφωνία μπορούσε να κάνει, τόσο αποξενωμένη ύπαρξη ήτανε. Καταλάβατε;

Κι έρχεται ο Χριστός και τον θεραπεύει, για ποιόν λόγο, ξέρετε γιατί; Για να του πει; “Κοίταξε να δεις αυτή την στιγμή εγώ σε θεραπεύω, άρα ακούστε, υπάρχει τουλάχιστον ένας άνθρωπος για σένα στον κόσμο, αυτός είμαι εγώ. Κοίταξε τώρα εσύ να γίνεις να πλησιάσεις κι εσύ έτσι άλλους ανθρώπους”.

Αυτή είναι η διδασκαλία που του κάνει. “Άνθρωπον ουκ έχω” Τέρμα οι δικαιολογίες! Να, ο πρώτος άνθρωπος εμφανίζεται μπροστά σου και σου κάνει και θαύμα. Σήκω επάνω και το “άνθρωπον ουκ έχω”, από δω και πέρα τέρμα. Έχεις άνθρωπο. Από δω και πέρα κοίταξε να αλλάξεις και συ και να γίνεις άνθρωπος για κάποιον άλλον.

Λοιπόν όταν κάποια μέρα θα βρεθούμε όλοι μαζί κάπου, αν μεν δείτε ότι σας ταΐζουν κάποιοι, σημαίνει ότι είσαστε στον παράδεισο, και ξέρετε πόσο θεολογικό είναι αυτό; Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής ακριβώς θεολογικά γράφοντας και μιλώντας, έτσι ακριβώς περιγράφει τα έσχατα. Λέει γίνεται ανάσταση όλων. Όλοι ανίστανται, ο Χριστός ανέστη, η δημιουργία θα αναστηθεί.

Ανίστανται όλοι, αλλά δεν έχουν όλοι μετοχή. Έχουν θέα Θεού, βλέπουν το φαΐ στην μέση, λίγοι όμως μπορούνε να έχουν μετοχή, να φάνε από αυτό. Αυτοί που τρώνε, αυτοί που μετέχουν στα αγαθά λένε ότι ζουν τον παράδεισο. Αυτοί που βλέπουν μόνο αλλά δεν μετέχουν, αυτό είναι κόλαση. Έτσι λέει ο άγιος Μάξιμος. Αυτή είναι η επίσημη διδασκαλία των Πατέρων για τον παράδεισο και την κόλαση, θέα και μετοχή λέγεται παράδεισος, θέα χωρίς μετοχή λέγεται κόλαση.

Δηλαδή ο Θεός δεν κολάζει κανέναν, Θεός ου κολάζει, δεν υπάρχει κόλαση από πλευράς του Θεού. Αυτό είναι μία διδασκαλία πατερική που θα την βρείτε σε πολλούς πατέρες. Δεν κολάζει ο Θεός, κόλαση είναι αυτό το οποίο εσύ έμαθες να κάνεις μέσα στην βασιλεία του Θεού και μέσα στα πράγματα του Θεού. Έτσι έμαθες να ζεις, δεν ξέρεις αυτό το πράγμα, τρομάζεις, αυτό λέγεται ναρκισσιστικός πανικός.

Το βλέπουμε στα ζευγάρια, στις σχέσεις, πολύ αυτό. Μόλις πιάσει το κουτάλι και πάει να ταΐσει τον άλλον, τον πιάνει πανικός! “Εγώ δε θα φάω, εγώ δε θα φάω τώρα, το χάνω αυτό από μένα”. Και χάνει την ζωή του εκεί. Εάν νικήσει αυτόν τον φόβο, (εδώ είναι ο σταυρός), και πει: “Στα κομμάτια να πεθάνω εγώ, να ζήσει όμως εκείνος απέναντι”. Θα δει μετά από λίγο, μόλις ζήσει εκείνος, παίρνει το κουτάλι και τον ταΐζει, και λέει: “Θεέ μου να η ζωή”.

Φτάνουμε σ' αυτό το φοβερό κατώφλι εκεί, φοβερό, φοβερό! Νομίζω οι πνευματικοί έχουνε μεγάλες τέτοιες εμπειρίες. Πριν από λίγο καιρό συνάντησα ένα ζευγάρι, το οποίο για δυόμισι χρόνια στερούσε. Δυο νέα παιδιά νεώτατα και πολύ καλοβαλμένα. Αυτοί οι δυο λοιπόν για δυόμισι χρόνια είχαν να έρθουν σε σαρκική σχέση, με αποτέλεσμα να έχουν φοβερό πρόβλημα, φοβερό πρόβλημα, φοβερό.

Κι άρχισα να το διερευνάω εγώ. Ήρθαν σε μένα, αφού φτάσανε στα όρια της τρέλας, αφού αρρώστησαν, αφού αποκάνανε, λοιπόν, ήλθανε σε μένα. Λοιπόν, και πιάσαμε την κουβέντα. Εγώ διαπίστωσα ότι είχα δυο ανθρώπους που αγαπούσε ο ένας τον άλλον. Προσέξετε όμως, τιμωρούσε ταυτόχρονα ο ένας τον άλλον. Είχε προσβάλει ο ένας τον άλλονε, αυτή ήθελε κάπως να είναι παραπάνω από αυτόν, αυτός ήθελε να είναι παραπάνω από αυτήν.

Υπήρχε ένας ανταγωνισμός, και φτάσανε στο σημείο να μη θέλει να ζητήσει ο ένας από τον άλλον τόσο δα. Ακούστε τι σας λέω τώρα, γιατί είναι φοβερά και παράξενα μαζί αυτά τα πράγματα. Τόσο δα για να μη πέσει στα μάτια του, να μη φανεί κατώτερος, ούτε η ίδια η ερωτική σχέση (επειδή κάποιος έπρεπε να κάνει την αρχή) δε λειτουργούσε πια.

Είδατε; Γιατί έπρεπε να την ξεκινήσει κάποιος. Ε! Αυτός ο κάποιος δεν υπήρχε! Καταλάβατε; Καταλάβατε τι λέω τώρα; Πού φτάνουμε δηλαδή, σε καταστάσεις, και αυτοί τιμωρούσαν ο ένας τον άλλον με ερωτικό και συναισθηματικό αποκλεισμό, με αποτέλεσμα σας είπα να αρρωστήσουν, ακριβώς διότι είχαν αυτό το φοβερό πρόβλημα. Αυτό λέγεται, σας είπα, ναρκισσιστικός πανικός.

Σηκώνω το κουτάλι και λέω, “αυτό είναι δικό μου, για μένα”. Πάω να το δώσω στον άλλον και τρέμω. Αυτό είναι η φιλαυτία, αυτό είναι η αρρώστια αυτή. Η αρρώστια μου αυτή, αυτή είναι η αρρώστια, να ταΐσω τον άλλον, γιατί αν ο άλλος φάει εγώ τι θα φάω; Λιγοστεύει το φαΐ στο μεταξύ, κι αν ζητήσει και δεύτερη μπουκιά και τρίτη; Κι αν ζητήσει δέκα μπουκιές για να μου δώσει αυτός μία; Τι θα απογίνω εγώ; Καταλάβατε;

Τι φοβερά είναι αυτά τα πράγματα! Αυτά με πείθουν εμένα ότι το ευαγγέλιο, σας είπα, δεν είναι κατ' άνθρωπον, δεν είναι από άνθρωπο γραμμένο, δεν είναι ανθρώπινα αυτά. Αν ήταν θα τα είχαμε βρει και πριν. Δεν τα βρήκαμε όμως. Αν διαβάσετε Πλάτωνα, διαβάστε τι θέλετε να διαβάσετε, βρείτε αυτά τα πράγματα πουθενά. Πουθενά! Όλο εξουσία, τιμωρία, κι όλο συγκεντρωτισμό, κι όλο αίμα και μάχες θα βρείτε, τίποτε άλλο δε θα βρείτε.

Τίποτε άλλο δε θα βρείτε, αυτό το πράγμα, αυτή τη σοφία, π ο υ θ ε ν ά αλλού.

Πουθενά αλλού γι αυτό και να την κρατήσουμε ως κόρη οφθαλμού, γιατί χωρίς αυτά δεν ξέρω αν μπορούμε να γλυτώσουμε. Δε λέω εγώ να σωθούμε, την ζωή αυτή πώς να αντέξουμε. Όπως γίνεται σήμερα κι όπως θα γίνει για τα παιδιά μας. Που βλέπω τα παιδιά τα νέα, έχω και εγώ παιδιά, όπως και εσείς. Και βλέπεις τα παιδιά, βλέπεις τους συμμαθητές τους και τρομάζω. Λέω “πώς θα ζήσουν αυτοί μαζί; Πώς θα κάνουν αυτοί μαζί; Πώς είναι δυνατόν;”

Ξέρετε ότι σε μερικά χρόνια, (το λέω στους φοιτητές μου αυτό, κι απορούνε), η πιο επαναστατική πράξη που θα μπορείτε να κάνετε (λέω σε 20 χρόνια, και πολλά λέω), είναι να παντρευτείτε. Όποιος παντρεύεται θα λένε: "Ααα! Ένας ήρωας, τι είναι τούτο εδώ, φοβερό!, παντρεύθηκε!;!;" Φαντάζεστε; Έτσι δεν είναι; Τι λέει η τηλεόραση; Είδατε πώς προτείνει σχέσεις συνέχεια καινούριες για να έχουμε, να περνάμε τι; Ευθύνες;

Κάνουμε και ένα συμβόλαιο στην χειρότερη περίπτωση. Αν ο άλλος είναι πολύ απαιτητικός, αν η κατάσταση φαίνεται λίγο δύσκολη, εάν το αγκίστρωμα είναι λίγο ασυνήθως έντονο, κάνουμε και ένα συμβόλαιο εκεί. Πού είναι εδώ το τάισμα του άλλου, πού είναι η συμπαράσταση του άλλου; Πού είναι το παιδί, το παιδί το ταλαίπωρο παιδί; πώς θα υπάρξουν παιδιά σε αυτή την σχέση μέσα; Μπορεί να υπάρξουν παιδιά έτσι;

Το παιδί άμα δεν κάνεις κατάθεση αγάπης, κατάθεση αγάπης, και κατάθεση αγάπης, βρε αν.. θα σου αποδώσει ποτέ τίποτα; Ένα τρελαμένο πράγμα θα γίνει και αυτό, και μια μέρα θα σου πάρει και το κεφάλι αν μπορεί. Θα σε μισήσει και θα φύγει και θα γίνει και αυτός χειρότερος.

Αλλά το θέμα είναι ότι τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά ξέρετε. Εμένα δε με νοιάζει η ηθική, να πάει να χαθεί η ηθική Η ύπαρξη με νοιάζει, η οντολογία με νοιάζει. Ότι δεν θα μπορούνε να ζήσουνε οι άνθρωποι σε λίγα χρόνια, και θα δραπετεύουνε από την πραγματικότητα με τα ναρκωτικά, κι όπως λέει ένας ροκάς Αμερικάνος όταν δεν αντέχουν τα ναρκωτικά θα επιστρέφουν ξανά στην πραγματικότητα.

Αλλά δεν είναι εκεί το θέμα, αν αυτή η σοφία δεν έλθει στο φως, τι θα βάλουμε στην θέση της, τι; Να την βρω, και να την βρω, και να την βρω, αφού δεν την βρίσκεις έτσι και αλλιώς, να πεις ότι υπάρχει μία διέξοδος; Βλέπεις όλοι πληγωμένοι, όλοι πληγωμένοι, όλοι πληγωμένοι, κι όταν πλησιάσεις όλοι μια πληγή είναι, και κανένας δε με κατάλαβε, και ο τάδε μ' έκαμε, κι η τάδε μου έκανε, όλο έτσι, όλο έτσι, όλο αυτό το πράγμα, ένα παράπονο, ένα βουητό που ακούγεται, ένα παράπονο.

Ακόμα και αυτοί που είναι αναίσθητοι σε κάποια φάση σε κάποια άλλη φάση όταν έλθουν τα γηρατειά και η αρρώστια, συρρικνώνονται, βασανίζονται, και γκρινιάζουν χειρότερα από όλους ξέρετε. Στην αρχή κάνουν τον σκληρό, μετά τα 40, 45, και 50 αρχίζει τέτοιο μαρτύριο και τέτοιο βάσανο και τέτοια γκρίνια που λες, πού την έκρυβε αυτός ο δήθεν σκληρός όλη αυτή τη γκρίνια; Καταλάβατε; Δεν ημπορεί δηλαδή ο άνθρωπος να ζήσει αλλιώς, και γίνεται ακόμα πιο μόνος του και έρημος, και μοναξιάζεται περισσότερο.

Αυτό είναι η μεγάλη ανακάλυψη της εποχής μας, να ξέρετε αυτή θα είναι, τα χρόνια που μας μένουν, τα επόμενα χρόνια όσοι παραμείνουν ζωντανοί και στα καλά τους, γιατί δεν ξέρουμε, πολλά θα γίνουνε, λοιπόν θα ανακαλύψουνε την αλήθεια αυτή εδώ, αυτό θα είναι η μεγάλη τους ανακάλυψη. Αλλά θα την ανακαλύψουν, λέει κάπου η Αποκάλυψη αν θυμάστε, για τους ανθρώπους που έρχονται εκ της θλίψεως της μεγάλης. Το έχετε δει αυτό;

Έρχονται λέει δοξολογώντας. Όταν παρουσιάζεται η έσχατη εκείνη εικόνα της ουράνιας βασιλείας θυμάστε που λέει για τους χιλιάδες εκείνες που έρχονται εκ της θλίψεως της μεγάλης; Τι είναι αυτό; είναι οι άνθρωποι που βγήκαν μέσα από μεγάλες θλίψεις στο δρόμο αυτόν. Κι αυτό είναι, σας είπα, εγώ θεωρώ ότι είναι ένα προνόμιο της δικής μας εποχής και των εποχών που θα ακολουθήσουνε.

Δεν υπάρχει τρόπος ένα παιδί να το πείσεις ότι δικαίως η μάνα του δεν το αγάπησε. Καταλάβατε τι λέω; Το παιδί αυτό είναι άρρωστο και είναι τραυματισμένο. Ή θα γίνει άγιος ή φονιάς, το πιθανότερο είναι το δεύτερο. Δεν υπάρχει τρόπος να πείτε σε ένα ζευγάρι ότι δικαίως η γυναίκα σου σε καταφρονεί και σε απατά μέρα νύχτα. Δε μπορείς να το πεις αυτό. Ο άλλος νοιώθει τσαλαπατημένος, καταλάβατε τι λέω;

Δεν υπάρχει τρόπος και επειδή δεν υπάρχει τρόπος, η μόνη οδός είναι αυτή εδώ, του Ευαγγελίου. Δεν υπάρχει τρόπος άλλος να ζήσει ο άνθρωπος, εκτός εάν τον βρει κανείς τον τρόπο αυτόν και μας τον πει εν καιρώ, πάντως θα 'ναι ένας τρόπος πάλι που θα περιλαμβάνει την λέξη θυσία μέσα, την λέξη θυσία.

Πρέπει να υπάρχει πάντοτε ένας Forest Gump o οποίος θα ξεχνάει το μυαλό του ανοιχτό και θα μπορούμε εμείς να κατασκηνώνουμε στα κενά του μυαλού του. Στην μωρία της αγαθότητάς του, στην μωρία της αγάπης του. Αν δεν υπάρχει κανένας τέτοιος θα φαγωθούμε μεταξύ μας μέχρις ενός και ο τελευταίος θα αυτοκτονήσει, γιατί τι να κάνει μόνος του μετά;

Προσέξετε γιατί όλα αυτά φαίνονται σήμερα, τα ίχνη τους φαίνονται, και στην Ελλάδα φαίνονται. Παλιά λέγαμε για έξω πιο πολύ, αλλά και εδώ φαίνονται πια. Φαίνονται καθαρά, αν δείτε τηλεόραση. Βλέπετε εκεί πέρα, θα δείτε αμέσως, πως οι σημερινές οικογένειες φαίνεται ότι πάμε προς μια τέτοια κατεύθυνση. Κι αν αυτό το πράγμα δεν το πολεμήσουμε με πνευματικό τρόπο, δηλαδή είναι κάτι στου οποίου την δυστυχία -σε μια μαύρη τρύπα- θα βυθιστούμε στο τέλος όλη κοινωνία μας.

Η εκκλησία έχει αυτό τον ρόλο, ότι είναι ένα εργαστήριο όπου όλα αυτά θεραπεύονται και παίρνει ο άνθρωπος άλλο προορισμό. Κι αρχίζει μετά να ταΐζει, παίρνει ένα μεγάλο, και δύο κουτάλια μετά. Δε του φτάνει το ένα και παίρνει και ταΐζει όλους. Και το φοβερό είναι ότι τον ταΐζουν όλοι αυτόν μετά γι' αυτό και οι άγιοι είναι οι πιο χορτάτοι από αγάπη άνθρωποι κι από νόημα. Κι όλοι οι άλλοι εμείς, πεθαίνουμε μόνοι κι έρημοι έχοντας απολαύσει κατά μόνας ό,τι νομίζαμε ότι έπρεπε να απολαύσουμε.

Λοιπόν σκευθείτε τα όλα αυτά. Εγώ τελειώνω εδώ, σταματώ εδώ, χρόνια πολλά! Αν έχετε εσείς τίποτα να πείτε ή ο γέροντας...

Γέροντας: Θέλω σα συνέχεια μόνο να πω του πατρός Σωφρονίου. Λέει ο πατήρ Σωφρόνιος ότι η οδός της τελειότητος ταυτίζεται με την τελεία αγάπη του Θεού. Που σημαίνει ότι για να μπορέσει κανείς να μπει στον χώρο της τελειότητος όπως το λέει, πρέπει να μπει στον χώρο του ονειδισμού.

Όπως μπήκε ο Χριστός. Και φέρνει αυτό το παράδειγμα της ανεστραμμένης πυραμίδας, ότι ο Θεός έφθασε στα έσχατα της κορυφής της πυραμίδος των αξιών, ας πούμε των ανθρωπίνων αξιών αλλά ανεστραμμένης πυραμίδος και βαστάζει όλο τον κόσμο.

Αυτό είναι ο τέλειος ονειδισμός του Θεού η τέλεια ταπείνωση, εκεί προς αυτήν την κατεύθυνση λέει πρέπει να οδηγηθεί ο κάθε άνθρωπος, για να βρει πλέον εν Αγίω Πνεύματι αυτή την οδό της τελειώσεως. Δε μπορεί να την βρει με την λογική.

Μάλιστα λέει για τους μοναχούς: Όποιος μοναχός, -υποψήφιος μοναχός- πάει στον μοναχισμό έχοντας τον πλούτον της λογικής του και του θελήματός του, να φροντίσει λέει γρήγορα να αποβάλλει αυτόν τον πλούτον, γιατί αν μπει μέσα στον μοναχισμόν έτσι, είναι πάρα πολύ δύσκολο να βρει την οδό της σωτηρίας της πίστεως.

Η κένωση του ονειδισμού, που ο Θεός έφτασε σωματικώς ακόμα να του βγάλουν και τα ρούχα, φαντάζεστε, να τον βάλουν στον τάφο, να πάει στον Άδη. Είναι η οδός της καταβάσεώς του, λέει αυτή, κι αυτή την οδό της καταβάσεως πρέπει να την βαδίσει ο κάθε ένας άνθρωπος χριστιανός, αλλιώς δεν μπορεί να εισέλθει στην οδό της αναβάσεως.

Η οδός της καταβάσεως είναι δική μας υπόθεση, είναι της ελευθερίας μας, η οδός της αναβάσεως είναι του Θεού. Γιατί θα τον συναντήσουμε στα έσχατα του κατωτάτου της γης ο οποίος θα μας υψώσει υπεράνω των ουρανών. Η ανθρώπινη φύση (λέει), δεν μπορεί (όσο και να την πιέσουμε και να την βιάσουμε), δε μπορεί να εκβιαστεί και να φτάσει όπως είπε προηγουμένως ο πατήρ Νικόλαος, αυτόν τον τρόπο σωτηρίας που προσφέρει ο Θεός.

Μπορεί όμως να καταβεί με την θέλησή του και πάλι εδώ με την βοήθεια του Θεού γιατί και ο εγωισμός και η φιλαυτία δεν κόβεται εύκολα, να φτάσει σε αυτό το έσχατο σημείο, να τολμήσει, γιατί είναι μία τόλμη για να μπορέσει να φτάσει ως ο αετός σε ύψη τέτοια, που να παρατηρεί το κενόν μεταξύ του αετού και της γης, να το παρατηρεί με ασφάλεια, με ηρεμία και ειρήνη.

Αλλιώς (λέει) θα βαδίζει και θα συμβαδίζει με την ανθρώπινη λογική, με την οποία είναι αδιανόητο να σκεφθεί ότι μπορεί να παραχωρήσει τον εαυτό του επί παραδείγματι, και την κρίση του και το θέλημά του, σε έναν άλλον άνθρωπο. Θα το θεωρήσει ότι είναι εσχάτη δουλεία και εσχάτη και υποδεέστερη ας πούμε εξαφάνιση του εαυτού του.

Ενώ λέει ένας, εφαρμόζοντας αυτή την διδασκαλία του Χριστού χωρίς να την καταλαβαίνει, έξω από την λογική την βάζει, απλώς επειδή την λέει ο Χριστός. Έρχεται (λέει) πλέον και το Πνεύμα το Άγιον και του αποκαλύπτει αυτό το μεγάλο μυστήριο, το μυστήριο ότι δια της καταβάσεως έρχεται η ανάβαση. Το τόπι πρέπει να το χτυπήσουμε κάτω για να ανεβεί επάνω.

Προτού φύγουμε κάποια πιεστική ερώτηση;

Ερώτηση: Πάτερ Νικόλαε μας είπατε ότι ο Χριστός του Ευαγγελίου δεν είναι όπως ο Θεός του Πλάτωνος, ο Θεός του Ισλάμ, ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, μας το είπατε δύο φορές. Ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης δεν είναι όπως ο Θεός της Καινής Διαθήκης;

π. Νικόλαος: Είναι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης και καλά κάνετε αυτό και το λέτε, θέλει μία διόρθωση γιατί η Παλαιά Διαθήκη όντως φανερώνεται στην Καινή, ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης είναι. Μου το 'παν και μένα κάποτε δημόσια και είπα αυτό που λέτε και εσείς.

Ότι απλώς από μόνη της η Παλαιά Διαθήκη αν δεν την ερμηνεύσετε στην Καινή, αυτός ο Θεός ο οποίος συνέχεια υπόσχεται ότι θα στείλει Μεσσία, ότι θα σώσει τον κόσμο και δεν το κάνει, φτάνει να γίνει ένας Θεός σκληρός αυτός. Γι' αυτό και βλέπετε ότι οι μεγαλύτεροι άθεοι του 20ου αιώνα είναι Εβραίοι. Ο Μαρξ είναι Εβραίος, ο Φρόιντ είναι Εβραίος, και πολλοί άλλοι είναι Εβραίοι.

Η αθεΐα, ο Σπινόζα πριν απ αυτόν, είναι Εβραίος ένα δύο αιώνες πριν. Καταλάβατε; Πολλοί Εβραίοι γίνονται άθεοι διότι μοιάζει ο Θεός να παίζει, ένας σαδιστής Θεός, μοιάζει. Διότι συνεχώς υπόσχεται ότι θα σώσει τον Ισραήλ και Μεσσίας δεν εμφανίζεται. Αν όμως καταλάβεις ότι ο Μεσσίας είναι ο Χριστός, η Παλαιά Διαθήκη ολόκληρη γίνεται μια φωτεινή κατάσταση που παραπέμπει στην Καινή, καταλάβατε;

Εγώ λέω για την εβραϊκή θρησκεία όπως είναι αυτή καθ' εαυτή σήμερα, την Παλαιά Διαθήκη όπως την διαβάζουνε αυτοί, όχι όπως την διαβάζουμε εμείς. Εμείς την διαβάζουμε μέσω της Καινής. Λέμε: “ορίστε! το υποσχέθηκε, το πραγματοποίησε”.

Γέροντας: Όχι μόνο μέσω της Καινής αλλά και μέσω των Προφητών. Οι Προφήτες είναι εναντίον των Εβραίων και οι Εβραίοι εναντίον των Προφητών.

π. Νικόλαος: Και μέσω των Προφητών. Σας είπα όπως εμείς την βλέπομε, όπως την διαβάζουμε εμείς, όπως την διαβάζει ο Χριστός όπως την αναλύουν οι Απόστολοι, όπως την αναλύουν τα Ευαγγέλια, είναι η Παλαιά Διαθήκη η οποία ολοκληρώνεται και εμφανίζεται στο πρόσωπο του Χριστού.

Αυτός είναι ο Μεσσίας και το λέει ο ίδιος χίλιες φορές: “Εγώ είμαι αυτός που περιμένετε, εγώ είμαι ο Χριστός, εγώ, εγώ, εγώ”. Το λέει ξεκάθαρα. “Μη περιμένετε άλλον, θα έρθουν άλλοι ψευδόχριστοι, θα σας παραπλανήσουν, θα 'ναι ψεύτικοι. Εγώ είμαι αυτός που περιμένετε”.

Αλλά βλέπετε ότι δεν τον πιστεύουν αυτόν. Οι Εβραίοι θεωρούν ότι, λοιπόν γεννιέται ένας εβραϊκός Θεός άσπλαχνος, όχι το ότι είναι ο ίδιος έτσι, αλλά γιατί αυτοί τον κάνουν έτσι. Καταλάβατε; Ο οποίος συνέχεια υπόσχεται και ποτέ δεν πραγματοποιεί.

Γέροντας: Είναι ο Θεός της εξουσίας των Εβραίων, δεν είναι ο Θεός των Προφητών και των Αγίων των Εβραίων. Ο Θεός ο αποκαλυφθείς εν όρει Σινά στον Μωυσή, είναι ο Ίδιος που αποκαλύφθηκε εν Υιω σε έσχατους χρόνους. Οι Προφήτες ήταν πάντα οι επιτιμητές του λαού που παρέκκλιναν αλλά και ο λαός ήταν οι φονευτές των Προφητών.

Υπήρχε πάντα αυτή η αντίδραση όπως είναι και τώρα. Το ίδιο πιστεύουν οι εξουσιαστές του Βυζαντίου τον Θεό και το ίδιο οι Άγιοι; Οι εξουσιαστές του Βυζαντίου δεν ήταν εναντίον των Αγίων; Δε μαρτυρούσαν οι άγιοι ακόμη και μέσω αυτών;

π. Νικόλαος: Πολλές φορές.

Γέροντας: Αυτό σημαίνει ότι πάντα ο Θεός που αποκαλύπτεται στους Αγίους, είναι άλλος από αυτόν που κατασκευάζουν οι άνθρωποι, ακόμα και πιστοί άνθρωποι, είτε αιρετοί, είτε ενεργητικοί, είτε σημαντικοί, είτε είναι εξουσιαστές, είτε είναι πλάνοι.

Από το κοινό: Να ρωτήσω και εγώ κάτι: Φαίνεται πιο ελαφρύ και πιο εύκολο να αδικήσουν παρά να αδικηθούν, να βασανίσουν παρά να βασανιστούν, να ανεβούμε στο σταυρό ή να κατεβάσουμε τους άλλους. Έρχεται σε μία αντίφαση όμως με κάποιο τρόπο με αυτό που είπε ο Χριστός: “έλθετε μεθ' εμου” γιατί λέει “ο σταυρός μου ελαφρύς εστί και το το φορτίο ελαφρύ”.

Γέροντας: Το αποτέλεσμα, αν χτυπήσεις έναν μ' ένα χαστούκι, χωρίς να φταίει, το αποτέλεσμα είναι να αισθανθείς τέτοια τύψη μέσα σου, που να μην ησυχάζεις. Εάν σε χτυπήσει ένας, με ένα χαστούκι, χωρίς να φταις, θα ειρηνεύσεις και θα πας να κοιμηθείς ήσυχα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα, είναι ο ελαφρός ζυγός. Όταν δέχεσαι όμως το χαστούκι εν Χριστώ.