xristianorthodoxipisti.blogspot.gr ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΚΕΙΜΕΝΑ / ΑΡΘΡΑ
Εθνικά - Κοινωνικά - Ιστορικά θέματα
Ε-mail: teldoum@yahoo.gr FB: https://www.facebook.com/telemachos.doumanes

«...τῇ γαρ χάριτί ἐστε σεσωσμένοι διά τῆς πίστεως· και τοῦτο οὐκ ἐξ ὑμῶν, Θεοῦ τὸ δῶρον, οὐκ ἐξ ἔργων, ἵνα μή τις καυχήσηται. αὐτοῦ γάρ ἐσμεν ποίημα, κτισθέντες ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ ἐπι ἔργοις ἀγαθοῖς, οἷς προητοίμασεν ὁ Θεός ἵνα ἐν αὐτοῖς περιπατήσωμεν...» (Εφεσίους β’ 8-10)

«...Πολλοί εσμέν οι λέγοντες, ολίγοι δε οι ποιούντες. αλλ’ούν τον λόγον του Θεού ουδείς ώφειλε νοθεύειν διά την ιδίαν αμέλειαν, αλλ’ ομολογείν μεν την εαυτού ασθένειαν, μη αποκρύπτειν δε την του Θεού αλήθειαν, ίνα μή υπόδικοι γενώμεθα, μετά της των εντολών παραβάσεως, και της του λόγου του Θεού παρεξηγήσεως...» (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής p.g.90,1069.360)

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ . Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, τῆς δευτέρας καὶ ἀδεκάστου Παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μνείαν ποιούμεθα.

 ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩΤῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, τῆς δευτέρας καὶ ἀδεκάστου Παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μνείαν ποιούμεθα. Αγ. Κύριλλος Ιεροσολύμων

Ὅταν μέλλῃς ἔρχεσθαι, κρίσιν δικαίαν ποιῆσαι, Κριτὰ δικαιότατε, ἐπὶ θρόνου δόξης σου καθεζόμενος· ποταμὸς πύρινος, πρὸ τοῦ σοῦ Βήματος καταπλήττων ἕλκει ἅπαντας, παρισταμένων σοι, τῶν ἐπουρανίων Δυνάμεων, ἀνθρώπων κρινομένων τε, φόβῳ καθ' ἃ ἕκαστος ἔπραξε· τότε ἡμῶν φεῖσαι, καὶ μοίρας καταξίωσον Χριστέ, τῶν σῳζομένων ὡς εὔσπλαγχνος, πίστει δυσωποῦμέν σε.

Οἴμοι μέλαινα ψυχή! ἕως πότε τῶν κακῶν οὐκ ἐκκόπτεις; ἕως πότε τῇ ῥαθυμίᾳ κατάκεισαι; τί οὐκ ἐνθυμῇ τὴν φοβεραν ὥραν τοῦ θανάτου; τί οὐ τρέμεις ὅλη τὸ φρικτόν Βῆμα τοῦ Σωτῆρος; ἆρα τί ἀπολογήσῃ, ἢ τί ἀποκριθήσῃ; τὰ ἔργα σου παρίστανται πρὸς ἔλεγχόν σου, αἱ πράξεις σου ἐλέγχουσι κατηγοροῦσαι. Λοιπὸν ὧ ψυχή, ὁ χρόνος ἐφέστηκε· δράμε, πρόφθασον, πίστει βόησον. Ἥμαρτον Κύριε, ἥμαρτόν σοι, ἀλλ' οἶδα φιλάνθρωπε τὸ εὔσπλαγχνόν σου, ὁ ποιμὴν ὁ καλός, μὴ χωρίσῃς με, τῆς ἐκ δεξιῶν σου παραστάσεως, διὰ τὸ μέγα σου ἔλεος.

Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, τῆς δευτέρας καὶ ἀδεκάστου Παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μνείαν ποιούμεθα.

Η ανάσταση των νεκρών (Αγ. Κύριλλος Ιεροσολύμων)

 https://www.youtube.com/watch?v=KfywK2TTglg


Ὅταν ἔλθῃς ὁ Θεός, ἐπὶ γῆς μετὰ δόξης, καὶ τρέμωσι τὰ σύμπαντα, ποταμὸς δὲ τοῦ πυρὸς πρὸ τοῦ Βήματος ἕλκῃ, καὶ βίβλοι ἀνοίγωνται, καὶ τὰ κρυπτὰ δημοσιεύωνται, τότε ῥῦσαί με, ἐκ τοῦ πυρὸς τοῦ ἀσβέστου, καὶ ἀξίωσον, ἐκ δεξιῶν σου μὲ στῆναι, Κριτὰ δικαιότατε.

 

 Ἀκράδαντη πίστη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, πού θά γίνει συγχρόνως μέ τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Στό Σύμβολο τῆς Πίστεως ὁμολογοῦμε: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος».

 Λέγοντας ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, ἐννοοῦμε τήν ἀνάσταση τῶν σωμάτων, ἀφοῦ οἱ ψυχές εἶναι ἀθάνατες. Κάθε ψυχή, δηλαδή, θά εἰσέλθει πάλι στό νεκρό σῶμα της, πού θά ζωοποιηθεί, κι ἔτσι θά ξανασυγκροτηθεί ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος.

 Πολλές εἶναι οἱ ἁγιογραφικές μαρτυρίες γιά τήν ἀνάσταση τῶν σωμάτων. Ἐνδεικτικά θ' ἀναφέρουμε μερικές. Ὁ προφήτης Ἠσαΐας προαναγγέλλει: «Οἱ νεκροί θ' ἀναστηθοῦν καί θά ἐγερθοῦν ὅλοι ὅσοι βρίσκονται στά μνήματα» (26:19). Ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ εἶδε σέ ὅραμα μιά θαυματουργική ἀνάσταση σωμάτων: Μ' ἕνα λόγο τοῦ Θεοῦ, πλῆθος ξερά ὀστᾶ, πού βρίσκονταν σκόρπια σέ μιά πεδιάδα, συναρμολογήθηκαν, ἀπέκτησαν νεῦρα, σάρκες καί δέρμα κι ἔγιναν τέλεια σώματα- καί μ' ἄλλον ἕνα λόγο Του, ἀπέκτησαν ψυχή καί ἀναστήθηκαν καί στάθηκαν στά πόδια τούς (37:1-10). Τό ἐκπληκτικό ὅραμα τοῦ Προφήτη δείχνει πῶς θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν στή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή τήν ἀνάσταση, ἄλλωστε, βεβαιώνουν καί προσομοιάζουν οἱ τρεῖς ἀναστάσεις πού ἔκανε ὁ Ἰησοῦς, δηλαδή τῆς κόρης τοῦ Ἰαείρου, τοῦ γιου τῆς χήρας τῆς Ναΐν καί τοῦ φίλου Του Λαζάρου, καθώς καί ἡ δική Του ἀνάσταση, μέ τήν ὁποία νίκησε τό κράτος τοῦ θανάτου. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κάνει πολλές φορές λόγο γιά τήν ἀνάσταση τῶν σωμάτων στίς ἐπιστολές του. Στούς Θεσσαλονικεῖς, λ. χ., γράφει: «Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μέ πρόσταγμα, μέ φωνή ἀρχαγγέλου καί μέ σάλπιγγα Θεοῦ θά κατεβεῖ ἀπό τόν οὐρανό καί θ' ἀναστηθοῦν πρῶτα αὐτοί πού πέθαναν πιστοί στό Χριστό» (Α' Θεσ. 4:16). Μετά τήν ἀνάστασή τους τά σώματα θά εἶναι πνευματικά, ἄφθαρτα, ἀθάνατα, ἀναλλοίωτα, ἀπαλλαγμένα ἀπό τίς ἀνάγκες τροφῆς καί ὕπνου. Μόνο πού τά σώματα τῶν δικαίων θά εἶναι φωτεινά, καθαρά καί δοξασμένα, ἐνῶ τῶν ἁμαρτωλῶν ζοφερά, ἀκάθαρτα καί στερημένα ἀπό τή θεία δόξα. Ὅπως εἶναι φυσικό, βέβαια, τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, τήν ὁποία θ' ἀκολουθήσει ἡ τελική Κρίση, ἀμφισβητοῦν ἤ ἀρνοῦνται πολλοί. Στούς ἀρνητές της ἀπαντοῦν, μέ ὁμιλίες καί πραγματεῖες τους, οἱ θεοφόροι πατέρες. Ἕνας ἀπ' αὐτούς εἶναι καί ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων, ὁ ὁποῖος, στή ΙΗ' «Κατήχηση Φωτιζομένων» (κεφ. ἅ' - κ'), πού ἀκολουθεῖ σέ νεοελληνική ἀπόδοση, μέ στερεή λογική καί μέ πλῆθος παραδειγμάτων ἀπό τή ζωή, τή φύση καί τή Γραφή, ἐνισχύει τήν πίστη μας στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν καί μᾶς καλεῖ σέ πνευματική προετοιμασία καί ἐγρήγορση.

 Ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν

 Ρίζα κάθε καλοῦ ἔργου εἶναι ἡ ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως. Ἡ προσδοκία τῆς ἀνταποδόσεως παρακινεῖ τήν ψυχή στήν ἀγαθοεργία. Ὁ ἐργάτης πού ἐλπίζει στό μισθό τῶν κόπων του, εἶναι πρόθυμος νά ὑπομείνει κάθε δυσκολία. Ἐνῶ ὅσοι κοπιάζουν χωρίς τήν ἐλπίδα τῆς ἀμοιβῆς, γρήγορα ἐγκαταλείπουν τό ἔργο τους. Ὁ στρατιώτης πού προσδοκᾶ νά βραβευθεῖ, εἶναι ἑτοιμοπόλεμος. Κανείς ὅμως δέν προθυμοποιεῖται νά διακινδυνεύσει γιά χάρη ἀσύνετου βασιλιᾶ, πού δέν ἐπιβραβεύει τά κατορθώματα τῶν στρατιωτῶν του.

 Μέ παρόμοιο τρόπο καί κάθε ψυχή, ὅταν πιστεύει στήν ἀνάσταση καί στή μέλλουσα ἀνταπόδοση, φροντίζει γιά τόν ἑαυτό της. Ἐνῶ ὅταν δέν πιστεύει στήν ἀνάσταση καί στή μέλλουσα κρίση, παραδίνεται στήν ἁμαρτία καί στήν καταστροφή. Ὁποῖος πιστεύει ὅτι τό σῶμα τοῦ θ' ἀναστηθεῖ, δέν τό μολύνει μέ ἀσέλγειες. Ἐνῶ ὁποῖος δέν πιστεύει στήν ἀνάσταση, παραδίνεται στήν ἁμαρτία καί κακομεταχειρίζεται σάν ξένο τό σῶμα του. Εἶναι λοιπόν σημαντικό τό δόγμα τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας μας, πού ἀναφέρεται στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Εἶναι βασική διδασκαλία τῆς Ὀρθοδοξίας μας. Καί ἐνῶ ἀπό πολλούς ἀμφισβητεῖται, ἀπό τήν ἀλήθεια ἐπιβεβαιώνεται. Οἱ εἰδωλολάτρες ἀμφισβητοῦν, οἱ Σαμαρεῖτες ἀπιστοῦν, οἱ αἱρετικοί διαστρεβλώνουν τό δόγμα αὐτό. Πολλές οἱ ἀντιρρήσεις. Μία ὅμως εἶναι ἡ ἀλήθεια.

 Μᾶς λένε οἱ ἀρνητές: Πέθανε ὁ ἄνθρωπος καί τάφηκε. Σάπισε στό χῶμα καί διαλύθηκε σέ σκουλήκια. Τά σκουλήκια ψόφησαν κι αὐτά. Τό σῶμα λοιπόν καταστράφηκε καί ἀφανίστηκε. Πώς θ' ἀναστηθεῖ;

 Μᾶς λένε ἀκόμα: Ὅσοι ναυάγησαν, καταφαγώθηκαν ἀπό τά ψάρια, πού κι αὐτά καταφαγώθηκαν ἀπό ἄλλα. Ὅσοι πάλεψαν μέ θηρία, ἔγιναν τροφές σέ ἀρκοῦδες καί σέ λιοντάρια, πού ἔφαγαν ἀκόμα καί τά κόκαλά τους. Οἱ γῦπες καί οἱ κόρακες, ἀφοῦ ἔφαγαν τίς σάρκες τῶν ἐγκαταλειμμένων στό χῶμα νεκρῶν, πέταξαν καί σκορπίστηκαν μακριά. Πώς λοιπόν θά συγκεντρωθοῦν πάλι τά μέλη τοῦ σώματος;

 Συμβαίνει μάλιστα τά ἁρπακτικά πουλιά, πού τά ἔφαγαν, νά θανατωθοῦν μακριά, ἄλλο στίς Ἰνδίες, ἄλλο στήν Περσία κι ἄλλο στήν Εὐρώπη. Πῶς, τέλος, θά συναρμολογηθοῦν τά σώματα ἐκείνων πού κάηκαν καί πού ὁ ἄνεμος ἤ ἡ βροχή διασκόρπισε ἀκόμα καί τή στάχτη τους; Σέ ὅλα αὐτά θ' ἀπαντήσουμε: Γιά σένα, τόν μικρό κι ἀδύναμο ἄνθρωπο, ἀπέχουν βέβαια πολύ οἱ Ἰνδίες ἀπό τή Γερμανία καί ἡ Ἱσπανία ἀπό τήν Περσία. Γιά τόν Θεό ὅμως, πού κρατάει στό χέρι Του ὁλόκληρη τη γῆ, ὅλα εἶναι κοντινά. Μήν κατηγορεῖς λοιπόν τόν Θεό, ξεκινῶντας ἀπό τή δική σου ἀδυναμία, ἀλλά νά συλλογίζεσαι τή δική Του παντοδυναμία.

 Ὁ ἥλιος, ἕνα μικρό κτίσμα μέσα στήν ἀπέραντη δημιουργία, θερμαίνει μέ τίς ἀκτῖνες του ὅλη τή γῆ· καί ὁ ἀέρας, κτίσμα κι αὐτό τοῦ Θεοῦ, τήν περιβάλλει. Ὁ Θεός λοιπόν, πού δημιούργησε καί τόν ἥλιο καί τόν ἀέρα, βρίσκεται μακριά ἀπό μᾶς;

 Ὑπόθεσε ὅτι ἀνακατεύεις διαφορετικούς σπόρους καί τούς παίρνεις στή χούφτα σου. Εἶναι δύσκολο σ' ἐσένα, τόν ἄνθρωπο, νά διακρίνεις τά διάφορα εἴδη καί νά τά χωρίσεις σέ ὁμάδες; Ὄχι, βέβαια. Ἄν λοιπόν ἐσύ μπορεῖς νά ξεχωρίσεις ὅσα βρίσκονται στό χέρι σου, ὁ Θεός ἄραγε δέν μπορεῖ νά διακρίνει καί νά ξεχωρίσει ὅσα βρίσκονται στό δικό Του χέρι; Πρόσεξε κι ἕνα ἐπιχείρημα, πού ἀναφέρεται στή δικαιοσύνη. Ἔχεις διάφορους ὑπηρέτες. Ἀπ' αὐτούς ἄλλοι εἶναι καλοί καί ἄλλοι κακοί. Τιμάς,Τιμᾶς ἐσύ τούς καλούς καί ἐπιτιμᾶς τούς κακούς. Κι ἄν εἶσαι δικαστής, ἐπαινεῖς τούς ἀγαθούς καί τιμωρεῖς τούς παράνομους.

 Ἄν λοιπόν ἐσύ, πού εἶσαι θνητός ἄνθρωπος, ἀπονέμεις δικαιοσύνη, ὁ Θεός, ὁ ἀθάνατος Βασιλιᾶς τῶν ὅλων, δέν θά ἀπονέμει δικαιοσύνη; Ἄν ὅμως δέν ὑπάρχει μέλλουσα κρίση, σέ ρωτάω: Πού βρίσκεται ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, ἐφόσον πολλοί λῃστές πέθαναν ἀτιμώρητοι; Πολλές φορές μάλιστα ἕνας λῃστής πού ἔκανε πενῆντα φόνους, τιμωρεῖται γιά τόν ἕνα. Πού λοιπόν θά τιμωρηθεῖ γιά τούς ὑπόλοιπους σαράντα ἐννέα; Βλέπεις ὅτι, ἄν δέν ὑπάρχει μέλλουσα κρίση καί ἀνταπόδοση, κατηγορεῖς τή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Καί μήν παραξενεύεσαι γιά τήν ἀναβολή τῆς μελλοντικῆς κρίσεως. Νά σκέφτεσαι, ὅτι κάθε ἀγωνιστής στεφανώνεται ἡ ντροπιάζεται μετά τόν ἀγῶνα. Ποτέ ὁ ἀγωνοθέτης δέν βραβεύει τούς ἀγωνιστές, ὅσο ἀγωνίζονται ἀκόμα. Ἀλλά περιμένει τό τέλος τοῦ ἀγῶνα καί, μετά ἀπό ἐξέταση, προσφέρει τά βραβεῖα καί τά στεφάνια. Ἔτσι καί ὁ Θεός, ὅσο διαρκεῖ ὁ ἀγῶνας στή ζωή αὐτή, πάντα προσφέρει μιά μερική βοήθεια στούς δικαίους· μετά το θάνατο ὅμως, τούς δίνει ἀκέραιο το μισθό. Ἄν δέν πιστεύεις στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, γιατί καταδικάζεις τούς τυμβωρύχους; Ἄν ἔλιωσε τό σῶμα καί δέν ὑπάρχει ἐλπίδα ἀναστάσεως, τότε γιατί τιμωρεῖται ὁ τυμβωρύχος; Βλέπεις ὅτι κι ἄν ἀρνεῖσαι μέ τά χείλη, μέσα σου μένει ἀκέραιη ἡ πεποίθηση στήν ἀνάσταση.

 Ἕνα δέντρο πού κόπηκε, ξαναβλαστάνει καί ἀνθοφορεῖ. Τό ἴδιο δέν μπορεῖ νά συμβεῖ καί στόν ἄνθρωπο; Τά σπαρτά πού φυτεύθηκαν καί θερίστηκαν, μένουν στ' ἁλώνια. Τό ἴδιο δέν μπορεῖ νά συμβεῖ καί στόν ἄνθρωπο, πού θερίζεται ἀπό τόν κόσμο αὐτό; Τά κλήματα τοῦ ἀμπελιοῦ καί τά κλαδιά τῶν ἄλλων δέντρων, ἀφοῦ ὁλότελα κοποῦν καί μεταφυτευθοῦν, ζωογονοῦνται καί καρποφοροῦν. Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, γιά τόν ὁποῖο ἐκεῖνα δημιουργήθηκαν, ἀφοῦ πέσει στή γῆ, δέν εἶναι δυνατό ν' ἀναστηθεῖ; Τί εἶναι πιό εὔκολο, νά δημιουργήσει κανείς ἀπό τήν ἀρχή ἕνα ἄγαλμα ἤ νά ξαναπλάσει στό ἴδιο σχῆμα αὐτό πού ἔπεσε κι ἔσπασε; Ὁ Θεός λοιπόν, πού ἀπό τό μηδέν μᾶς ἔπλασε, δέν εἶναι δυνατό ν' ἀναστήσει πάλι αὐτούς πού ἔζησαν καί πέθαναν;

 Ἐξακολουθεῖς ν' ἀπιστεῖς σέ ὅσα ἔχουν γραφτεῖ γιά τήν ἀνάσταση; Δές τή φυσική δημιουργία καί παρατήρησε τά φαινόμενα πού μέχρι σήμερα συμβαίνουν: Σπέρνεται τό σιτάρι ἡ ὁποιοδήποτε ἄλλο σπαρτό. Ὁ σπόρος πέφτει στή γῆ καί μοιάζει νά πεθαίνει. Σαπίζει καί ἀχρηστεύεται σάν τροφή. Ὅμως ὁ σαπισμένος σπόρος ἀνασταίνεται χλοερός, ἀνασταίνεται ὡραιότατος. Τό σιτάρι αὐτό, καθώς καί τ' ἄλλα σπαρτά, ἔγινε γιά μας. Δέν ἔγινε γιά τόν ἑαυτό του. Ἐφόσον λοιπόν ἐκεῖνα, πού δημιουργήθηκαν γιά μας, ζωοποιοῦνται πάλι, ἀφοῦ νεκρωθοῦν, ἐμεῖς οἱ ἴδιοι, γιά τούς ὁποίους ἐκεῖνα πλάστηκαν, δέν εἶναι δυνατό ν' ἀναστηθοῦμε μετά τό θάνατο μᾶς; Τό χειμῶνα τά δέντρα ἐμφανίζονται σάν νεκρά. Πού εἶναι τά φύλλα τῆς συκιᾶς; Πού εἶναι τά σταφύλια στό ἀμπέλι; Το χειμῶνα φαίνονται ὅλα νεκρά. Τήν ἄνοιξη ὅμως ὅλα ἐμφανίζονται χλοερά. Καί ὅταν φτάσει ὁ κατάλληλος καιρός, τότε ἀπό το θάνατο γεννιέται ἡ ζωή. Γνωρίζοντας ὁ Θεός τήν ἀπιστία σου, σοῦ ἐμφανίζει κάθε χρόνο τήν ἀνάσταση μέ τά φαινόμενα αὐτά. Ἔτσι, βλέποντας ὅσα συμβαίνουν στ' ἄψυχα, νά πειστεῖς γιά ὅσα συμβαίνουν στά ἔμψυχα.

 Πρίν ἀπό ἑκατό ἡ διακόσια χρόνια, ὅλοι ἐμεῖς πού ἤμασταν; Δέν γνωρίζουμε τόν τρόπο δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπινου σώματος; Δέν γνωρίζεις ὅτι ἀπό ἁπλῆ καί ἀσθενική καί ἀσχημάτιστη ὕλη γεννιόμαστε; Καί ἀπ' αὐτή τήν ἁπλῆ καί ἀσθενική ὕλη σχηματίζεται καί τό ἀνθρώπινο σῶμα καί ἀποκτᾶ δύναμη στά νεῦρα, λάμψη στά μάτια, ὄσφρηση στή μύτη, ἀκοή στ' αὐτιά, ὁμιλία στή γλῶσσα, παλμούς στήν καρδιά, ἐργασία στά χέρια, ὁδοιπορία στά πόδια καί κάθε ἄλλο χαρακτηριστικό τῶν μελῶν. Ἡ ἀσθενική ἐκείνη ὕλη μεταβάλλεται σέ ναυπηγό ἡ οἰκοδόμο ἡ ἀρχιτέκτονα ἡ ἐργάτη ἡ στρατιώτη ἡ ἄρχοντα ἡ νομοθέτη ἡ βασιλιᾶ. Ἀφοῦ λοιπόν μέ εὐτελῆ ὑλικά μας ἔπλασε ὁ Θεός, δέν θά μπορεῖ νά μᾶς ἀναστήσει, ὅταν πεθάνουμε; Αὐτός πού την τόσο τιποτένια ὕλη μετέβαλε σέ ἀνθρώπινο σῶμα, δέν θά μπορέσει πάλι νά τό ἀναστήσει, ὅταν νεκρωθεῖ; Αὐτός πού ἀπό τήν ἀνυπαρξία ἔφερε τήν ὕπαρξη, δέν θά μπορέσει νά ἀναστήσει τό δημιούργημά του; Πᾶρε κι ἀπό τόν ἔναστρο οὐρανό μιάν ὁλοφάνερη ἀπόδειξη, ὅτι εἶναι δυνατή ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Ἕνα οὐράνιο φαινόμενο πού ἐπαναλαμβάνεται κάθε μῆνα: Ἡ σελήνη φαίνεται νά λιγοστεύει, νά μικραίνει τόσο πολύ, πού νά μήν τή βλέπουμε καθόλου. Πάλι ὅμως ἐμφανίζεται, μεγαλώνει καί παίρνει τό προηγούμενο τῆς μέγεθος. Καί μάλιστα, γιά νά εἶναι πληρέστερο τό παράδειγμα, κατά καιρούς ἔχουμε ἐκλείψεις σελήνης καί ἐναλλαγές στή φωτεινότητά της, μέχρι πού γίνεται κατακόκκινη σάν αἷμα, γιά νά μήν ἀπιστεῖς στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, ἐσύ, πού κατασκευάστηκες ἀπό αἷμα, ἀλλά, βλέποντας στή σελήνη τήν ἐναλλαγή, νά πιστέψεις ὅτι τό ἴδιο μπορεῖ νά γίνει καί σ' ἐσένα.

 Αὐτές τίς ἀποδείξεις μπορεῖ κανείς νά χρησιμοποιήσει, ὅταν συζητάει μέ ἄπιστους εἰδωλολάτρες. Ἀφοῦ αὐτοί δέν παραδέχονται τήν Ἁγία Γραφή, πολέμησέ τους μέ ὅπλα ἄγραφα, δηλαδή μέ συλλογισμούς καί παραδείγματα ἀπό τή φύση. Οἱ ἄθεοι αὐτοί δέν ἔχουν ἰδέα γιά το νόμο τοῦ Μωυσῆ, γιά τίς προφητεῖες τοῦ Ἠσαΐα, γιά τά εὐαγγέλια, γιά τίς ἐπιστολές τοῦ Παύλου. Ἄς δοῦμε τώρα πώς θ' ἀντιμετωπίσουμε τούς Σαμαρεῖτες. Αὐτοί δέχονται το νόμο τοῦ Μωυσῆ, δέν ἀναγνωρίζουν ὅμως τούς Προφῆτες. Πώς λοιπόν θά τούς πείσουμε γιά τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν; Ἄς χρησιμοποιήσουμε τά κείμενα πού παραδέχονται. Λέει ὁ Θεός στόν Μωυσῆ: «Ἐγώ εἶμαι ὁ Θεός τοῦ Ἀβραάμ καί ὁ Θεός τοῦ Ἰσαάκ καί ὁ Θεός τοῦ Ἰακώβ» (Ἔξοδος 3:6). Ὁπωσδήποτε μέ τά λόγια αὐτά ἀναγνωρίζει, ὅτι ὁ Ἀβραάμ, ὁ Ἰσαάκ καί ὁ Ἰακώβ δέν ἐξαφανίστηκαν, ἀλλά ὑπάρχουν. Γιατί ἄν δέν ὑπῆρχαν, ὁ Θεός θά ἦταν Θεός ὄντων ἀνύπαρκτων. Ποιός ὅμως βασιλιᾶς εἶπε ὅτι εἶναι βασιλιᾶς στρατιωτῶν ἀνύπαρκτων; Ποιός ἀκόμα πλούσιος δηλώνει πλούτη πού δέν ἔχει; Πρέπει ἑπομένως νά ὑπάρχουν καί ὁ Ἀβραάμ καί ὁ Ἰσαάκ καί ὁ Ἰακώβ. Ἔτσι μόνο ὁ Θεός θά εἶναι Θεός ζωντανῶν. Γιατί δέν εἶπε «ἤμουν κάποτε Θεός τους», ἀλλά «εἶμαι Θεός τους».

 Ἀλλά ἔχουν ἀντιρρήσεις καί σ' αὐτό τό σημεῖο οἱ Σαμαρεῖτες. Ἰσχυρίζονται, ὅτι μπορεῖ νά ζοῦν οἱ ψυχές τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ Ἰσαάκ καί τοῦ Ἰακώβ, τά σώματά τους ὅμως δέν εἶναι δυνατό ν' ἀναστηθοῦν.

 Θά τούς ποῦμε: Τό ραβδί τοῦ δικαίου Μωυσῆ ἦταν δυνατό νά μεταβληθεῖ σέ φίδι (Ἔξοδος 4:2-3). Τά σώματα τῶν δικαίων δέν μποροῦν νά ζήσουν καί ν' ἀναστηθοῦν; Ἡ πρώτη μεταβολή, πού εἶναι ἀφύσικη, πραγματοποιήθηκε. Ἡ δεύτερη, πού εἶναι σύμφωνη μέ τή φύση, δέν μπορεῖ νά πραγματοποιηθεῖ; Τό ραβδί ἐπίσης τοῦ Ἀαρῶν, ἀφοῦ κόπηκε καί νεκρώθηκε, χωρίς ἴχνος νεροῦ βλάστησε (Ἀρ. 17: 23). Καί τοῦτο, ἐνῶ ἦταν μέσα σέ σπίτι. Μολαταῦτα, βλάστησε σάν νά ἦταν σέ ἀγρό. Καί ἐνῶ βρισκόταν σέ ξερό περιβάλλον, μέσα σέ μιά νύχτα καρποφόρησε σάν τά δένδρα πού γιά πολλά χρόνια ποτίζονται.

 Τό ραβδί λοιπόν τοῦ Ἀαρῶν ἀναστήθηκε. Ὁ ἴδιος ὁ Ἀαρῶν δέν θ' ἀναστηθεῖ; Καί ὁ Θεός πού θαυματούργησε σ' ἕνα ξύλο, γιά νά τοῦ χαρίσει τήν ἀρχιερωσύνη, δέν θά θαυματουργήσει στόν ἴδιο τόν Ἀαρῶν, γιά νά τοῦ χαρίσει τήν ἀνάσταση;

 Ἡ γυναῖκα τοῦ Λώτ ἔγινε στήλη ἀπό ἁλάτι (Γεν. 19:26). Ἡ σάρκα μεταβλήθηκε σέ ἁλάτι. Ἡ νεκρή σάρκα δέν μπορεῖ νά ξαναγίνει σάρκα ζωντανή; Καί ἄν ἡ γυναῖκα τοῦ Λώτ μεταβλήθηκε σέ στήλη ἀπό ἁλάτι, ἡ γυναῖκα τοῦ Ἀβραάμ δέν εἶναι δυνατό ν' ἀναστηθεῖ; Με ποιά δύναμη ἔγινε ἡ μεταβολή τοῦ χρώματος στό χέρι τοῦ Μωυσῆ, πού ἄσπρισε σάν τό χιόνι κι ἔπειτα πάλι ἄλλαξε; Ὁπωσδήποτε μέ θεῖο πρόσταγμα (Ἔξοδος 4:6-7). Ἄν λοιπόν τότε τό πρόσταγμα εἶχε δύναμη γιά τέτοιες μεταβολές, τώρα δέν ἔχει;

 Πῶς δημιουργήθηκε ὁ ἄνθρωπος; Τό γράφει τό πρῶτο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἡ Γένεση: «Καί ἔπλασε ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο ἀπό τό χῶμα τῆς γῆς» (Γεν. 2:7). Ἄν λοιπόν τό χῶμα ἔγινε σάρκα, ἡ νεκρωμένη σάρκα δέν μπορεῖ νά ξαναγίνει ζωντανή;

 Ἄς ρωτήσουμε, ἀπό τί πλάστηκαν οἱ οὐρανοί καί ἡ στεριά καί οἱ θάλασσες; ἀπό τί ἔγιναν ὁ ἥλιος καί ἡ σελήνη καί τ' ἄστρα; Πῶς δημιουργήθηκαν τά πουλιά καί τά ψάρια καί ὅλα γενικά τά ζῶα; ἐνῶ ἀναρίθμητα διαφορετικά ὄντα δημιουργήθηκαν ἀπό τό τίποτα, ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, πού εἴμαστε εἰκόνες τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι δυνατό ν' ἀναστηθοῦμε; Ὅπως λέει καί ὁ δίκαιος Ἰώβ, γιά τό δέντρο ὑπάρχει ἐλπίδα ἀναβλαστήσεως. Γιατί, ἄν κοπεῖ, μπορεῖ νά ξανανθίσει, καί ὁ βλαστός του δέν θά χαθεῖ. Κι ἄν ἀκόμα γεράσει ἡ ρίζα του καί ξεραθεῖ ὁ κορμός του, θ' ἀνθίσει πάλι μέ τό πότισμα καί θά καρποφορήσει σάν νεοφυτεμένο (Ἰώβ 14:7-9). Ἄν λοιπόν συμβαίνει αὐτό στό δέντρο, δέν μπορεῖ νά συμβεῖ στόν ἄνθρωπο; Χάνεται κι ἐξαφανίζεται ὁ πεθαμένος;

 Ὁ προφήτης Ἠσαΐας λέει: «Θ' ἀναστηθοῦν οἱ νεκροί, καί θά σηκωθοῦν ὅσοι βρίσκονται στά μνήματα» (Ἠσ. 26:19). Ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ διαλαλεῖ: «Νά τί λέει ὁ Κύριος· θ' ἀνοίξω τα μνήματά σας καί θά σάς ἀναστήσω ἀπό τούς τάφους σᾶς» (Ἰεζ. 37:12). Καί ὁ προφήτης Δανιήλ λέει: «... Νεκροῖ, πού βρίσκονται θαμμένοι στό χῶμα, θ' ἀναστηθοῦν, ἄλλοι γιά νά ζήσουν αἰώνια καί ἄλλοι γιά ν' ἀντιμετωπίσουν αἰώνια ντροπή καί περιφρόνηση» (Δαν. 12:2).

 Πολλά ἀποσπάσματα τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀναφέρονται στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Σάν μιά ἁπλῆ ὑπενθύμιση ἀναφέρουμε τήν τετραήμερη ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου (Ἰωάννης 11:1-44), τήν ἀνάσταση τοῦ γιου τῆς χήρας τῆς Ναΐν (Λουκᾶς 7:11-17) καί τῆς κόρης τοῦ ἀρχισυνάγωγου Ἰαείρου (Ματθαῖος 9:18-26). Ἄς ἀναφέρουμε ἐπίσης, ὅτι τήν ὥρα τῆς Σταυρώσεως τοῦ Κυρίου σκίστηκαν πέτρες, ἄνοιξαν μνημεῖα καί ἀναστήθηκαν σώματα πολλῶν νεκρῶν (Ματθαῖος 27:51-53). Προπάντων ὅμως νά θυμηθοῦμε, ὅτι καί ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς (Ματθαῖος 28:1-8).

 Ἐκτός ἀπ' αὐτές τίς περιπτώσεις τῆς Καινῆς Διαθήκης, μποροῦμε νά θυμηθοῦμε ἀπό τήν Παλαιά τόν Προφήτη Ἠλία καί το γιό τῆς χήρας πού ἀνέστησε (Γ' Βασ. 17:17-24). Ἐπίσης τόν Προφήτη Ἐλισσαῖο, πού ἔκανε δύο ἀναστάσεις, μία ὅταν ζοῦσε καί μία μετά το θάνατο τοῦ. Ὅταν ζοῦσε, ἀνέστησε ἕνα παιδί μέ τήν πνοή του (Α' Βασ. 4:32-37). Γιά νά φανερωθεῖ ὅμως ὅτι δέν εἶναι τιμημένες μόνο οἱ ψυχές τῶν ἁγίων, ἀλλά ὅτι καί στά σώματά τους ὑπάρχει θεία,θεῖα χάρη, ὁ νεκρός, πού κατέβασαν στό μνημεῖο τοῦ Ἐλισσαίου, ζωντάνεψε μόλις ἀκούμπησε τό νεκρό σῶμα τοῦ Προφήτη (Α' Βασ. 13:20-21). Τό νεκρό σῶμα μπόρεσε καί ἀνέστησε ἄλλο νεκρό σῶμα. Αὐτό πού ἤδη βρισκόταν στόν τάφο, ἔδωσε ζωή στόν πεθαμένο. Καί ἐνῶ ἔδωσε ζωή, τό ἴδιο παρέμεινε στόν τάφο, ὅπως καί πρῶτα. Γιατί; Γιά νά μήν ἀποδοθεῖ τό θαῦμα μόνο στήν ψυχή τοῦ Ἐλισσαίου καί γιά ν' ἀποδειχθεῖ ὅτι, κι ἄν ἀπουσιάζει ἡ ψυχή, βρίσκεται θεῖα χάρη στά σώματα τῶν ἁγίων, ἀφοῦ τόσα χρόνια κατοίκησαν μέσα τους ἅγιες ψυχές. Τά σώματα αὐτά ὑπηρέτησαν τίς ἅγιες ψυχές καί γι' αὐτό χαριτώθηκαν. Ἄς μήν ἀπιστήσουμε σάν ἄμυαλοι στό γεγονός αὐτό. Γιατί ἄν ροῦχα καί μαντήλια ἁγίων, πού βρίσκονται ἔξω ἀπό τό σῶμα, ἀκουμποῦν ἀρρώστους καί τούς θεραπεύουν, πόσο μᾶλλον τό ἴδιο τό προφητικό σῶμα θά ἔχει τη χάρη ν' ἀναστήσει νεκρό.

 Ἄς θυμηθοῦμε ὅτι καί οἱ Ἀπόστολοι ἀνέστησαν νεκρούς: Ὁ Πέτρος ἀνέστησε τήν Ταβιθά στήν Ἰόππη (Πράξεις 9:36-42), ὁ Παῦλος τόν Εὔτυχο στήν Τρωάδα (Πράξεις 20:7-12) καί οἱ ὑπόλοιποι Ἀπόστολοι διάφορους ἄλλους, μολονότι δέν ἀναφέρονται στήν Ἁγία Γραφή ὅλα τά θαύματα τοῦ καθενός.

 Ἄς θυμηθοῦμε ἐπίσης ὅσα ἔγραψε ὁ Παῦλος στούς Κορινθίους γι' αὐτούς πού λένε: «Πώς ἀνασταίνονται οἱ νεκροί καί μέ ποιό σῶμα;» (Α' Κορινθίους 15:35). Γράφει λοιπόν: «Ἄν οἱ νεκροί δέν ἀνασταίνονται, τότε οὔτε ὁ Χριστός ἀναστήθηκε» (Α' Κορινθίους 15:16). Ὀνόμασε ἀνόητους αὐτούς πού δέν πιστεύουν στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Ἔγραψε ἐπίσης στούς Θεσσαλονικεῖς: «Θέλω νά γνωρίζετε, ἀδελφοί, τί θά γίνει μ' αὐτούς πού πέθαναν, γιά νά μή λυπᾶστε ὅπως οἱ ἄπιστοι, πού δέν ἐλπίζουν πουθενά. Γιατί, ἀφοῦ πιστεύουμε ὅτι ὁ Ἰησοῦς πέθανε καί ἀναστήθηκε, ἔτσι καί ὁ Θεός αὐτούς πού πέθαναν πιστεύοντας στόν Ἰησοῦ θά τούς ἀναστήσει γιά νά ζήσουν μαζί Του» (Α' Θεσ. 4:13-14).

 Προσέξτε προπάντων, ὅτι ὁλοφάνερα ὁ Παῦλος διακηρύσσει: «Τό φθαρτό τοῦτο σῶμα θά γίνει ἄφθαρτο. Τό θνητό θά γίνει ἀθάνατο» (Α' Κορινθίους 15:53).

 Τό σῶμα θ' ἀναστηθεῖ. Καί μάλιστα ὄχι ἔτσι ἀσθενικό, ὅπως εἶναι τώρα, ἀλλά ἔχοντας ἀποκτήσει ἀφθαρσίᾳ. Δέν θά ὑποφέρει δηλαδή ἀπό τόν πόνο, τήν ἀρρώστια, το θάνατο. Θ' ἀλλάξει κατάσταση ὅπως τό σίδερο, πού μπαίνει στή φωτιά καί μεταβάλλεται σέ μιά φλεγόμενη μᾶζα. Κάπως ἔτσι θά μεταβληθοῦν οἱ Ἰδιότητες τοῦ σώματος μᾶς, σύμφωνα μέ τή θέλησή του Κυρίου, πού θά τό ἀναστήσει.

 Θ' ἀναστηθεῖ λοιπόν αὐτό τό σῶμα. Δέν θά ἔχει τήν ἴδια σύσταση, ἀλλά θά ζεῖ αἰώνια. Δέν θά ἔχει ἀνάγκη ἀπό συνηθισμένες τροφές, γιά νά συντηρηθεῖ, οὔτε ἀπό σκάλες, γιά νά ὑψωθεῖ. Τά σώματα μάλιστα τῶν ἁγίων θά λάμψουν σάν τόν ἥλιο, καθώς ἔχει γραφτεῖ (Ματθαῖος 13:43). Θ' ἀποκτήσουν τή λαμπρότητα τῆς σελήνης καί ὁλόκληρου τ' οὐρανοῦ. Προβλέποντας ὁ Θεός τήν ἀπιστία τῶν ἀνθρώπων στά προφητικά αὐτά λόγια, χάρισε σέ μικρά σκουλήκια τή δυνατότητα νά φεγγοβολούν ἀπό τό σῶμα τούς (ὅπως οἱ πυγολαμπίδες). Ἔτσι, ἀπ' αὐτό πού ἤδη βλέπουν στή φύση οἱ ἄνθρωποι, νά πιστεύουν ἐκεῖνο πού πρόκειται νά συμβεῖ. Ὁ Θεός, πού ἔδωσε τή φεγγοβολιά σέ ἀσήμαντα σκουλήκια, μπορεῖ ἀσφαλῶς νά κάνει ἕναν ἁγιασμένο ἄνθρωπο νά φεγγοβολάει.

 Θ' ἀναστηθοῦμε λοιπόν ὅλοι μέ ἄφθαρτα, αἰώνια σώματα. Δέν θά τά ἔχουμε ὅμως ὅλοι ἴδια. Οἱ ἅγιοι θά ἔχουν ἔνδοξο σῶμα, κατάλληλο καί ἱκανό νά ἐπικοινωνεῖ μέ τούς ἀγγέλους. Οἱ ἁμαρτωλοί θά ἔχουν κι αὐτοί αἰώνιο καί ἄφθαρτο σῶμα, κατάλληλο ὅμως νά ὑπομένει ἀτελεύτητες τιμωρίες, ἔτσι πού νά μήν κατακαεῖ καί ἐξαφανιστεῖ στή φλόγα τῆς αἰώνιας φωτιᾶς. Δίκαια ὁ Θεός θ' ἀμείψει ἡ θά κολάσει τά σώματα καί τῶν ἁγίων καί τῶν ἁμαρτωλῶν. Γιατί καμιά πράξη μας δέν γίνεται χωρίς τή συμμετοχή τοῦ σώματος: Βλαστημᾶμε μέ τό στόμα. Προσευχόμαστε μέ τό στόμα. Πορνεύουμε μέ τό σῶμα. Ἀγνεύουμε μέ τό σῶμα. Δίνουμε ἐλεημοσύνη μέ τό χέρι. Γενικά σέ κάθε πράξη συμμετέχει καί τό σῶμα. Ἐπειδή λοιπόν σέ ὅλα ὑπηρετεῖ τό σῶμα, εἶναι δίκαιο στή μέλλουσα ζωή νά συμμετέχει εἴτε στήν ἀπόλαυση εἴτε στήν τιμωρία.

 Ὁ προφήτης Δανιήλ γράφει: «Ἑκατομμύρια καί δισεκατομμύρια ἄγγελοι στέκονταν μπροστά Του ἕτοιμοι νά Τόν ὑπηρετήσουν» (Δαν. 7:10). Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ὁ ἀριθμός τῶν ἀγγέλων εἶναι μόνο τόσος. Ὁ προφήτης χρησιμοποιεῖ αὐτές τίς λέξεις, θέλοντας νά δείξει τό ἀναρίθμητο πλῆθος τους.

 Μέ ὅλο αὐτό τό πλῆθος τῶν ἀγγέλων θά παρουσιαστεῖ τότε, στή μέλλουσα κρίση, ὁ Τριαδικός Θεός. Μιά ἀγγελική σάλπιγγα θά ἠχήσει καί θά τούς καλέσει ὅλους μέ φανερά πιά ὅλα τά ἔργα τους. Δέν πρέπει λοιπόν ἀπό δῶ νά σκεφτόμαστε τήν ὥρα ἐκείνη καί ἀπό τώρα νά φοβόμαστε; Μήπως εἶναι μικρή καταδίκη, ἔστω κι ἄν δέν ἀκολουθήσει καμιά ἄλλη τιμωρία, τό νά ντροπιαστοῦμε μπροστὰ σέ τόσο πλῆθος; Μήπως δέν προτιμᾶμε, πολλές φορές, νά πεθάνουμε παρά νά ντροπιαστοῦμε μπροστὰ σέ φίλους; Ἄς ἐνδιαφερθοῦμε κι ἄς φοβηθοῦμε ἀπό τώρα, μήν τυχόν καί μᾶς ἀποδοκιμάσει τότε ὁ Κύριος. Ὁ Θεός τά γνωρίζει ὅλα. Δέν ἔχει ἀνάγκη νά ἐρευνήσει καί νά ἐλέγξει. Μή σκεφτεῖς λοιπόν: Στό σκοτάδι τῆς νύχτας ἁμάρτησα, κάνοντας ἀνήθικες πράξεις ἡ μαγεῖες ἤ κάτι ἄλλο. Εἶμαι ὅμως ἐξασφαλισμένος, γιατί κανείς δέν μέ εἶδε. Ὅλα θά γίνουν φανερά τότε, πού ὁ Θεός θά κρίνει τά κρυφά ἔργα τῶν ἀνθρώπων. Τό φοβερό πρόσωπο τοῦ Κριτῆ θά σέ ἀναγκάσει νά πεῖς τήν ἀλήθεια. Ἡ ἴδια ἡ συνείδησή σου θά σέ ἐλέγχει, καί τά ἔργα σου, πού θά σέ συνοδεύουν, θά σέ καταγγέλλουν. Ὁ Κριτής δέν θά ἔχει ἀνάγκη ἀπό βιβλία. Αὐτό τό φανερώνει ὁ ἴδιος λέγοντας: «Θά συναχθοῦν μπροστά Του ὅλα τά ἔθνη, καί θά τούς ξεχωρίσει ὅπως ξεχωρίζει ὁ βοσκός τά πρόβατα ἀπό τά γίδια» (Ματθαῖος 25:32). Ὁ βοσκός πώς ξεχωρίζει τά πρόβατα ἀπό τά γίδια; Μήπως ἔχει ἀνάγκη νά συμβουλευτεῖ βιβλία, γιά νά διακρίνει ποιά εἶναι πρόβατα καί ποιά γίδια; Δέν τά διακρίνει ἀμέσως ἀπό τή μορφή τους; Τό ἁπαλό μαλλί δέν φανερώνει τό πρόβατο, καί τό σκληρό τό γίδι; Μέ τήν ἴδια εὐκολία θά φανερωθεῖ τότε ἄν οἱ πράξεις μᾶς ἔχουν καθαριστεῖ μέ τήν ἐξομολόγηση, καί μοιάζουν μέ μαλλί ἁπαλό καί καθαρό, ἡ ἄν παραμένουν μέ τίς ἀσυγχώρητες ἁμαρτίες, καί μοιάζουν μέ μαλλί σκληρό καί βρωμισμένο.

 Ἄς ἀγωνιστοῦμε λοιπόν ὅλοι, γιά νά πετύχουμε τή σωτηρία καί νά ὑποδεχθοῦμε μέ παρρησία τόν αἰώνιο βασιλιᾶ Χριστό, πού πέθανε καί ἀναστήθηκε καί βασιλεύει στούς ἀπέραντους αἰώνες.αμήν

 

 



 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου