Η παρερμηνεία του παλαιοδιαθηκικού μηνύματος στο θρησκευτικό και φιλοσοφικό σύστημα της Καμπαλά εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας Εισήγηση στην ΛΓ’ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μητροπόλεων διά θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας. (2/11/2023)

 Η παρερμηνεία του παλαιοδιαθηκικού μηνύματος στο θρησκευτικό και φιλοσοφικό σύστημα της Καμπαλά εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας

Εισήγηση στην ΛΓ’ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μητροπόλεων διά θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας. (2/11/2023)

Αρχιμ. Θεόφιλος Λεμοντζής, Δρ. Θεολογίας

Όταν οι εμπνευστές του συγχρόνου αποκρυφισμού όπως ο  μάγος Ελιφάς Λεβί και η ιδρύτρια της θεοσοφίας Μπλαβάτσκυ, διατείνονταν ότι η Καμπαλά αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο  των θρησκευτικών τους συστημάτων¹ αυτό οδηγούσε στην εξής λογική παραδοξότητα και εύλογη απορία: εφόσον ο ιουδαϊκός μυστικισμός της Καμπαλά  αποδέχεται και ερμηνεύει την Παλαιά Διαθήκη, όπου καταδικάζεται η  ειδωλολατρία και η μαγεία, πως είναι δυνατόν να αποτελεί σημείο αναφοράς των σύγχρονων αποκρυφιστικών συστημάτων;²   Η απάντηση στο ερώτημα αυτό εδράζεται στο γεγονός ότι οι καμπαλιστές, αφού υιοθέτησαν  εξωβιβλικά θρησκευτικά συστήματα όπως του Γνωστικισμού³, του Ερμητισμού⁴, του Νεοπλατωνισμού⁵, της βαβυλωνιακής και αιγυπτιακής θρησκείας⁶,  ερμήνευσαν  το παλαιοδιαθηκικό μήνυμα  υπό το πρίσμα των εν λόγω συστημάτων, το προσάρμοσαν αυθαιρέτως σε αυτά και οδηγήθηκαν  σε μια άνευ προηγουμένου   αντίφαση η οποία είναι η εξής: ενώ ο Μωσαϊκός Νόμος και το κήρυγμα των Προφητών καταδικάζει απερίφραστα τον αποκρυφισμό, αντίθετα ο ιουδαϊκός μυστικισμός της Καμπαλά αποτελεί το δεκανίκι και ο εμπνευστής  του σύγχρονου αποκρυφισμού.

Η Καμπαλά ή Καμπάλα⁷, που στα εβραϊκά  σημαίνει “παράδοση”, αναδύθηκε κατά τον Μεσαίωνα⁸ και αποτελεί ουσιαστικά προσπάθεια ερμηνείας της Παλαιάς Διαθήκης, των αντιλήψεων και των διατάξεων του Ιουδαϊσμού. Αυτή η ερμηνεία, υποστηρίζουν οι καμπαλιστές, παραδόθηκε πρωταρχικά από αγγέλους στον Αδάμ και μεταφέρθηκε προφορικά  από γενιά σε γενιά από  τους σοφούς του Ισραήλ⁹. Υποστηρίζεται επίσης ότι  εκτός από την  γραπτή διδασκαλία(Τορά ή Νόμος ή Πεντάτευχος), που δόθηκε στον Μωυσή στο όρος Σινά, του δόθηκε  προφορικά από το Θεό και η απόκρυφη  γνώση της Καμπαλά¹⁰, η οποία  καταγράφηκε από  ραβίνους¹¹ κατά τον Μεσαίωνα και μετά στα περίφημα καμπαλιστικά βιβλία  όπως το Ζοχάρ (το βιβλίο της λαμπρότητας)¹², το Σεφέρ Γετσιράχ (Sefer Yetzirah)(το βιβλίο της δημιουργίας)¹³, το Σεφέρ Xα-Mπαχίρ (Sefer HaBahir)(το βιβλίο του φωτισμού)¹⁴κ.α.

Η παραπάνω  άποψη  όμως αναιρείται από μια απλή ιστορικοφιλολογική μελέτη της Καμπαλά η οποία  διαπιστώνει ότι εξωβιβλικά θρησκευτικά συστήματα   επηρέασαν την διαμόρφωση της Καμπαλά  και την κατέστησαν  το όχημα μεταφοράς της παλαιάς αποκρυφιστικής και μαγικής παράδοσης των Βαβυλωνίων, των Γνωστικών και των Νεοπλατωνικών στον σύγχρονο αποκρυφισμό, οδηγώντας με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο σε παρερμηνεία αλλά και σε παραποίηση του  παλαιοδιαθηκικού κηρύγματος¹⁵.

Αυτή η παρερμηνεία εντοπίζεται σε ανθρωπολογικό, θεολογικό και κοσμολογικό επίπεδο.  Ενώ το βιβλίο της Γενέσεως αναφέρει ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ΄ εικόνα του Τριαδικού Θεού(Γεν.1,26), αντίθετα η Καμπαλά, επαναλαμβάνοντας τις απόψεις του Γνωστικισμού¹⁶ και του Ερμητισμού¹⁷, υποστηρίζει ότι  ο άνθρωπος δημιουργήθηκε σύμφωνα με το πρότυπο ενός  πνευματικού  και αρχετυπικού  ανθρώπου,  του “Αδάμ Καδμών” που στα εβραϊκά σημαίνει ο “πρωταρχικός”, ο “αυθεντικός” άνθρωπος και αποτελεί αντανάκλαση του  υπέρτατου και ύψιστου Θεού¹⁸.

Ο αισθητός άνθρωπος της καθημερινής εμπειρίας, που φέρει υλικό σώμα, δεν ταυτίζεται με αυτόν τον πρωταρχικό άνθρωπο αλλά μόνο το πνευματικό του στοιχείο. Αν και η Καμπαλά αποφεύγει τις ακραίες  αντιλήψεις του Γνωστικισμού περί καταδίκης του υλικού σώματος¹⁹, όμως  υιοθετεί τη βασική αντίληψη των Γνωστικών²⁰  ότι η ψυχή αποτελεί κομμάτι της θείας ουσίας  που προϋπάρχει πριν την είσοδο της στο σώμα²¹, αντιλήψεις άγνωστες στην Παλαιά Διαθήκη που τονίζει ότι ο άνθρωπος αποτελεί αδιάρρηκτη ενότητα, το “συναμφότερον”²², όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, σώμα και ψυχή (Γεν.2,7)²³.

 Στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχει σαφής οντολογική διάκριση μεταξύ των δύο φύλων, διότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο “ἄρσεν καὶ θῆλυ” (Γέν.5,2), όμως η Καμπαλά, όπως και ο Γνωστικισμός²⁴, επισημαίνει ότι η ψυχή στην προΰπαρξή της  είναι ανδρόγυνος²⁵, όπως βέβαια και ο “Αδάμ Καδμών”²⁶. Με  την είσοδό της στο  σώμα χάνει αυτή την ενότητα και έχουμε τη διάσπαση των δύο φύλων, του αρσενικού και του θηλυκού. Άλλωστε και ο Θεός στην Καμπαλά  είναι αρρενοθήλυς, του οποίου η θηλυκή πλευρά ονομάζεται “Σεκινάχ”(Shekhinah)²⁷, άποψη  που προέρχεται  από τον Ερμητισμό²⁸.

 Όπως ο Γνωστικισμός θεωρούσε, όπως έχει επισημάνει ο αείμνηστος καθηγητής Παναγιώτης Χρήστου²⁹,  ότι το ιδεώδες είναι η επίτευξη της ενοφυλίας, η κατάργηση δηλαδή της οντολογικής διάκρισης  των δύο φύλων, παρομοίως και η Καμπαλά θεωρεί προορισμό του ανθρώπου την επανεύρεση της αρχέγονης ενοφυλίας³⁰, σε αντίθεση με την Παλαιά Διαθήκη που διδάσκει ότι είναι η επίτευξη του καθ’ ομοίωσιν (Γεν1,26). Εδώ πρέπει να επισημάνουμε  ότι οι σύγχρονες αντιλήψεις περί ενοφυλίας, έμφυλων ταυτοτήτων και κοινωνικού φύλου σύμφωνα με τις οποίες το φύλο του ανθρώπου δεν προσδιορίζεται από τη βιολογική του κατασκευή αλλά από  τον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου, δηλαδή από αυτό που πιστεύει σε ποιο φύλο ανήκει³¹, βασίζονται στις παραπάνω μεταφυσικές αντιλήψεις αρχαίων και σύγχρονων αποκρυφιστικών συστημάτων, όπως έχουμε καταδείξει σε παλαιότερη μελέτη μας με τίτλο “Οι έμφυλες ταυτότητες και η ενοφυλία των Γνωστικών³².

Ενώ στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται λόγος για ανάσταση των νεκρών, όπως αποτυπώνεται στο  όραμα του Ιεζεκιήλ (Ιεζ.37,1-14), αντίθετα στην Καμπαλά γίνεται λόγος για μετενσάρκωση. Ο καμπαλιστής ραβίνος Ισαάκ Λουρία³³ ισχυρίζεται ότι η ψυχή οφείλει στην επίγεια πορεία της να εκπληρώσει  τις 613 μιτζβότ (mitzvot) που στα εβραϊκά σημαίνει εντολές³⁴. Εάν δεν κατορθώσει να τις τηρήσει κατά την επίγεια ζωή  τότε θα μετενσαρκωθεί ώσπου να επιτύχει τον στόχο της³⁵, δηλαδή εδώ έχουμε αντιλήψεις στοιχούμενες απόλυτα με  ινδουιστικές θεωρίες περί μετενσαρκώσεως³⁶ και εκ διαμέτρου αντίθετες με αυτές τις αντιλήψεις της Παλαιάς Διαθήκης η οποία κάνει λόγο για ανάσταση  νεκρών  και όχι για μετενσάρκωση ψυχών³⁷.

Σε θεολογικό επίπεδο, η Καμπαλά χρησιμοποιεί τον απρόσωπο όρο Έϊν Σοφ (Εin Soph) που στα εβραϊκά σημαίνει “το Άπειρο”³⁸ για να προσδιορίσει τον Θεό, όρος άγνωστος μέσα στην Παλαιά Διαθήκη. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε από τους θεωρητικούς της Καμπαλά³⁹ κατά μίμηση του νεοπλατωνικού όρου “Ἕν”⁴⁰, ο οποίος δηλώνει την υπέρτατη θεϊκή και πνευματική αρχή από την οποία απορρέει όλος ο κόσμος, υλικός και πνευματικός⁴¹. Μάλιστα, η σύγχρονη  επιστημονική έρευνα έχει καταδείξει ότι αυτός ο όρος δεν είναι επινόηση των Νεοπλατωνικών αλλά προέρχεται από την βαβυλωνιακή⁴² ή χαλδαϊκή θρησκεία⁴³ της οποίας οι απόψεις  αποτυπώνονται στους χαλδαϊκούς χρησμούς, ένα κείμενο μαγικού χαρακτήρα που επηρέασε⁴⁴ τον Νεοπλατωνισμό, ο οποίος, αν και εκκίνησε ως φιλοσοφία με τον Πλωτίνο, όμως μετεξελίχθηκε από τους ύστερους Νεοπλατωνικούς, όπως τον Ιάμβλιχο⁴⁵, σε θεουργία όπως ονόμαζαν την μαγεία⁴⁶.

Αναμφίβολα, εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας ο Θεός είναι Άπειρος, όπως επισημαίνει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός⁴⁷, αλλά δεν είναι  απρόσωπη αρχή αλλά πρόσωπο. Ως πρόσωπο  αποκαλύφθηκε στον Μωυσή λέγοντας “ἐγώ εἰμι ὁ ὤν”(Εξ. 3, 14.), δηλαδή, “το «Είναι» είμαι Εγώ. Ο Θεός, ο Απόλυτος Δεσπότης όλων των αστρικών κόσμων, είναι προσωπικός”, όπως επισημαίνει ο άγιος  Σωφρόνιος του Έσσεξ⁴⁸. Η αντικατάσταση,  από τα αποκρυφιστικά συστήματα,  του ζώντος προσωπικού Θεού της Βίβλου με μια απρόσωπη αρχή σημαίνει ουσιαστικά αντικατάσταση την προσευχής προς τον προσωπικό Θεό⁴⁹ με τον διαλογισμό⁵⁰ και τη μαγεία μέσω  χειρισμού και ελέγχου απρόσωπων πνευματικών δυνάμεων.

Σύμφωνα με τη Καμπαλά κατά τη διάρκεια  της εκδίπλωσης  του Σύμπαντος από τη θεϊκή αρχή λαμβάνουν χώρα δέκα δυνάμεις, οι λεγόμενες Σεφιρότ, που στα εβραϊκά σημαίνει “εκπορεύσεις”⁵¹ και αποτελούν τις εξωτερικές εκδηλώσεις, τις ιδιότητες  του “Έϊν Σοφ”. Διατάσσονται με τέτοιον τρόπο ώστε δημιουργούν ολόκληρο το Σύμπαν, πνευματικό και υλικό, το οποίο ονομάζεται μεταφορικά “δέντρο της ζωής”⁵². Αν και αυτή η θεωρία είναι παντελώς άγνωστη στους συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης όμως είναι οικεία στον Γνωστικισμό και όπως επισημαίνει ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς κ. Σεραφείμ, η θεωρία περί  Σεφιρότ είναι επαναδιατύπωση της θεωρίας του Γνωστικισμού περί “αιώνων”⁵³ δηλαδή  ενδιάμεσων υποδεέστερων θεοτήτων μεταξύ  Θεού και δημιουργίας⁵⁴. Αντίθετα, η Παλαιά Διαθήκη  εξαίρει την μοναδικότητα του Θεού (Εξ.20,1-6) διδάσκοντας ότι μόνο δύο πραγματικότητες υπάρχουν: ο κτιστός κόσμος και ο Άκτιστος Θεός⁵⁵, χωρίς ενδιάμεσες υποδεέστερες θεότητες, όπως πίστευε το ειδωλολατρικό περιβάλλον του Ισραήλ.

Ενώ η Καμπαλά   αποδέχεται εκδίπλωση και εκπόρευση  του Σύμπαντος από την    απρόσωπη Θεϊκή Αρχή, το Έϊν Σοφ (Εin Soph) που αποτελεί και τον πυρήνα του εκδηλωµένου Σύµπαντος, αντίθετα η  Παλαιά Διαθήκη  διδάσκει ευκρινώς ότι ο Θεός δημιουργεί έναν ετερούσιο προς Αυτόν κόσμο⁵⁶ δια της βουλήσεώς Του⁵⁷, όπως αναφέρεται στο βιβλίο των Μακκαβαίων (Β΄Μακ. 7,28)⁵⁸. Ενώ η Παλαιά Διαθήκη  εξαίρει την   ετερότητα Θεού και κτίσης⁵⁹, γι’ αυτό άλλωστε καταδικάζεται η ειδωλολατρεία, αντίθετα η Καμπαλά οδηγείται σε σύγχυση και ταύτιση μεταξύ Θεού και κόσμου, εφόσον ο κόσμος ως απορροή είναι μέρος της θεϊκής ουσίας, καταλήγοντας  στον πανθεϊσμό, όπως και τα σύγχρονα αποκρυφιστικά συστήματα⁶⁰.

Η άποψη περί μιας απρόσωπης υπέρτατης θεϊκής αρχής από την οποία απορρέει το Σύμπαν επηρέασε βαθύτατα όλα τα σύγχρονα αποκρυφιστικά συστήματα, όπως αυτό της θεοσοφίας, ώστε η Μπλαβάτσκυ να δηλώνει κατηγορηματικά: “απορρίπτουμε την ιδέα Θεού προσωπικού”⁶¹, και μάλιστα προσέφυγε στην  αυθεντία της Καμπαλά για να στηρίξει τις απόψεις της⁶².

Ποιος είναι ο λόγος όμως που η  Καμπαλά, όπως και γενικότερα  ο αποκρυφισμός, αντικαθιστά το  παλαιοδιαθηκικό κοσμοείδωλο της δημιουργίας του κόσμου από τον ζώντα προσωπικό Θεό με αυτό του  Νεοπλατωνισμού και της βαβυλωνιακής θρησκείας, περί δήθεν απορροής από μια υπέρτατη θεϊκή αρχή; Αυτό συμβαίνει διότι το κοσμοείδωλο  του  Νεοπλατωνισμού και της βαβυλωνιακής θρησκείας εκπληρώνει τις βασικές θεωρητικές προϋποθέσεις  άσκησης  τελετουργικών μαγικών τελετών στα αποκρυφιστικά συστήματα.      Έτσι, σύμφωνα με τους αποκρυφιστές,  εφόσον όλο το Σύμπαν απορρέει από μια υπέρτατη θεϊκή αρχή,   κατά συνέπεια το Σύμπαν αποτελεί αδιάρρηκτη ενότητα και ολότητα⁶³. Όπως σε  έναν ζωντανό οργανισμό που αποτελεί μια ολότητα, το ένα μέλος είναι δυνατόν να επηρεάζει το άλλο,  κατά παρόμοιο τρόπο όλα τα μέρη του Σύμπαντος, γήινα και πνευματικά, βρίσκονται σε  αλληλεπίδραση μεταξύ τους και  καθετί που συμβαίνει σε ένα μέρος  δημιουργεί μια αντίδραση “ανταπόκρισης” σε όλα τα υπόλοιπα μέρη⁶⁴, κοινός τόπος όχι μόνο για τους καμπαλιστές αλλά και για τους βαβυλωνίους  και νεοπλατωνικούς μάγους⁶⁵. Αυτή η αλληλεπίδραση  μεταξύ όλων των όντων⁶⁶ εκφράζεται με τον νεοπλατωνικό όρο “συμπάθεια”⁶⁷ και δίνει τη δυνατότητα, σύμφωνα με τους αποκρυφιστές, να ασκείται η τελετουργική μαγεία⁶⁸.Έτσι, μαγικές  τελετουργικές πράξεις στη Γη επηρεάζουν τον αθέατο ουράνιο κόσμο⁶⁹ και το αντίστροφο,   τα άστρα είναι δυνατόν να επηρεάζουν τον γήινο κόσμο, όπως διατείνονται οι θιασώτες της  αστρολογίας⁷⁰.

Επίσης, εφόσον όλα τα όντα απορρέουν από την ίδια θεϊκή αρχή, τα ουράνια στοιχεία του Σύμπαντος ομοιάζουν με τα γήινα και καθρεφτίζονται σε αυτά⁷¹,  Έτσι, τα υλικά αντικείμενα, φυτά, λίθοι, κ.α., που χρησιμοποιούνται στις μαγικές τελετές, καθρεφτίζουν και συμβολίζουν θεϊκές δυνάμεις και οντότητες⁷² και ο χειρισμός των κατάλληλων υλικών αντικειμένων φέρνει τους μάγους σε επικοινωνία με αυτές⁷³, διότι όπως λέγει ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος “ἱκανὴ γὰρ ἡ ὁμοιότης συνάπτειν τὰ ὄντα ἀλλήλοις”⁷⁴. Έτσι  οι μάγοι μέσω των τελετουργιών τους “τὰς δαιμονίους δυνάμεις ἔγνωσαν” και με τη χρήση  υλικών αντικειμένων  ήρθαν σε επαφή με αυτές, επισημαίνει  και πάλι ο προαναφερόμενος φιλόσοφος⁷⁵.  Αυτός λοιπόν είναι και ο λόγος που η Καμπαλά και τα αποκρυφιστικά εν γένει συστήματα δέχονται την εξωβιβλική κοσμολογική αντίληψη, περί εκπόρευσης από μια υπέρτατη θεϊκή αρχή, διότι ακριβώς εκπληρώνει τις θεωρητικές προϋποθέσεις τέλεσης  της μαγείας.

Το γεγονός ότι οι καμπαλιστές ασκούν τη μαγεία δεν είναι ούτε στοιχείο συνωμοσιολογίας, ούτε χρήζει   ιδιαίτερης απόδειξης καθώς οι ίδιοι οι καμπαλιστές το παραδέχονται⁷⁶. Δίπλα στη θεωρητική  υπάρχει και η πρακτική Καμπαλά που είναι η άσκηση της μαγείας⁷⁷. Καμπαλιστικά κείμενα μαγικών τελετών όπως το Σεφέρ χα Μπαχίρ (Sefer HaBahir)⁷⁸, το Σεφέρ Χασέκ (Sefer Ha-Heshek)⁷⁹, κ.α., τα λεγόμενα γριμόρια, δηλαδή  βιβλία με μαγικές επικλήσεις και σύμβολα έχουν διασωθεί. Περιέχουν μαγικές χρήσεις του ζωδιακού κύκλου⁸⁰, μαγικά σύμβολα⁸¹, χειρομαντεία⁸², παρασκευή μαγικών φίλτρων, ξόρκια, μεθόδους συγγραφής μαγικών φυλαχτών⁸³, πολλές φορές  με ακατανόητες φράσεις και επικλήσεις⁸⁴.

Επίσης  υπάρχουν σε αυτά  λίστες  αγγελικών και θεϊκών ονομάτων των οποίων ο μαγικός χειρισμός  θα δώσει  δύναμη, υποτίθεται, σε εκείνους που τον κατέχουν⁸⁵. Ονόματα αγγέλων,  άγνωστα μέσα στην Παλαιά Διαθήκη,  αναφέρονται σε καμπαλιστικά κείμενα όπως ο άγγελος Ραζιέλ που στα εβραϊκά σημαίνει   “άγγελος των μυστηρίων”. Στο βιβλίο που φέρει το όνομά του,  το Σεφέρ Ραζιέλ χα Μαλέκ (Sefer Raziel HaMalakh)⁸⁶ υποστηρίζεται ότι ο συγκεκριμένος άγγελος,   αποκαλύπτει την  απόκρυφη γνώση στον Αδάμ και την Εύα ως παρηγοριά για την πτώση τους⁸⁷ και παραπέμπει ευθέως στον Εωσφόρο που σύμφωνα με τον Γνωστικισμό, έδωσε δήθεν τη δύναμη της γνώσης στον άνθρωπο⁸⁸, άποψη που υιοθετεί και η θεοσοφία⁸⁹. Άλλωστε το βιβλίο Σεφέρ χα Ραζίμ (Sepher ha-razim), που σημαίνει στα εβραϊκά  “βιβλίο των μυστηρίων” και  το οποίο υποτίθεται ότι δόθηκε στον Σολομώντα από τον ίδιο  άγγελο περιέχει  οδηγίες τελετουργικής μαγείας⁹⁰.

Η Καμπαλά υποστηρίζει ότι τα γράμματα του εβραϊκού αλφαβήτου από μόνα τους κατέχουν θεϊκή προέλευση και δύναμη, μυστικά μηνύματα και ιδέες⁹¹ ώστε  το βιβλίο  Σεφέρ Γιετζιράχ (Sefer yetsirah) να εξηγεί τρόπους ώστε ο καμπαλιστής να επαναλάβει τη θεϊκή διαδικασία της δημιουργίας  του ανθρώπου με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ανθρωπόμορφου όντος από πηλό, που το ονόμαζαν “γκόλεμ”⁹². Μέσω της  μαγικής χρήσης των εβραϊκών γραμμάτων,  οι καμπαλιστές επιχειρούσαν να εμψυχώσουν αυτό το πήλινο ανθρωπόμορφο όν τοποθετώντας  μέσα στο στόμα του ένα χαρτί που είχε συνδυασμούς εβραϊκών γραμμάτων⁹³. Αυτή  η μαγική τελετή,  αν και άγνωστη στην Παλαιά Διαθήκη,   είναι απομίμηση αιγυπτιακής  τελετής μαγικής εμψύχωσης αγάλματος της θεότητας⁹⁴, δηλαδή εγκατάστασης μιας θεϊκής-δαιμονικής δύναμης σε υλικά αντικείμενα⁹⁵, τα λεγόμενα “τελέσματα”⁹⁶, και την οποία τελετή υιοθέτησαν και οι Νεοπλατωνικοί⁹⁷.

           Η άσκηση της πρακτικής Καμπαλά δεν αποτελεί προνόμιο όλων διότι μπορεί να καταστεί επικίνδυνη  για τους μη ειδήμονες⁹⁸. Μόνο οι έχοντες  πείρα και ονομάζονται “Βάαλ Σεμ”⁹⁹ που σημαίνει “Κύριος του ονόματος”¹⁰⁰, έχουν την ικανότητα να ασχολούνται με αυτές τις πρακτικές¹⁰¹. Απορίας βέβαια άξιο είναι ότι η Καμπαλά ανέχεται να ονομάζει τους πνευματικούς ηγέτες της με το ίδιο όνομα του χαναανιτικού Θεού Βάαλ, την λατρεία του οποίου  πολέμησε ο προφήτης Ηλίας¹⁰².

Η ονομασία Βάαλ Σεμ, που  δίνεται σε αυτούς τους ραβίνους, υποδηλώνει την ικανότητα γνώσης  και μαγικού χειρισμού των  αγγελικών ονομάτων και των 72 ονομάτων του Θεού, που οι καμπαλιστές ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν, ώστε να εξουσιάζουν τη φύση και τις πνευματικές δυνάμεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν εννοούμε την προσευχή προς το Θεό δια της επικλήσεως του αγίου ονόματος του Ιησού Χριστού, τη λεγόμενη νοερά προσευχή, όπως μας έχουν διδάξει οι Πατέρες μας, και η οποία οδηγεί στη θέωση¹⁰³, αλλά αντιθέτως για μαγικό χειρισμό, δηλαδή για ανοίκειο χρήση του ονόματος του Θεού, όπως για παράδειγμα, η κατάχωση λίστας θεϊκών ονομάτων  μέσα σε  τάφο για  πρόκληση βλάβης εναντίον αυτού που γίνεται η τελετή, όπως περιγράφεται σε κείμενο τελετουργικής μαύρης μαγείας που συνέγραψαν  καμπαλιστές ραβίνοι εναντίον του Χίτλερ¹⁰⁴. Αυτές οι πρακτικές  παραπέμπουν σε γητεία, δηλαδή εκείνη τη μορφή  μαγείας όπου χρησιμοποιούνται θρησκευτικά σύμβολα, ιερά αντικείμενα και λέξεις στις μαγικές τελετές και η οποία  καταδικάζεται διότι, όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, οι συμμετέχοντες σε αυτές τις τελετές “μεταχειρίζονται με ύβρη και ατιμία το όνομα του Θεού “¹⁰⁵.   

Όλες αυτές οι μαγικές πρακτικές δημιουργούν εύλογη αμηχανία στον Ιουδαϊσμό διότι  η μαγεία και η μαντεία απαγορεύονται ρητώς και καταδικάζονται τόσο από τον Μωσαϊκό Νόμο όσο και από το προφητικό κήρυγμα¹⁰⁶. Οι καμπαλιστές προσπαθούν να υπερκεράσουν αυτήν την αμηχανία    υποστηρίζοντας  ότι όλες αυτές οι πράξεις  έχουν αγαθό σκοπό δηλαδή έχουν την έννοια της λευκής μαγείας¹⁰⁷. Όμως πολλές φορές  στην Καμπαλά τα όρια μεταξύ  λευκής και μαύρης μαγείας είναι ασαφή, εύκολα υπερβαίνονται  και οι δρόμοι επίκλησης αγγέλων  συναντώνται με αυτούς της επίκλησης δαιμονικών δυνάμεων. Ως παράδειγμα θα αναφέρουμε την περίπτωση της τελετής μαύρης μαγείας που γίνεται από τους καμπαλιστές  με την ονομασία “Πούλσα ντε Νούρα” (Pulsa denura) που στα εβραϊκά σημαίνει “χτύπημα της φωτιάς”¹⁰⁸. Περιλαμβάνει σύναξη ραβίνων, με ταυτόχρονη  επίκληση  δαιμόνων,  των αγγέλων της καταστροφής και του θανάτου, όπως λέγει το κείμενο που αναγινώσκεται στην τελετή, ώστε να επέλθει ο θάνατος στο πρόσωπο εναντίον του οποίου γίνεται η τελετή. Αν και η τελετή μνημονεύεται τόσο στο βαβυλωνιακό ταλμούδ όσο και στο καμπαλιστικό βιβλίο Ζοχάρ, εν τούτοις, πολλοί Εβραίοι είτε δεν την αποδέχονται είτε υποστηρίζουν ότι πρέπει να ερμηνεύεται συμβολικά¹⁰⁹.

Το βέβαιο  όμως είναι ότι πραγματοποιείται αυτή η τελετή  και  η τέλεσή της επιβεβαιώνει την αποδοχή της από πολλούς καμπαλιστές. Έτσι,  την 6^η  Οκτωβρίου 1995 έλαβε χώρα αυτή η τελετή,  εναντίον του τότε  πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν (Yitzhak Rabin) εξαιτίας της συμφωνίας που έκανε με τους Παλαιστινίους¹¹⁰. Μετά από λίγες ημέρες  ο πρωθυπουργός δολοφονήθηκε¹¹¹. Επίσης τον Ιούλιο του 2005, η ίδια τελετή  έλαβε χώρα  σ’ ένα αρχαίο νεκροταφείο, όπως έδειξε η εβραϊκή τηλεόραση¹¹²,  εναντίον του τότε πρωθυπουργού Αριέλ Σαρόν (Ariel Sharon),  εξαιτίας της πολιτικής του  εναντίον των εβραϊκών εποικισμών σε περιοχή παλαιστινιακών εδαφών και  ο οποίος μετά από λίγους μήνες αρρώστησε βαριά και πέθανε το 2014¹¹³. Αλλά και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έλαβαν χώρα  τελετές μαύρης μαγείας εναντίον του Χίτλερ, το τελετουργικό των οποίων περιγράφεται  σε χειρόγραφο σημείωμα  που γράφτηκε από ραβίνους καμπαλιστές και φυλάσσεται σε μουσείο στο Ισραήλ¹¹⁴, ώστε σήμερα ανώτεροι μουσουλμάνοι Ιρανοί κληρικοί να δηλώνουν ότι οι καμπαλιστές  είναι οι  μεγαλύτεροι  μάγοι του πλανήτη που επιδιώκουν με την μαύρη μαγεία   να καταστρέψουν το Ιράν¹¹⁵.

Όλες οι παραπάνω πρακτικές,  αν και  ηχούν  παράξενα στα αυτιά πολλών  όχι όμως τόσο και στα αυτιά των οπαδών  της Καμπαλά , διότι εξαιτίας των αντιλήψεων που έχουν  για τον  Σατανά και το έργο του  είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με αυτές της Παλαιάς Διαθήκης. Ενώ το βιβλίο της Γένεσης αναφέρει ότι ο αρχέκακος όφις, ο ανθρωποκτόνος Σατανάς¹¹⁶ οδήγησε τον άνθρωπο στην εξορία από τον Παράδεισο,  στη φθορά και το θάνατο¹¹⁷, η Καμπαλά διδάσκει ότι ο Σατανάς δεν προσπαθεί να καταστρέψει και να περιπαίξει τη δημιουργία (Βλ.Β΄Κορ.11,14)¹¹⁸ αλλά είναι  συνεργάτης του Θεού¹¹⁹. Σύμφωνα με την Καμπαλά ο Σατανάς στέλνει δοκιμασίες στον άνθρωπο όχι διότι θέλει να τον οδηγήσει στην απώλεια και την καταστροφή αλλά διότι θέλει να τον βοηθήσει στη διαδικασία ηθικής τελειοποίησης¹²⁰. Ασφαλώς, άνευ της υπομονής στους  πειρασμούς και τις δοκιμασίες  είναι αδύνατος η  τελείωσις του ανθρώπου¹²¹ όμως  αυτό δεν σημαίνει ότι τα κίνητρα και τα έργα του ανθρωποκτόνου (Ιω.8,44)¹²² Σατανά είναι αγαθά¹²³.

Προκαλεί εντύπωση μάλιστα ότι η Καμπαλά αντί να ενθαρρύνει την αγωνιστικότητα εναντίον των μεθοδειών και πειρασμών  του Σατανά,  όπως έπραξαν οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης, υποστηρίζει  ότι ο άνθρωπος οφείλει να έρχεται σε  συναλλαγή με τον Σατανά, να τον δωροδοκεί με αμαρτωλές πράξεις, ώστε ο Σατανάς να μην τον ενοχλεί. Το ίδιο  θα πράξει, λέγουν, και ο μελλοντικός Μεσσίας ο οποίος θα δωροδοκήσει τον Σατανά με ανάρμοστες πράξεις ώστε να τον αφήσει απερίσπαστο να πράξει το μεσσιανικό του έργο¹²⁴. Μάλιστα, υποστηρίζουν οι καμπαλιστές, ότι πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης δωροδόκησαν τον Σατανά με ανάρμοστες   πράξεις και φέρουν ως παράδειγμα την Θάμαρ,  ότι δήθεν διέπραξε  πορνεία (Γεν.38,1-30)¹²⁵. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η πράξη της δεν ήταν πορνική, ως δωροδοκία προς τον Σατανά,  όπως πιστεύει η Καμπαλά¹²⁶, αλλά τέχνασμα για να υπακούσει  ο πεθερός της Ιούδας στις διατάξεις του λεβιρατικού γάμου¹²⁷, ως όφειλε να πράξει και  όπως επισημαίνει ο αείμνηστος καθηγητής Στέργιος Σάκκος, “η Θάμαρ ενήργησε έτσι όχι από διαφθορά, αλλά από πίστη στον αληθινό Θεό που μόνο η οικογένεια του Ιούδα  λάτρευε ανάμεσα στους αλλόθρησκους. Ήταν η επιθυμία της Θάμαρ  με κάθε τρόπο να παραμείνει μέσα σ᾿ αυτήν”¹²⁸. 

Αυτό ήταν και το σφάλμα του Ιώβ, συνεχίζει το  Ζοχάρ, το οποίο υποστηρίζει ότι  ο δίκαιος  Ιωβ  υπέστη όλες εκείνες τις φοβερές δοκιμασίες διότι  δεν φρόντισε να εξευμενίσει τον Σατανά με θυσίες ώστε να τον δωροδοκεί και να μη του στέλνει δοκιμασίες¹²⁹. Όμως όλες  οι θυσίες του  Ιώβ προσφέρονταν  αποκλειστικά στο Θεό  (Ιώβ 1,5) χωρίς να δίνει ένα μερίδιο στον Σατανά¹³⁰. Έτσι, οι δοκιμασίες που υπέστη ο Ιώβ, σύμφωνα με το Ζοχάρ,  ήταν αποτέλεσμα της  επιθυμίας του να διαχωρίσει τον εαυτό του απόλυτα από τον Σατανά, δηλαδή από την Σίτρα Άχρα (Sitra Aḥra), όπως λέγει η Καμπαλά, που στα εβραϊκά σημαίνει “η άλλη  πλευρά”, και δηλώνει μεταφορικά “το κακό” διότι το κακό για την Καμπαλά  είναι η άλλη πλευρά του καλού¹³¹. Το κακό, για τους καμπαλιστές, δεν είναι παρασιτική δύναμη  και παρά φύσιν κατάσταση της δημιουργίας¹³²  αλλά  είναι αναγκαίο διότι συμπληρώνει το αγαθό το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το κακό¹³³,  ιδέες όμως που παρερμηνεύουν το γράμμα και το πνεύμα της Παλαιάς Διαθήκης, την αγωνιστικότητα των ιερών προσώπων της Παλαιάς Διαθήκης οι οποίοι όχι απλά δεν ήρθαν σε συναλλαγή και δωροδοκία με τον Σατανά αλλά πολέμησαν με σθένος τις δυνάμεις του σκότους:“κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην….ἄλλοι δὲ ἐτυμπανίσθησαν, ἕτεροι δὲ ἐμπαιγμῶν καὶ μαστίγων πεῖραν ἔλαβον, ἔτι δὲ δεσμῶν καὶ φυλακῆς·  ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν, ἐπειράσθησαν,…ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι”(Εβρ.11,33-37).

Για να στηρίξει τις παραπάνω απόψεις  το  Ζοχάρ αναφέρει την πρακτική του Ισραήλ να προσφέρει θυσία  δύο τράγων στην εορτή του εξιλασμού, όπως προστάζει το Λευιτικό¹³⁴. Ο ένας τράγος, αφού εσφαγιάζετο,  ο αρχιερέας ράντιζε με το αίμα του την κιβωτό της Διαθήκης ενώ στο δεύτερο  τράγο, στον “αζαζέλ”, που στα εβραϊκά σημαίνει  “αποπομπαίος τράγος”, ο αρχιερέας έθετε τα χέρια του πάνω στο κεφάλι του και  αφού  του εναπέθετε  τις αμαρτίες του λαού  εγκαταλειπόταν στην έρημο¹³⁵. Το Ζοχάρ υποστηρίζει ότι ο πρώτος τράγος ήταν θυσία προς το Θεό ενώ ο δεύτερος τράγος ήταν θυσία προσφοράς προς τον δαίμονα με το όνομα “αζαζέλ”  για να τον εξευμενίσουν ώστε να αφήσει τον Ισραήλ αμέριμνο να εορτάσει¹³⁶.      Όμως η ερμηνεία αυτή του Ζοχάρ παραποιεί το αληθινό νόημα του κειμένου. Η εβραϊκή λέξη “αζαζέλ”  δεν αποτελεί την ονομασία κάποιου δαίμονα  αλλά  μεταφράζεται ως   “αποπομπαίος τράγος”. Αυτή είναι η ορθή μετάφραση των  “Εβδομήκοντα” οι οποίοι ήταν ελληνιστές δίγλωσσοι Εβραίοι σοφοί που έζησαν τον 3^ο π.Χ. αιώνα,  και γνώριζαν καλύτερα το αληθινό νόημα και σημασία  των λέξεων της Παλαιάς Διαθήκης από τους μεταγενέστερους καμπαλιστές. Πολύ μεταγενέστερα, τον 2^ο αιώνα μ.Χ., το απόκρυφο βιβλίο του Ενώχ  κάνει λόγο για δαίμονα με το όνομα “αζαζέλ”¹³⁷,  ονομασία που δανείστηκαν   οι καμπαλιστές διότι δικαιολογούσε απόλυτα τις πεποιθήσεις  τους. Το Λευιτικό δεν προστάζει τον Ισραήλ να  προσφέρει θυσία στον Σατανά παρά μόνο στο  Θεό, διότι η Παλαιά Διαθήκη δεν αποδέχεται κανενός είδους δυαρχίας, δηλαδή ο Θεός από τη μια και ο Σατανάς από την άλλη, αλλά ο Παντοκράτωρ, Δημιουργός Άκτιστος Θεός εξουσιάζει τον κόσμο, υλικό και πνευματικό (Εξ.20,1-6)¹³⁸, ακόμη και τον Σατανά (Ιώβ  1,12).

Η παραπάνω αντίληψη, περί  δήθεν ταύτισης του “αποπομπαίου τράγου” με δαίμονα  κυκλοφορούσε και κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας την αντικρούει λέγοντας ότι εφόσον ο Μωυσής προστάζει  πίστη και λατρεία προς τον Έναν Θεόν (Εξ.20,1-5)¹³⁹, πως είναι δυνατόν ταυτόχρονα να νομοθετεί  προσφορά λατρείας προς  στον αποστάτη Σατανά¹⁴⁰; Πως είναι δυνατόν  ο των όλων Δημιουργός να κάνει τον Σατανά “κοινωνόν  τῆς αὐτοῦ  βασιλείας καί δόξης”¹⁴¹;  Πως είναι δυνατόν ο Θεός να παραγγέλλει δια του Μωυσέως την καταδίκη της πολυθέου πλάνης και ταυτόχρονα να παραγγέλλει να τιμούμε και να λατρεύουμε τους ακαθάρτους δαίμονας¹⁴²; Είναι πράγματι “εὔηθές τε και καταγέλαστον”, σύμφωνα με τον άγιο Κύριλλο, το να νομίζει κάποιος ότι ο Μωυσής νομοθετεί  προσφορά λατρείας προς το Σατανά¹⁴³. Αντίθετα, η θυσία της εορτής του εξιλασμού προτυπώνει τη σταυρική και απολυτρωτική θυσία του Ιησού Χριστού δια της οποίας καταλύθηκε η δύναμις του Σατανά και του θανάτου (Εβρ.9,11-15 και 2,14)¹⁴⁴.  Δολίως  όμως  οι καμπαλιστές υποστηρίζουν απόψεις, ασυμβίβαστες προς όλη την Παλαιά Διαθήκη,  στοιχούμενοι με όσα λέγει το απόκρυφο βιβλίο του Ενώχ για  να υποστηρίξουν ότι  δήθεν ο αρχαίος Ισραήλ έκανε θυσίες  στα δαιμονικά πνεύματα ώστε να δικαιολογήσουν τις διάφορες πρακτικές μαγείας, τις επικλήσεις δαιμονικών πνευμάτων και  συναλλαγής με αυτά¹⁴⁵.

   Κατακλείοντας την εισήγησή μας,   κατέστη   φανερό, πιστεύουμε,  ότι όλα αυτά που  αναφέραμε  και παραθέσαμε και ερμηνεύσαμε, καταδεικνύουν και αποδεικνύουν, με τον πιο σαφή τρόπο, την παρερμηνεία και παραποίηση αλλά και παράχρηση του παλαιοδιαθηκικού μηνύματος, της Μωσαϊκής νομοθεσίας και του προφητικού κηρύγματος, από την Καμπαλά,  και καταλήγουμε στο συμπέρασμα, όπως πολύ εύστοχα  ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς κ. Σεραφείμ έχει επισημάνει, ότι η Καμπαλά, αφού παραποίησε το αληθινό νόημα των λόγων της Παλαιάς Διαθήκης,  μετέτρεψε τον θεϊσμό της Παλαιάς Διαθήκης σε εωσφορισμό και σατανολατρεία και ως εκ τούτου καθίσταται  απαράδεκτος εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας¹⁴⁶.

 ____________________________

¹ Ο Ελιφάς Λεβί, αποκρυφιστής και μάγος,  συγγραφέας του βιβλίου “Dogme et Rituel de la Haute Magie”, Paris 1861,  ονομάζει την Καμπαλά “Holy Kabalah” στην ανάλυση που κάνει στο θρησκευτικό της  σύστημα στο “The History of Magic”, London 1922, σελ.101εξ. Η Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, υιοθετεί σε όλα τα έργα της τις θεωρίες της Καμπαλά. Ήταν  αποκρυφίστρια και  πνευματιστική διάμεσος.Ίδρυσε την θεοσοφική εταιρεία το 1875 και επηρέασε την πλειονότητα σχεδόν των σύγχρονων αποκρυφιστικών-πνευματιστικών οργανώσεων.Ο π. Κυριακός Τσουρός επισημαίνει ότι η “Νέα εποχή του Υδροχόου”, όρο που εισήγαγε η θεοσοφίστρια Άλις Μπέϊλυ, είναι γέννημα και θρέμμα της θεοσοφικής σχολής της Μπλαβάτσκυ.Βλ. Πρωτοπρεσβυτέρου Κυριακού Τσουρού, Η εγκαθίδρυση της “Νέας παγκόσμιας θρησκείας”, στο https://faneromenihol.gr/index.php/o-ieros-naos-2/oi-aireseis/3334-2013-08-26-05-47-37.Περισσότερα για τις ιδέες της θεοσοφίας βλ. τα έργα της Ε.Μπλαβάτσκυ: Το κλειδί της θεοσοφίας, Λονδίνο 1889 και The Secret Doctrine:The synthesis of science,religion,and philosophy,Vol.I και Vol.II, London 1888. Για την αναίρεση των ιδεών της θεοσοφίας  εξ επόψεως Ορθοδόξου θεολογίας βλ.Π.Τρεμπέλα, Θεοσοφία, Αθήνα 1998, πρωτοπρεσβυτέρου Αντωνίου Αλεβιζοπούλου, Κριτική θεώρηση της Θεοσοφίας, Ο Αποκρυφισμός στο φως της Ορθοδοξίας, Αποκρυφιστικές ομάδες, τ. 4-10, Αθήνα 1996, Αρχιμ. Χαράλαμπου Βασιλόπουλου, Ξεσκέπασμα της Θεοσοφίας, εκδ. Ορθοδόξου Τύπου, Αθήναι 1989, Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Θεοσοφία. Σύνοψη  του αρχαίου αποκρυφισμού και έκφραση του σύγχρονου. Εισήγηση εις την ΚΒ΄Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη επί των Αιρέσεων και της Παραθρησκείας, Θεσσαλονίκη 2010,σελ.7-24 και του ιδίου, “Deus inversus”.Δοξασίες και αντιλήψεις περί Θεού της θεοσοφικής εταιρείας.Εισήγηση εις την ΛΑ΄ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη επί των Αιρέσεων και της Παραθρησκείας, Ναύπλιο 2019, στο https://www.entaksis.gr/deus-inversus και  Θεοσοφία: Μελέτη και αναίρεση των θεοσοφικών αντιλήψεων εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας, στο https://www.pemptousia.gr/2022/09/theosofia-meleti-ke-aneresi-ton-theosofikon-antilipseon-ex-epopseos-orthodoxou-theologias/

²Περισσότερα για τα σύγχρονα αποκρυφιστικά συστήματα βλ.: Πρωτοπρεσβυτέρου Κυριακού Τσουρού, Η εγκαθίδρυση της «Νέας παγκόσμιας θρησκείας», στο https://faneromenihol.gr/index.php/o-ieros-naos-2/oi-aireseis/3334-2013-08-26-05-47-37, Πρωτοπρεσβυτέρου Αντωνίου Αλεβιζόπουλου,  Ο αποκρυφισμός στο φως της ορθοδοξίας. Νεοαποκρυφισμός, Αθήνα 1996 και  Απροκρυφισμός, Γκουρουισμός, Νέα Εποχή, Αθήνα 1997.

³Με τον  όρο “Γνωστικισμός” χαρακτηρίζεται ένας μεγάλος αριθμός θρησκευτικών συστημάτων τα οποία επιδιώκουν μέσω μιας  απόκρυφης Γνώσης  που έχει αποκαλυφθεί στους μυημένους να λυτρώσουν τον άνθρωπο. Βλ.αγίου Επιφανίου Κύπρου, Πανάριον,  PG 41, 513C. Η έννοια της Γνώσης είναι κοινή σε όλα τα γνωστικά συστήματα και είναι αυτό το στοιχείο, το οποίο ώθησε τόσο τους αρχαίους, όσο και τους σύγχρονους ερευνητές να ονομάσουν την κίνηση αυτή  “Γνωστικισμό”, ή αλλιώς “Γνώση” και τούς πιστούς αυτής της κίνησης “Γνωστικούς”. Ο όρος “Γνώση” δηλώνει ότι οι Γνωστικοί γνωρίζουν κάτι το οποίο αγνοείται από τούς κοινούς ανθρώπους. Ο Γνωστικός δεν γνωρίζει κάποιο μυστήριο επειδή το διδάχθηκε από κάποιον, αλλά επειδή του αποκαλύφθηκε. Βλ. αναλυτικά Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Η χρήση της Αγίας Γραφής εναντίον των αιρέσεων από τον Άγιο Επιφάνιο Κύπρου(διδακτορική διατριβή), Θεσσαλονίκη 1998,σελ.68εξ. και J. Godwin, Μυστηριακές θρησκείες του αρχαίου κόσμου, μτφ.Π. Χιωτέλλη, Αθήνα 1996, σελ.87-92.

⁴Ο Ερμητισμός είναι ένα θρησκευτικό συγκρητιστικό σύστημα μαγικών, αστρολογικών και αλχημικών πρακτικών, το οποίο ανάγεται στις απόκρυφες διδασκαλίες του μυθολογικού Ερμή του Τρισμέγιστου, μίας θεότητας που αποτελεί συγχώνευση του ελληνικού Ερμή με την αιγυπτιακή θεότητα Θωθ. Σύμφωνα με την μυθολογία  του Ερμητισμού, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος βασίλευσε στην αρχαία Αίγυπτο πριν από την τρίτη ή τέταρτη χιλιετία π.Χ. Στον Ερμή αποδίδεται η δημιουργία του έναρθρου λόγου, της γραφής, της αριθμητικής, της γεωμετρίας, της αστρονομίας, της μουσικής. Στις  γνώσεις αυτές μύησε το αιγυπτιακό ιερατείο το οποίο κατόπιν  δίδασκε στους μύστες τη γνώση του κόσμου. Τα βιβλία του έφεραν το όνομά του (Ερμητικά) και περιείχαν μαγεία, φιλοσοφία, αστρολογία, ιατρική και αλχημεία, που κατά το Μεσαίωνα ονομάστηκε “Ερμητική”. Η συγγραφή των ερμητικών κειμένων ολοκληρώθηκε στην Αίγυπτο περί τα τέλη του 2^ου αιώνα μ. Χ. Τα διασωθέντα ερμητικά κείμενα έχουν χαρακτήρα διαλογικό, όπου συνήθως ο Ερμής ή Θώθ καθοδηγεί κάποιον οπαδό του στην αποκάλυψη μιας αλήθειας. Τα ερμητικά κείμενα που διασώθηκαν ως σήμερα συνοψίζονται σε δεκαοκτώ ελληνικά συγγράμματα γνωστά με τον τίτλο “Ερμού του Τρισμέγιστου” ή “Corpus Hermeticum”. Περισσότερα βλ. Θ. Ζελίνσκι, Ερμής ο Τρισμέγιστος και οι αρκαδικές απαρχές του, μετφ. από τα ρωσικά Ολέγ Τσυμπένκο, Αθήνα 2001.

⁵ Ο Νεοπλατωνισμός  εμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια κατά τον 3^Ο μ.Χ. αιώνα από τον φιλόσοφο Αμμώνιο. Ο  μαθητής του Πλωτίνος (204–270 μ.Χ), επανερμήνευσε τον Πλάτωνα μονιστικά και πανθεϊστικά, ενώ υπήρξε υπέρμαχος του μυστικισμού. Μετά τον θάνατο του Πλωτίνου το σύγγραμμά του “Εννεάδες”, που εξέδωσε ο μαθητής του Πορφύριος (232 – 301 μ.Χ), απετέλεσε το θεμέλιο του όλου φιλοσοφικού συστήματος των Νεοπλατωνικών. Γρήγορα άρχισαν να ιδρύονται νεοπλατωνικές σχολές σε πολλά  μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κερδίζοντας την προτίμηση της ελίτ του ρωμαϊκού κόσμου. Ως φιλοσοφικό κίνημα ο Νεοπλατωνισμός ήκμασε στην Αλεξάνδρεια όπου γεννήθηκε αλλά, ακόμα περισσότερο, στην Ιταλία και την Ελλάδα, καθώς εκεί συνάντησε καθολική αποδοχή ως σύγχρονη μετεξέλιξη της κλασικής πλατωνικής φιλοσοφίας και της ελληνικής λατρευτικής θρησκείας, μίας ζωντανής παράδοσης με γερές ρίζες αιώνων στις εν λόγω περιοχές. Βλ. περισσότερα Ν.Ματσούκα, Ιστορία της Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1988, σελ.248-252, Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου Γιαννουλάτου, Ίχνη από την αναζήτηση του υπερβατικού, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2006, σελ. 319-355 και R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, μετφ. Γ.Σταματέλλος, Θεσσαλονίκη  2002.

⁶ Οι Εβραίοι είχαν γνωρίσει τον αποκρυφισμό της αιγυπτιακής θρησκείας κατά την παραμονή τους στην Αίγυπτο. Επίσης   επηρεάστηκαν από τη θρησκεία των Χαναναίων αλλά και των Βαβυλωνίων κατά την περίοδό της εξορίας τους στην Βαβυλώνα. Οι Προφήτες πολέμησαν όλες αυτές τις ειδωλολατρικές επιρροές με ζήλο όπως ο προφήτης Ηλίας. Βλ.αναλυτικά: Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου  Πειραιώς κ.Σεραφείμ, Ομιλία στο  ραδιοφωνικό σταθμό της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς με την οποία  ενημερώνει τους πιστούς για τη θρησκεία του Καμπαλισμού, στο https://www.orthodoxianewsagency.gr/mitropolitiko_ergo/o-peiraios-serafeim-enimeronei-gia-ti-thriskeia-tou-kampalismou-pou-eisagei-ti-satanolatreia-vinteo/

⁷Ο  ραβίνος    Μαρδοχαίος Φριζής     υποστηρίζει ότι ο ορθός τονισμός της λέξης είναι “Καμπαλά”. Βλ. “Τι είναι η Καμπαλά(Α΄)” στο https://www.youtube.com/watch?v=jNF072lbiKA

⁸ Βλ. https://www.wikiwand.com/el/Καμπάλα(θρησκευτικό  κίνημα)

⁹A. Ed. Waite, The Secret Doctrine in Israel: A Study of the Zohar and Its Connections, London 1913,σελ.15εξ.

¹⁰ R. Zucker, Kabbalah’s Secret Circles: Jewish Mysticism and the Kabbalah, Arizona 2017, σελ.13.

¹¹ Σημαντικοί δάσκαλοι της Καμπαλά ήταν ο ραβίνος Ακίβα(50-135μ.Χ.), ο ραβίνος Σιμόν μπαρ Γιοχάι(100-160μ.Χ.), ο ραβίνος Μοσσέ Κορντοβέρο (πέθανε το 1570μ.Χ.), ο ραβίνος Μοσσέ ντέ Λεόν (1240 – 1305μ.Χ.) ο ραβίνος Ισαάκ Λουρία (1534-1572μ.Χ.), ο ραβίνος Ισραέλ μπεν Ελιέζερ (1698–1760μ.Χ/)κ.α. Βλ. https://www.chabad.gr/templates/articlecco_cdo/aid/1438212/jewish/-.htm, https://www.chabad.gr/templates/articlecco_cdo/aid/3337500/jewish/-100-160.htm, https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/judaism/judaism/kabbalah

¹²Το βιβλίο Ζοχάρ δημοσιεύτηκε από τον Μοσσέ ντέ Λεόν  (1240 – 1305μ.Χ.) ο οποίος υποστήριξε ότι αντανακλά ιδέες του σημαντικού ραβίνου του 2^ου αιώνα μ.Χ., Σιμόν μπαρ Γιοχάι.Βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/Zohar

¹³Συγγραφέας του θεωρείται ο Ραβίνος Ακίβα (50-135 μ.Χ.).Βλ. https://www.chabad.gr/templates/articlecco_cdo/aid/1438212/jewish/-.htm

¹⁴Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ανώνυμο και θεωρείται ότι αποτελεί καταγραφή των διδασκαλιών  ενός ραβίνου του 1^ου αιώνα μ.Χ., του Νεχούνια μπεν Χακανάχ.Βλ.https://www.sefaria.org/Sefer_HaBahir?tab=contents και Sefer HaBahir, The Book of Brilliance, with Commentary by Ariel Bar Tzadok,  2011.

¹⁵ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου  Πειραιώς κ.Σεραφείμ, Ομιλία στο  ραδιοφωνικό σταθμό της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς  με την οποία  ενημερώνει τους πιστούς για τη θρησκεία του Καμπαλισμού, στο https://www.orthodoxianewsagency.gr/mitropolitiko_ergo/o-peiraios-serafeim-enimeronei-gia-ti-thriskeia-tou-kampalismou-pou-eisagei-ti-satanolatreia-vinteo/

¹⁶Για τις συγκεκριμένες ανθρωπολογικές αντιλήψεις του Γνωστικισμού βλ.Επιφανίου Κύπρου, Πανάριον, PG 42,73B και Ιππολύτου  Ρώμης, Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος, PG 16, 3138B. Αναλυτικά για το θέμα   βλ.     Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Οι έμφυλες ταυτότητες και η ενοφυλία των Γνωστικών, στο https://www.pemptousia.gr/2018/03/i-emfiles-taftotites-ke-i-enofilia-ton-gnostikon/

¹⁷ Θ. Ζελίνσκι, Ερμής ο Τρισμέγιστος και οι αρκαδικές απαρχές του, ο.π., σελ.71-72.

¹⁸Βλ.https://www.jewishencyclopedia.com/articles/761-adam-kadmon και A. Altmann, The Gnostic Background of the Rabbinic Adam Legends, στο The Jewish Quarterly Review,35(1945),σελ.371-391.

¹⁹ Στα γνωστικά συστήματα υιοθετείται ένας  φιλοσοφικός δυαλισμός, ο οποίος απορρίπτει και καταδικάζει τον υλικό κόσμο. Μέσα στον υλικό κόσμο συντελείται ένα αιώνιο δράμα. Το θεϊκό στοιχείο του ανθρώπου έχει εγκλωβιστεί μέσα στο υλικό σώμα. Σκοπός του ανθρώπου  είναι να συνειδητοποιήσει το θείο στοιχείο,  το οποίο είναι εγκλωβισμένο μέσα  του. Ο άνθρωπος όμως δεν γνωρίζει τον τρόπο εξόδου από τον υλικό κόσμο και την είσοδό  στον κόσμο του πνεύματος και του φωτός. Η μυστική αυτή Γνώση δίνεται στον Γνωστικό από τον Σωτήρα ο οποίος είναι ο Ιησούς  Χριστός.  Βλ.  Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Η χρήση της Αγίας Γραφής εναντίον των αιρέσεων από τον Άγιο Επιφάνιο Κύπρου, ο.π.,σελ.67-71.

²⁰ Αγίου Επιφανίου Κύπρου, Πανάριον, PG 41,300B.

²¹Βλ. https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/111565/jewish/Thirteen-Kabbalistic-Teachings-on-Men-and-Women.htm

²² Αγίου Γρηγορίου Παλαμά,   Προσωποποιίαι, PG 150, 1361C.

²³Γεν.2,7: “καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν”.

²⁴Βλ. το γνωστικό κείμενο: The Exegesis on the Soul, CODEX II Translated by William C. Robinson, The Nag Hammadi Library, revised edition. HarperCollins, San Francisco, 1990, σελ.127εξ.

²⁵Αναφέρει το Ζοχάρ: “As they set out from their place above, each soul is male and female as one. Only as they descend to this world do they part, each to its own side. And then it is the One Above who unites them again. This is His exclusive domain, for He alone knows which soul belongs to which and how they must reunite”,στο https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/111565/jewish/Thirteen-Kabbalistic-Teachings-on-Men-and-Women.htm και A.Maller, Adam was a primordial bi-gender human,στο https://blogs.timesofisrael.com/adam-was-a-primordial-bi-gender-human/

²⁶ Βλ.https://www.sefaria.org/sheets/350324?lang=bi

²⁷Βλ. για το συγκεκριμένο θέμα: Shekhinah: The Divine Feminine, στο https://www.myjewishlearning.com/article/the-divine-feminine-in-kabbalah-an-example-of-jewish-renewal/ και Elliot R. Wolfson, “Tiqqun ha-Shekhinah”: Redemption and the Overcoming of Gender Dimorphism in the Messianic Kabbalah of Moses ḥayyim Luzzatto”, στο History of Religions, 36(1997),σελ.289-332.

²⁸ Θ. Ζελίνσκι, Ερμής ο Τρισμέγιστος και οι αρκαδικές απαρχές του, ο.π.,σελ.71

²⁹ Ο καθηγητής Π. Χρήστου τονίζει χαρακτηριστικά ότι στον Γνωστικισμό: “η εις δύο φύλα διάσπασις του ανθρωπίνου γένους είναι κατάστασις αφύσικος και προσωρινή, της οποίας επιβάλλεται η υπέρβασις προς κατάληξιν εις την ενοφυλίαν ή αφυλίαν. Για τον Γνωστικισμό “η ενοφυλία καθίσταται τό έπιζητούμενον ιδεώδες”.Βλ. Π. Χρήστου,  “Ενοφυλία, το ιδεώδες των Γνωστικών”, Κληρονομία, τομ. 5. τευχ. 1, Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 1-16, και στο  http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=ecclesia_history/contents_texts.asp&main=texts&file=23.htm. Αυτή η κατάσταση της ενοφυλίας περιγράφεται στο Γνωστικό ευαγγέλιο του Θωμά όπου στην ερώτηση των    μαθητών του  για τον τρόπο εισόδου στη Βασιλεία του Θεού και τη σωτηρία ο Ιησούς απάντησε: “όταν κάνετε  τα δύο  ένα, και  το εσωτερικό όπως το εξωτερικό και το εξωτερικό όπως το εσωτερικό, και το πάνω όπως το κάτω, αυτό είναι, και όταν   το αρσενικό και το  θηλυκό το κάνετε να είναι  ένα και το αυτό, έτσι ώστε το αρσενικό να μην είναι αρσενικό και το θηλυκό να μην είναι πια θηλυκό,…τότε  θα εισέλθετε στη Βασιλεία των Ουρανών”.Βλ.Ι. Καραβιδόπουλου, Απόκρυφα χριστιανικά κείμενα Α΄. Απόκρυφα Ευαγγέλια, (Βιβλική Βιβλιοθήκη 13), εκδ. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999,σελ. 309.

³⁰ Αναφέρει το Ζοχάρ: “Any image not embracing male and female is not a supernal, true image…The blessed Holy One does not place His abode anywhere male and female are not found together…. A human being is only called Adam when male and female are as one”, στο https://www.sefaria.org/sheets/350324?lang=bi και https://www.keshetonline.org/resources/gender-in-jewish-law-and-thought/   

³¹ Βλ. για τις θεωρίες αυτές: Judith Butler, Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, Routlege, New York and London  1990, Α. Πηλίγκου, Έμφυλες ταυτότητες.  Κοινωνικές και χωρικές διαστάσεις, Ξάνθη 2012, Β. Αγτζίδη, Οι θεωρίες περί φύλου (Gender studies) ως αλλοτρίωση, Από τον John Money  στην Judith Butler, https://kars1918.wordpress.com/2016/10/16/la-theorie-du-genre/ και Εμιλί Λανέζ, Η τραγική εμπειρία της “θεωρίας του γένους”. Ο γκουρού John Money, ο πατέρας της “θεωρίας των δύο φύλων”, είχε δοκιμάσει σε δίδυμα τη θεωρία του, στο https://kars1918.wordpress.com/2016/10/16/la-theorie-du-genre/

³²Βλ.Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Οι έμφυλες ταυτότητες και η ενοφυλία των Γνωστικών, στο https://www.pemptousia.gr/2018/03/i-emfiles-taftotites-ke-i-enofilia-ton-gnostikon/

³³ Περισσότερα για τη ζωή και τη δράση του βλ. Nissan Mindel,Rabbi Isaac Luria – The Ari Hakodosh,https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/111878/jewish/Rabbi-Isaac-Luria-The-Ari-Hakodosh.htm

³⁴ Tzvi Freeman, What Is a Mitzvah? στο https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/1438516/jewish/Mitzvah.htm

³⁵ Nissan Dovid Dubov, Reincarnation, στο https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/361889/jewish/Reincarnation.htm

³⁶Βλ. περισσότερα για το συγκεκριμένο θέμα: Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή,  Ιχνηλάτης Αληθείας. Έκθεση της Ορθοδόξου Πίστεως σε αντιπαράθεση με την αιρετική κακοδοξία, Θεσσαλονίκη 2002, σελ.241.

³⁷ Ιεζ.37,12-14:“τάδε λέγει Κύριος· ἰδοὺ ἐγὼ ἀνοίγω τὰ μνήματα ὑμῶν καὶ ἀνάξω ὑμᾶς ἐκ τῶν μνημάτων ὑμῶν καὶ εἰσάξω ὑμᾶς εἰς τὴν γῆν τοῦ ᾿Ισραήλ, καὶ γνώσεσθε ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος ἐν τῷ ἀνοῖξαί με τοὺς τάφους ὑμῶν τοῦ ἀναγαγεῖν με ἐκ τῶν τάφων τὸν λαόν μου.  καὶ δώσω πνεῦμά μου εἰς ὑμᾶς, καὶ ζήσεσθε, καὶ θήσομαι ὑμᾶς ἐπὶ τὴν γῆν ὑμῶν, καὶ γνώσεσθε ὅτι ἐγὼ Κύριος· λελάληκα καὶ ποιήσω, λέγει Κύριος”.

³⁸ https://www.jewishvirtuallibrary.org/ein-sof

³⁹https://www.jewishencyclopedia.com/articles/2224-azriel-ezra-ben-menahem-ben-solomon

⁴⁰ Ι. Κεχαγιά, Η ψυχή στην φιλοσοφία του Ιάμβλιχου, Θεσσαλονίκη 2020, σελ.10.

⁴¹ Σύμφωνα με τον Ν.Ματσούκα, για τον Νεοπλατωνισμό υπέρτατη οντολογική αρχή είναι το “Εν” από το οποίο απορρέουν διαδοχικά μέσω υπερχείλισης της ουσίας του ο Νους, δηλαδή ο νοητός κόσμος των ιδεών, και η Ψυχή. Η τελευταία, παρόμοια με τον στωικό Λόγο, εμπλέκεται με την προϋπάρχουσα, αδιαμόρφωτη πρωταρχική ύλη και δίνει έτσι μορφή στον αισθητό φυσικό κόσμο, την κατώτερη υπόσταση της πραγματικότητας. Επομένως σε κάθε φυσικό σώμα εμπεριέχεται ένα απειροελάχιστο τμήμα της Ψυχής, η ατομική ψυχή του, η οποία συντηρεί τη μορφή του με βάση τα πρότυπα που παρέχουν οι ιδέες του Νου. Ηθικός προορισμός του ανθρώπου είναι η επανύψωση της έκπτωτης ατομικής ψυχής του στην αρχική της αφετηρία, δηλαδή η ένωσή της με το αρχικό “Εν”, μέσω μυστικιστικής έκστασης. Όμως βασική προϋπόθεση για την εκπλήρωση της επανασύνδεσης αυτής είναι η “κάθαρση” που επιτυγχάνεται με τον ενάρετο βίο. Βλ. Ιστορία της Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1988, σελ.248-252, και R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, μτφρ. Γ.Σταματέλλος, Θεσσαλονίκη 2002,σελ.108.

⁴² Σύμφωνα με την Ευθυμίου Μυρτώ – Αικατερίνη, στην κορυφή της Χαλδαϊκής κοσμολογίας τοποθετείται το άρρητο “Έν” ή “Άπαξ Επέκεινα”. Βρίσκεται στον εμπύριο πατρικό βυθό, περιτριγυρισμένος από σιγή και αποτελεί την πηγή από την οποία απορρέουν όλα τα δημιουργήματα. Βλ. “Ο Μιχαήλ Ψελλός και τα Χαλδαϊκά Λόγια”, Θεσσαλονίκη 2018,σελ.7, Κ. Viglas, “Χαλδαϊκή και Νεοπλατωνική Θεολογία”, στο Journal of Hellenic Religion, Vol. 6 (2013), σελ.64, R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, ο.π.,σελ.174 και R. Majercik, “Chaldean Triads in Neo-Platonic exegesis: some reconsiderations,” στο The Classical Quarterly 51/1 (2001),σελ. 274.

⁴³ Στην κλασσική Αρχαιότητα με την ονομασία “Χαλδαίοι” εννοούσαν κυρίως τους ιερείς των Βαβυλωνιακών ναών και από τον Διόδωρο Σικελιώτη συγκρίνονται προς τους Αιγύπτιους ιερείς. Η λέξη λοιπόν Χαλδαίος χρησιμοποιούνταν για τα μέλη του Βαβυλωνιακού ιερατείου, και συνεκδοχικά για όλους τους Μεσοποτάμιους ιερείς.Βλ. Κ. Viglas, “Χαλδαϊκή και Νεοπλατωνική Θεολογία”, στο Journal of Hellenic Religion, Vol. 6 (2013),σελ.58. Το όνομά τους σχετίζεται με την μαγεία και στα ελληνιστικά χρόνια “Χαλδαίος” έφτασε να ονομάζεται κάποιος που διέθετε γνώσεις αστρολογίας. Βλ. Μυρτώ – Αικατερίνη Ευθυμίου, Ο Μιχαήλ Ψελλός και τα Χαλδαϊκά Λόγια, Θεσσαλονίκη 2018,σελ.5.

⁴⁴ Η επιρροή αυτή εξηγείται διότι ο Πλωτίνος είχε ταξιδέψει στην Περσία όπου γνώρισε τις δοξασίες και τη θεουργία της βαβυλωνιακής θρησκείας. Βλ.Κ. Viglas, “Χαλδαϊκή και Νεοπλατωνική Θεολογία”, στο Journal of Hellenic Religion, Vol. 6 (2013),σελ.59 και R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, ο.π.,σελ.76.

⁴⁵ Ο Ιάμβλιχος θεωρείται εισηγητής της μαγείας στον Νεοπλατωνισμό, με μία τελετουργική πράξη, η οποία λεγόταν θεουργία. Με τη φιλοσοφία του θεμελίωσε τελετουργίες μαντικές και αστρολογικές προβλέψεις. Οι μελέτες των τελευταίων αποτελούσαν βασική δραστηριότητα της σχολής του. Όλα τα κατώτερα όντα στον κόσμο προέρχονται από το ύψιστο Εν, το οποίο διέπει και άρχεται πάντων, και άρα εμπεριέχεται σε κάθε ένα από αυτά. Μέσω της θρησκευτικής μαγείας, ο Ιάμβλιχος υποστηρίζει πως επιτυγχάνεται η άνοδός του  προς το θείο. Βλ.Ι. Κεχαγιά, Η ψυχή στην φιλοσοφία του Ιάμβλιχου, Θεσσαλονίκη 2020,σελ.17.

⁴⁶ Σύμφωνα με την Ι. Κεχαγιά, “ο όρος θεουργία (θεός + ἔργον) είναι συνδεδεμένος με τα Χαλδαϊκά λόγια (τους χρησμούς των Χαλδαίων).Ο θεουργός ήταν αυτός που χρησιμοποιούσε όλα τα σύμβολα ή αντικείμενα που ήταν απαραίτητα γι’ αυτού του είδους τις τελετές Κατά τη διάρκεια της θεουργίας πραγματοποιείται μία σύνδεση αυτού του υλικού κόσμου με το θείο. Ο θεουργός χρησιμοποιεί κάποια μέσα, τα οποία ουσιαστικά του επιτρέπει ο ίδιος ο θεός να χρησιμοποιήσει προκειμένου να συνδεθούν οι ψυχές με αυτόν. Τέτοια μέσα είναι τα ξόρκια, η μαγεία, τα ζώα, οι μελωδίες, ονόματα, ακόμα και οι πέτρες, οι τοίχοι, το νερό και πολλά άλλα”.Βλ. Η ψυχή στην φιλοσοφία του Ιάμβλιχου, ο.π., σελ.22-23.Βλ. Επίσης: Hans Lewy, Chaldaen Oracles and Theurgy: Mysticism, Magic and Platonism in the Later Roman Empire, επιμ. M. Tardieu, (Études augustiniennes), Παρίσι 1978, E.R. Dodds, “Theurgy and Its Relation to Neoplatonism”, στο Journal of Roman Studies 37 (1947), σελ. 55-69, S. Eitrem, “La théurgie chez les néo-platoniciens et dans les papyrus magiques”, Symbolae Osloenses 22(1942), σελ. 49-79 και Anne Sheppard, “Proclus’ Attitude to Theurgy”, Classical Quarterly 32 (1982), σελ. 212-224.

⁴⁷ Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως 1, 4, PG 94, 800Β: “Ἄπειρον οὖν τό θεῖον καί ακατάληπτον, καί τοῦτο μόνον αὐτοῦ καταληπτόν, ἡ ἀπειρία καί ἀκαταληψία”.Βλ. επίσης αγίου Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος ΛΗ΄, 7, PG 36, 317-320: “Ἄπειρον οὖν τό θεῖον καί δυσθεώρητον καί τοῦτο πάντῃ καταληπτόν αὐτοῦ μόνον, ἡ ἀπειρία· κἄν τις οἴηται τῷ ἁπλῆς εἶναι φύσεως ἤ ὅλον ἄληπτον εἶναι ἤ τελείως ληπτόν. Τί γάρ ὅς ἁπλῆς ἐστί φύσεως ἐπιζητήσωμεν. Οὐ γάρ δή τοῦτο φύσις αὐτῷ ἡ ἁπλότης· εἴπερ μηδέ τοῖς ἀσυνθέτοις, μόνο τό εἶναι συνθέτοις”.

⁴⁸ Αρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστί, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Essex Αγγλίας, 1993, σελ.43.

⁴⁹ Υποστηρίζει  η Μπλαβάτσκυ ότι εφόσον ο Θεός είναι ένα απρόσωπο όν, μια ανώτερη δύναμη, η προσευχή δεν έχει κάποια πνευματική ωφέλεια. Λέγει χαρακτηριστικά: “Έχουμε τόσα πολλά να κάνουμε,  ώστε δεν μπορούμε να χάνουμε  τον καιρό μας λέγοντας  προσευχές σε κάτι καθαρά αφηρημένο” και επίσης “Δεν υπάρχει κάποια ωφέλεια στο να προσεύχεται κάποιος  σε έναν εξωκοσμικό κι επομένως πεπερασμένο Θεό”.Βλ. Ε.Μπλαβάτσκυ, Το κλειδί της θεοσοφίας, ο.π.,σελ.59-60.

⁵⁰Βλ. περισσότερα για το συγκεκριμένο θέμα: Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή,  Ιχνηλάτης Αληθείας. Έκθεση της Ορθοδόξου Πίστεως σε αντιπαράθεση με την αιρετική κακοδοξία, Θεσσαλονίκη 2002, σελ.261.

⁵¹ Τα  ονόματα των Σεφιρότ είναι τα εξής:”Στέμμα, Σοφία, Κατανόηση, Καλοσύνη, Σοβαρότητα, Ομορφιά, Αιωνιότητα, Μεγαλείο, Θεμέλιο, Βασιλεία”.Βλ. https://el.wikipedia.org/wiki/Σεφιρότ και https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/361885/jewish/The-Sefirot.htm

⁵²Βλ. J. H. Chajes, The Kabbalistic Tree, Penn State University Press 2022.

⁵³Βλ.αναλυτικά: Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου  Πειραιώς κ.Σεραφείμ, Ομιλία στο  ραδιοφωνικό σταθμό της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς με την οποία   ενημερώνει τους πιστούς για τη θρησκεία του Καμπαλισμού, στο https://www.orthodoxianewsagency.gr/mitropolitiko_ergo/o-peiraios-serafeim-enimeronei-gia-ti-thriskeia-tou-kampalismou-pou-eisagei-ti-satanolatreia-vinteo/

⁵⁴Βλ. περισσότερα Π. Χρήστου,  “Ενοφυλία, το ιδεώδες των Γνωστικών”, Κληρονομία, τομ. 5. τευχ. 1, Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 1-16, και στο  http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=ecclesia_history/contents_texts.asp&main=texts&file=23.htm

⁵⁵Βλ.Μ. Βασιλείου, Κατά Ευνομίου 3,2 PG 29,660Α: “Δύο γάρ λεγομένων πραγμάτων, θεότητος τε καί κτίσεως, καί δεσποτείας καί δουλείας, καί  ἁγιαστικῆς δυνάμεως καί ἁγιαζομένης”, αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὁρθοδόξου πίστεως, PG. 94, 113B: “ἔστι οὖν ἡ μέν θεία φύσις ἀγένητος ἤτοι ἄκτιστος, πάντα δε τά μετά τήν θείαν φύσιν γενητά ἤτοι κτιστά.

⁵⁶Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή,  Ιχνηλάτης Αληθείας. Έκθεση της Ορθοδόξου Πίστεως σε αντιπαράθεση με την αιρετική κακοδοξία, Θεσσαλονίκη 2002, σελ.57.

⁵⁷Βλ. Γ. Μαρτζέλου, Ουσία και Ενέργειαι του Θεού κατά τον Μέγαν Βασίλειον, ο.π.,σελ.14,  πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Ρωμανίδη, Το προπατορικόν αμάρτημα, Αθήνα 1989, σελ.39,48 και Ν. Ματσούκα, Δογματική και Συμβολική Θεολογία,τ. Β΄, Θεσσαλονίκη 1999, σελ.151.

⁵⁸ Β΄Μακ. 7,28: “ἀξιῶσε, τέκνον,  ἀναβλέψαντα εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς πάντα ἰδόντα, γνῶναι ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων ἐποίησεν αὐτὰ ὁ Θεὸς καὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος οὕτως γεγένηται”.

⁵⁹ Βλ.  επίσης Ν. Ματσούκα, Δογματική και Συμβολική Θεολογία, τ.Β΄,  ο.π., σελ.46 και πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Ρωμανίδη, Το προπατορικόν αμάρτημα, ο.π.,σελ.78.

⁶⁰ Ε.Μπλαβάτσκυ, Μυστική Δοξασία, τ. ΙΙ, σελ. 487: “Είναι η Πανταχού Παρούσα Πραγµατικότητα. Απρόσωπη, διότι περιλαµβάνει τα πάντα… Λανθάνει σε κάθε άτοµο στο Σύµπαν και είναι το ίδιο το Σύµπαν”.

⁶¹ Ε.Μπλαβάτσκυ, Το κλειδί της θεοσοφίας, ο.π.,σελ.42.

⁶² Λέγει χαρακτηριστικά η Ε. Μπλαβάτσκυ στο έργο της “Το κλειδί της θεοσοφίας”, σελ. 58-59, επικαλούμενη τις δοξασίες της Καμπαλά τις οποίες ενστερνίζεται απόλυτα:”Διαβάστε το υπέροχο Καμπαλιστικό έπος του  Σόλομον Μπεν Γεχιούντα Γκαμπιρόλ (Solomon Ben Jehudah Gabirol), στο Κεθέρ-Μαλκούτ (Kether-Malchut) και θα καταλάβετε: «είσαι το Ένα, η ρίζα όλων των αριθμών, αλλά, όχι σαν στοιχείο αρίθμησης, γιατί το ένα δεν ξέρει πολλαπλασιασμό ούτε αλλαγή ούτε μορφή. Είσαι το Ένα και στο μυστήριο της μονάδας σου χάνονται και οι πιο σοφοί από τους ανθρώπους, γιατί δεν την ξέρουν. Είσαι το Ένα, η μονάδα Σου ποτέ δεν μικραίνει, ποτέ  δεν αυξάνεται, ποτέ δεν αλλάζει. Είσαι το Ένα και καμμιά μου σκέψη δεν μπορεί να σου βάλει όριο, να σε προσδιορίσει. Υπάρχεις, όμως όχι σαν ένα ον που υπάρχει, γιατί η κατανόηση και η ενόραση των θνητών δεν μπορεί να φτάσει στην ύπαρξη Σου κι ούτε μπορεί να καθορίσει για σένα το πού, το πώς, το γιατί»”.Βλ.περισσότερα: Αρχιμ.Θεοφίλου Λεμοντζή, “Deus inversus” Δοξασίες και αντιλήψεις περί Θεού της θεοσοφικής εταιρείας.Εισήγηση εις την ΛΑ΄ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη επί των Αιρέσεων και της Παραθρησκείας,Ναύπλιο 2019, στο https://www.entaksis.gr/deus-inversus και  Θεοσοφία: Μελέτη και αναίρεση των θεοσοφικών αντιλήψεων εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας, στο https://www.pemptousia.gr/2022/09/theosofia-meleti-ke-aneresi-ton-theosofikon-antilipseon-ex-epopseos-orthodoxou-theologias/

⁶³Όλγας Βερελή – Άννας Λάζου, Η Φύση στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία. Πλωτίνος & νεοπλατωνισμός, Copyright Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Άννα Λάζου, Κωνσταντίνος Καλαχάνης 2015. Άννα Λάζου, Κωνσταντίνος Καλαχάνης. “Φιλοσοφία της Φύσης. Η Φύση στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία”.  Αθήνα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://opencourses.uoa.gr/courses/PPP107,σελ. 3

⁶⁴ R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, ο.π., σελ.122-123 και Κ.Βίγλας, Η θεωρία της συμπάθειας, στο https://katohika.gr/katohika/η-θεωρια-τησ-συμπαθειασ/

⁶⁵ Κ. Viglas,  “Χαλδαϊκή και Νεοπλατωνική Θεολογία”, ο.π.,σελ.71.

⁶⁶ Θ. Πελεγρίνης,  Μάγοι της Φιλοσοφίας, Αθήνα 1997, σελ. 102 – 113.

⁶⁷ Όλγας Βερελή – Άννας Λάζου, Η Φύση στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία,. Πλωτίνος & νεοπλατωνισμός,ο.π.,σελ. 4.

⁶⁸ Λέγει χαρακτηριστικά ο νεοπλατωνικός Πρόκλος: “Όπως ακριβώς οι ερωτικοί άνθρωποι, ακολουθώντας τον δρόμο που οδηγεί από τις ομορφιές των αισθητών σε αυτή τούτη τη μία αρχή όλων των ωραίων και νοητών, έτσι και οι ιερατικοί(ενν.οι μάγοι), ξεκινώντας από τη συμπάθεια που ενυπάρχει σε όλα τα φαινόμενα, τόσο μεταξύ τους όσο και προς τις αφανείς δυνάμεις, και κατανοώντας έτσι ότι τα πάντα ενυπάρχουν στα πάντα, συνέστησαν την ιερατική επιστήμη(ενν.τη μαγεία)”. Βλ. Η ιερατική τέχνη – Οι ύμνοι. Εισαγωγή – Μετάφραση: Π. Καλλιγάς, Αθήνα: Στιγμή 2009 («Βιβλιοθήκη αρχαίων συγγραφέων», αρ. 50). Σύμφωνα με την Αντωνία Κακαβελάκη, το δόγμα της συμπάθειας χρησίμευε ως θεμέλιο σε κάθε μορφή μαντείας, μαγείας και δεισιδαιμονίας. Βλ. Νεοπλατωνισμός και αποκρυφισμός στη Βυζαντινή παράδοση, στο https://www.pemptousia.gr/2015/06/i-epistimes-ke-i-filosofia-sto-vizantio-ton-14-eona/ και R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, ο.π.,σελ.177.

⁶⁹ G. Contenau, La Magie chez les Assyriens et le Babyloniens, Paris 1947,σελ154 και M. Eliade, Cosmologie et Alchemie Babyloniennes, Paris 1991, σελ. 24-29.

⁷⁰ Βλ.Β.Χλέτσος, Η αρχή της “κοσμικής συμπάθειας” στην Στωική και Νεοπλατωνική φιλοσοφία, στο https://xletsos-basilhs.blogspot.com/2021/04/blog-post_4.html

⁷¹Το παράδειγμα που φέρει ο νεοπλατωνικός Πρόκλος είναι αυτό του ηλιοτροπίου το οποίο  συμβολίζει και είναι συνδεδεμένο με αόρατες δυνάμεις με το ουράνιο σώμα του  ήλιου. Βλ. Πρόκλου: Η ιερατική τέχνη – Οι ύμνοι. Εισαγωγή – Μετάφραση: Π. Καλλιγάς, Αθήνα: Στιγμή 2009 («Βιβλιοθήκη αρχαίων συγγραφέων», αρ. 50): “Ετσι, λοιπόν, και το ηλιοτρόπιο κινείται σύμφωνα με εκείνο προς το οποίο είναι συνηρτημένο και, αν κανείς μπορούσε να το ακούσει να κρούει τον αέρα κατά την περιφορά του, ίσως να αφουγκραζόταν έναν ύμνο να αναπέμπεται με τον ήχο αυτό προς τον βασιλέα του (τον Ήλιο), όσο μπορεί ένα φυτό να υμνήσει”.

⁷² Όλγας Βερελή – Άννας Λάζου, Η Φύση στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία. Πλωτίνος & νεοπλατωνισμός,ο.π.,σελ.8. Αυτή η αντανάκλαση και το καθρέφτισμα της ουράνιας πραγματικότητας στον επίγειο κόσμο και το αντίστροφο εκφράζεται με τον εξής τρόπο από τον νεοπλατωνικό Πρόκλο:  “Στη γη, λοιπόν, μπορεί να δει κανείς ήλιους και σελήνες με γήινο τρόπο, και στον ουρανό όλα τα φυτά, τους λίθους και τα ζώα να ζουν με ουράνιο και νοητικό τρόπο. Έχοντας διαπιστώσει αυτά οι παλαιοί σοφοί, προσέφεραν σε κάθε ουράνια δύναμη διαφορετικά αντικείμενα και έτσι μέσω της ομοιότητας προσείλκυσαν τις θείες δυνάμεις στον θνητό τόπο (υποσελήνιος τόπος). Γιατί η ομοιότητα είναι ικανή να συνδέσει μεταξύ τους τα όντα”.Βλ. Η ιερατική τέχνη – Οι ύμνοι. Εισαγωγή – Μετάφραση: Π. Καλλιγάς, Αθήνα: Στιγμή 2009 («Βιβλιοθήκη αρχαίων συγγραφέων», αρ. 50).  Βλ. επίσης, R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, ο.π., 2002, σελ.177,  M. Eliade, A History of Religious Ideas. From the Stone Age to the Eleusinian Mysteries 1, London 1979, σελ. 61-62 και G. Shaw, Theurgy and the Soul. The Neo-Platonism of Iamblichus, Pennsylvania 1995, σελ.28.

⁷³ R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός ο.π.,σελ.177.

⁷⁴ Βλ.Πρόκλου: Η ιερατική τέχνη – Οι ύμνοι. Εισαγωγή – Μετάφραση: Π. Καλλιγάς, Αθήνα: Στιγμή 2009 («Βιβλιοθήκη αρχαίων συγγραφέων», αρ. 50.

⁷⁵ Βλ.Πρόκλου: Η ιερατική τέχνη – Οι ύμνοι. Εισαγωγή – Μετάφραση: Π. Καλλιγάς, Αθήνα: Στιγμή 2009 («Βιβλιοθήκη αρχαίων συγγραφέων», αρ. 50): “Και στις τελετές και στις υπόλοιπες περί τους Θεούς θεραπείες επέλεξαν τα κατάλληλα ζώα και κάποια άλλα. Ξεκινώντας, λοιπόν, από αυτά και από παρόμοια, αναγνώρισαν τις δαιμονικές δυνάμεις, των οποίων οι υπάρξεις συνδέονται με τις δυνάμεις που βρίσκονται μέσα στην φύση και μέσα στα σώματα, και μέσω αυτών ακριβώς των πραγμάτων τις προσέλκυσαν να έρθουν σε επαφή μαζί τους. Και από αυτές πλέον ανέτρεξαν στις ίδιες τις δημιουργίες των Θεών, άλλοτε καθοδηγούμενοι από τους Θεούς και άλλοτε οδηγούμενοι εύστοχα οι ίδιοι από μόνοι τους στην επινόηση των κατάλληλων συμβόλων. Και έτσι λοιπόν, αφήνοντας κάτω την φύση και τις φυσικές ενέργειες, χρησιμοποίησαν τις πρωτουργές και θείες δυνάμεις”.

⁷⁶ Σύμφωνα με επίσημες θέσεις των καμπαλιστών: “η Καμπαλά χωρίζεται σε τρεις τύπους: τον θεωρητικό, ο οποίος ασχολείται κυρίως με την εσωτερική διάσταση της πραγματικότητας: τους πνευματικούς κόσμους, τις ψυχές, τους αγγέλους και άλλα παρόμοια θέματα, τον υπερβατικό  διαλογισμό (meditative), διαμέσω της μελέτης αυτού του τύπου της Καμπαλά, εκπαιδεύεται κανείς και φτάνει σε ανώτερα στοχαστικά (meditative) επιπέδα συνειδητότητας και επίγνωσης, και ίσως, και τη δυνατότητα προφητείας, με τη χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θεού, τον συνδυασμό και τις παραλλαγές γραμμάτων κτλ. Ο τρίτος τύπος της Καμπαλά είναι ο μαγικός, που έχει να κάνει με την μετατροπή και την επιρροή στη ροή της φύσης. Και σε αυτόν τον τύπο γίνεται η χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θεού, η απαγγελία ξορκιών, φυλαχτών, μαγικών σφραγίδων, καθώς και άλλων διαφόρων μυστικιστικών ασκήσεων”, στο https://www.chabad.gr/templates/articlecco_cdo/aid/854821/jewish/-.htm

⁷⁷Βλ.π.Αντωνίου Αλεβιζόπουλου, Δογματική και πρακτική Καμπαλά, στο https://www.entaksis.gr/δογματικη-και-πρακτικη-καββαλα-2/

⁷⁸ Βλ.Sefer HaBahir, The Book of Brilliance,With Commentary by Ariel Bar Tzadok 2011.

⁷⁹ Βλ. Yohanan Petrovsky-Shtern, “The Master of an Evil Name: Hillel Ba’al Shem and His “Sefer ḥa-heshek” , στο AJS Review 28(2004),σελ.217-248.

⁸⁰ https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/269721/jewish/Is-Astrology-Kosher.htm

⁸¹ Βλ.https://en.wikipedia.org/wiki/Sefer_Raziel_HaMalakh

⁸²Agata Paluch, “Writing on Hands: Practical and Kabbalistic Manual Devices,” Knowledge in Circulation: The Reception and Transmission of Jewish Esoteric Knowledge in Manuscripts and Print in Early Modern East-Central Europe, January 16, 2021, στο  https://esknowcirc.hypotheses.org/297

⁸³ Agata Paluch, Making sense of recipes for amulets and natural magic, kabbalistic style(Marginalia included), στο https://recipes.hypotheses.org/18113

⁸⁴ The Tree of Knowledge: magic spells from a Jewish potion book,https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2020/08/the-tree-of-knowledge.html. Βλ.επίσης Ortal-Paz Saar, Jewish Love Magic: From Late Antiquity to the Middle Ages. Leiden: Brill 2017, Yuval Harari,  “‘Practical Kabbalah’ and the Jewish Tradition of Magic”, στο Aries: Journal for the Study of Western Esotericism, 19 (2019), σελ.38-82 και Moshe Idel, “Jewish Magic from the Renaissance Period to Early Hasidism”, στο Religion, Science and Magic in Concert and in Conflict, ed. Jacob Neusner, Ernest S. Frerichs, and Paul Virgil McCracken Flesher, New York 1989, σελ.82–117.

⁸⁵ Βλ.https://www.bl.uk/hebrew-manuscripts/articles/the-power-of-language-in-jewish-kabbalah

⁸⁶ Βλ.https://en.wikipedia.org/wiki/Sefer_Raziel_HaMalakh

⁸⁷ Robert Zucker, Kabbalah’s Secret Circles: Jewish Mysticism and the Kabbalah Wheel, Arizona 2017, σελ. 17.

⁸⁸ Επιφανίου Κύπρου, Πανάριον,PG 41,641BC,645AB.

⁸⁹ H.P.Blavatsky, The Secret Doctrine:The synthesis of science,religion,and philosophy,Vol.I, ο.π.,σελ.404-405: “The Ophites asserted that there were several kinds of genii, from god to man; that the relative superiority of these was ruled by the degree  of light that was accorded to each; and they maintained that the serpent had to be constantly called upon and to be thanked for the signal service it had rendered humanity. For it taught Adam that if he ate of the fruit of the tree of knowledge of good and evil, he would raise his being immensely by the learning and wisdom he would thus acquire”. Βλ. αναλυτικά Αρχιμ.Θεοφίλου Λεμοντζή,“Deus inversus”. Δοξασίες και αντιλήψεις περί Θεού της θεοσοφικής εταιρείας. Εισήγηση εις την ΛΑ΄ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη επί των Αιρέσεων και της Παραθρησκείας, Ναύπλιο 2019, στο https://www.entaksis.gr/deus-inversus και  Θεοσοφία: Μελέτη και αναίρεση των θεοσοφικών αντιλήψεων εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας, στο https://www.pemptousia.gr/2022/09/theosofia-meleti-ke-aneresi-ton-theosofikon-antilipseon-ex-epopseos-orthodoxou-theologias/

⁹⁰Αναφέρουμε ως παράδειγμα  ορισμένες οδηγίες τελετουργικής μαγείας που περιέχονται στο βιβλίο: “If you wish to put love of a man into the heart of a woman, or to arrange for a poor man to wed a rich woman, take two copper lamellae and write upon them, on both sides, the names of these angels, and the name of the man and the name of the woman and say thus: “I ask of you, angels who rule the fates of the children of Adam and Eve, that you do my will and bring in conjunction the planet of N son of N  into conjunction with (the planet of) the woman N daughter of N. Let him find favor and affection in her eyes and do not let her belong to any man except him.” Place one lamella in a fiery furnace  and the other where she bathes. Do this on the twenty-ninth of the month when the moon has completely waned. Take care to keep yourself from intercourse, from wine, and from all (kinds of) meat”.Βλ. J.G.Gager, Curse Tablets and Binding Spells from the Ancient World, New York Oxford 1992,σελ.106.

⁹¹ Οι συγγραφείς των  καμπαλιστικών κειμένων  επεμβαίνουν αυθαίρετα στο θεόπνευστο   κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης και χρησιμοποιούν μεθόδους για να αποκωδικοποιήσουν   κρυμμένες μυστικές ιδέες που δήθεν περιέχει. Τρεις είναι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν: πρώτον υπολογίζουν την αριθμητική ισοδυναμία των γραμμάτων, των λέξεων ή των φράσεων με απώτερο σκοπό να κατανοήσουν πως αλληλοσχετίζονται μεταξύ τους οι αριθμητικά ισοδύναμες λέξεις. Αυτή η μέθοδος ονομάζεται “Γεματρία”. Βλ. Hila Ratzabi, What Is Gematria?Hebrew numerology, and the secrets of the Torah, στο https://www.myjewishlearning.com/article/gematria/    Βλ. επίσης  https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/5541252/jewish/Everything-You-Need-to-Know-About-Gematria.htm. Δεύτερον, σχηματίζουν  λέξεις από το πρώτο ή το τελευταίο γράμμα των λέξεων μιας φράσης. Αυτή η μέθοδος ονομάζεται “Νοταρικόν” και  τρίτον   αντικαθιστούν  συλλαβές ή γράμματα στις λέξεις του παλαιοδιαθηκικού κειμένου με αποτέλεσμα  τη δημιουργία νέων λέξεων, συχνά ακατανόητων,   παρερμηνεύοντας έτσι το νόημα των λόγων της Π.Δ. Αυτή η μέθοδος ονομάζεται “Τεμουράχ”.Βλ. Διδαχές Καμπάλα, στο https://nooriya.gr/el/generalnotes/84-el/arxeia/113-article-4.html και Temura, στοhttps://wikimonde.com/article/Temura

⁹² A. Paluch,The power of language in Jewish Kabbalah and magic: how to do (and undo) things with words, στο https://www.bl.uk/hebrew-manuscripts/articles/the-power-of-language-in-jewish-kabbalah.

⁹³Ε.Πούπα, Golem: Όταν η άψυχη ύλη ζωντανεύει στην Εβραϊκή Μυθολογία, στο https://www.offlinepost.gr/2022/02/01/golem-otan-h-apsuxi-yli-zvntaneyei-sthn-ebraikh-mythologia/   και Robert Zucker, Kabbalah’s Secret Circles: Jewish Mysticism and the Kabbalah Wheel, Arizona 2017, σελ.66.

⁹⁴Βλ.Τ.Γαλάνη, Το ανεικόνιστο του Θεού και τα είδωλα,(διδακτορική διατριβή),Θεσσαλονίκη 2015,σελ72εξ .Βλ. επίσης Μυστικισμός και θεουργία στην αρχαία Ελλάδα, https://www.xorisorianews.gr/ μυστικισμοσ-και-θεουργια-στην-αρχαια/

⁹⁵ R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, ο.π., 2002,σελ.177.

⁹⁶Βλ.https://lsj.gr/wiki/τέλεσμα. Ο  μάγος που έζησε κατά την Αναγέννηση Marcilio Ficino, εξηγεί τον λόγο κατασκευής των “τελεσμάτων”.Λέγει χαρακτηριστικά: “επειδή οι πρόγονοι μας δεν μπορούσαν να κατασκευάσουν ψυχές, καλούσαν τις ψυχές των δαιμόνων ή των αγγέλων και επιτελώντας ιερές και θείες τελετές, τις τοποθετούσαν μέσα σε εικόνες έτσι ώστε μέσω των ειδώλων αυτών οι ψυχές εκείνες να αποκτήσουν την δύναμη να πράττουν το καλό και το κακό. ..Τα συστατικά των γήινων αυτών θεών αποτελούνταν… από βότανα , πέτρες και αρώματα που κλείνουν μέσα τους μία φυσική θεία δύναμη. Ο λόγος δε για τον οποίο οι άνθρωποι τους ευχαριστούσαν με συχνές θυσίες, με ύμνους και προσευχές και με γλυκείς ήχους που αναπαριστούσαν την αρμονία των ουρανών ήταν ο εξής: για να μπορούν τα ουράνια εκείνα όντα, που είχαν ελκυστεί μέσα στα είδωλα μέσω των επαναλαμβανόμενων τελετών, να φέρουν χαρά στους ανθρώπους που θα παραμείνει σε αυτούς για μακρύ διάστημα”.  Βλ.Μυστικισμός και θεουργία στην αρχαία Ελλάδα, https://www.xorisorianews.gr/ μυστικισμοσ-και-θεουργια-στην-αρχαια/

⁹⁷ R.T.Wallis, Νεοπλατωνισμός, ο.π.,σελ.40, και  S. Eitrem, “La Theurgie chez les neo-platoniciens et dans les papyrus magigues”,  στο Symbolae Osloenses: Norwegian Journal of Greek and Latin Studies 22 (1942), σελ.49.

⁹⁸ Practical Kabbalah, στο https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/judaism/judaism/kabbalah

⁹⁹ Περισσότερα για το έργο και την παρουσία των συγκεκριμένων ραβίνων μέσα στην εβραϊκή κοινότητα βλ. Immanuel Etkes, The Besht: Magician, Mystic and Leader, trans. Saadya Sternberg, Waltham: Brandeis University Press, Mass., and Hanover 2004.

¹⁰⁰ https://en.wikipedia.org/wiki/Baal_Shem

¹⁰¹ Ο σημαντικότερος  Βάαλ Σεμ  ήταν ο Israel ben Eliezer (1698–1760), που γεννήθηκε στη Δυτική Ουκρανία και ονομάστηκε τιμητικά Βάαλ Σεμ Τοβ που σημαίνει “Κύριος του καλού ονόματος”,βλ.

https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/3772388/jewish/What-Does-Baal-Shem-Tov-Mean.htm και ο οποίος είναι ο ιδρυτής του Χασιδισμού(Ευσεβισμός), μιας υπερσυντηρητικής κίνησης μέσα στο εσωτερικό της εβραϊκής κοινότητας που αναπτύχθηκε στην περιοχή της δυτικής Ουκρανίας κατά τον 18ο αιώνα και εξαπλώθηκε γρήγορα στον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα, οι περισσότεροι οπαδοί ζουν στο Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής με παρουσία όμως σε όλα τα κράτη.  Ο Χασιδισμός χαρακτηρίζεται από τον θρησκευτικό και κοινωνικό συντηρητισμό αλλά και την κοινωνική απομόνωση. Οι ιδέες του Χασιδισμού πηγάζουν αρκετά από την Λουριανική Καμπαλά, μία σχολή της Καμπάλα που έχει πάρει το όνομα της από τον ραβίνο που την ανέπτυξε, Ισαάκ Λουρία. https://el.wikipedia.org/wiki/Χασιδισμός. Βλ.επίσης:The Baal Shem Tov,The founder of Hasidism is shrouded in legend and mystery, στο https://www.myjewishlearning.com/article/the-baal-shem-tov/, και The Birth of Chassidism, στο https://www.chabad.gr/library/article_cdo/aid/1211788/jewish/The-Birth-of-Chassidism.htm

¹⁰²Βλ. για το έργο και τη δράση του προφήτη Ηλία με σκοπό τη διαφύλαξη της πίστης του Ισραήλ στον Ένα και αληθινό Θεό: Ιερομονάχου Γενναδίου Μανώλη, Ο προφήτης Ηλίας και οι ιερείς του Βάαλ: Η Αλήθεια έναντι της πλάνης, στο https://www.pemptousia.gr/2022/07/o-profitis-ilias-ke-i-ieris-tou-vaal-i-alithia-enanti-tis-planis/

¹⁰³Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Αμαρτία: Ενοχή ή πένθος; Θεσσαλονίκη 2011,σελ.142εξ.

¹⁰⁴ Το κείμενο που προαναφέραμε, με τις οδηγίες τελετουργικής μαύρης μαγείας  μεταξύ των άλλων προστάζει τα εξής: “Write on a burnt piece of limestone
these names ‘NY’L, LHBY’L, ZRW‘Y’L, ’BHY’L, YHW’L, MṢY’L
T’WMY’L, WHHY’L, ’WRY’L, ’DWNY’L, SRFY’L seraphs
stand above Him, that they should destroy the evildoer Adolf Hitler, ruler of the Germans, may his name be blotted out
lemaher shalal ḥash baz (the spoil speeds, the prey hastens), and bury it in an old grave”.Βλ. Yuval Harari, Three charms for Hitler. Harmful magic and practical Kabbalah in World War II,on 74^th anniversary of the death of the ‘ruler of the Germans’, στο https://www.tabletmag.com/sections/arts-letters/articles/kabbalah-jewish-magic-hitler . Επίσης, ως παράδειγμα μαγικού χειρισμού των ονομάτων του Θεού το Ζοχάρ αναφέρει   τη διάβαση της Ερυθράς θαλάσσης. Λέγει λοιπόν ότι αυτό το θαύμα δεν διενεργήθηκε από το  Θεό  δια της προσευχής του Μωυσή αλλά από το Μωυσή  μέσω της μαγικής χρήσης των 72 ονομάτων του Θεού. Βλ. https://www.kabbalah.com/en/articles/72-names-of-god/

¹⁰⁵ Λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: “Εσύ λέγεις ότι η γριά αυτή είναι χριστιανή και εκείνος ο άνθρωπος είναι χριστιανός και όταν γητεύουν και δίδουν φυλακτά, δεν λέγουν ούτε γράφουν άλλο όνομα, παρά το όνομα του Χριστού, της Θεοτόκου και των αγίων, και λοιπόν τι κακό κάνουν αυτοί; Σ’ αυτά σού αποκρίνομαι ότι γι’ αυτό μάλιστα πρέπει να αποστρέφεσαι εκείνη την κακόγρια και εκείνον τον κακογητευτή, διότι μεταχειρίζονται με ύβρη και ατιμία το όνομα του Θεού. Και ενώ είναι χριστιανοί, ζουν σαν ειδωλολάτρες”Βλ. https://orthodoxia.online/έρευνα/ποια-μαγεία-λέγεται-γητεία-ποιες-οι/.Βλ.επίσης: Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή,  Το θαύμα απέναντι στη Μαγεία. (Θαύμα αληθείας και «θαύμα» ψεύδους),Αθήνα 2008,σελ.224 και του ιδίου, Ο Απόστολος Παύλος ευαγγελίζεται το νέο κόσμο του Θεού στους Φιλίππους, Καβάλα 2001, σελ. 97-107.

¹⁰⁶ Βλ. Δευτ. 18, 9-12: “᾿Εὰν δὲ εἰσέλθῃς εἰς τὴν γῆν, ἣν Κύριος ὁ Θεός σου δίδωσί σοι, οὐ μαθήσῃ ποιεῖν κατὰ τὰ βδελύγματα τῶν ἐθνῶν ἐκείνων. οὐχ εὑρεθήσεται ἐν σοὶ περικαθαίρων τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἢ τὴν θυγατέρα αὐτοῦ ἐν πυρί, μαντευόμενος μαντείαν, κληδονιζόμενος καὶ οἰωνιζόμενος, φαρμακὸς ἐπαείδων ἐπαοιδήν, ἐγγαστρίμυθος καὶ τερατοσκόπος, ἐπερωτῶν τοὺς νεκρούς. ἔστι γὰρ βδέλυγμα Κυρίῳ τῷ Θεῷ σου πᾶς ποιῶν ταῦτα· ἕνεκεν γὰρ τῶν βδελυγμάτων τούτων Κύριος ἐξολοθρεύσει αὐτοὺς ἀπὸ προσώπου σου” και Λευιτ.19,31:“οὐκ ἐπακολουθήσετε ἐγγαστριμύθοις καὶ τοῖς ἐπαοιδοῖς οὐ προσκολληθήσεσθε, ἐκμιανθῆναι ἐν αὐτοῖς· ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν”, Ιεζ.13, 18-19:“τάδε λέγει Κύριος· οὐαὶ ταῖς συρραπτούσαις προσκεφάλαια ὑπὸ πάντα ἀγκῶνα χειρὸς καὶ ποιούσαις ἐπιβόλαια ἐπὶ πᾶσαν κεφαλὴν πάσης ἡλικίας τοῦ διαστρέφειν ψυχάς· αἱ ψυχαὶ διεστράφησαν τοῦ λαοῦ μου, καὶ ψυχὰς περιεποιοῦντο. καὶ ἐβεβήλουν με πρὸς τὸν λαόν μου ἕνεκεν δρακὸς κριθῶν καὶ ἕνεκεν κλασμάτων ἄρτων τοῦ ἀποκτεῖναι ψυχάς, ἃς οὐκ ἔδει ἀποθανεῖν, καὶ τοῦ περιποιήσασθαι ψυχάς, ἃς οὐκ ἔδει ζῆσαι, ἐν τῷ ἀποφθέγγεσθαι ὑμᾶς λαῷ εἰσακούοντι μάταια ἀποφθέγματα”.Σύμφωνα με τον άγιο Νικόδημο Αγιορείτη η μαγεία αποτελεί λατρεία και προσκύνηση των δαιμόνων.Βλ.Η Μαγεία, στο  https://alopsis.gr/.Βλ. αναλυτικά για το συγκεκριμένο θέμα: Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Η θεραπεία του κόσμου. Η Ορθόδοξη Θεολογία απέναντι  στις σύγχρονες προκλήσεις, Θεσσαλονίκη  2004,σελ.70εξ, Του ιδίου, Το θαύμα απέναντι στη Μαγεία. (Θαύμα αληθείας και «θαύμα» ψεύδους),Αθήνα 2008,σελ.211-253.

¹⁰⁷Βλ.Practical Kabbalah, στο  https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/judaism/judaism/kabbalah. Περισσότερα για το ψεύδος και την απάτη της λευκής μαγείας εξ επόψεως Ορθοδόξου Θεολογίας βλ. Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή,  Το θαύμα απέναντι στη Μαγεία. (Θαύμα αληθείας και «θαύμα» ψεύδους),Αθήνα 2008,σελ.227-228 και πρωτοπρεσβυτέρου Αντωνίου Αλεβιζόπουλου, Νεοσατανισμός. Ορθόδοξη θεώρηση και αντιμετώπιση, Αθήνα 1996,σελ.141εξ.

¹⁰⁸ Zion Zohar,  “Pulsa De-Nura: The Innovation of Modern Magic and Ritual”, Modern Judaism 27 (2007), σελ.72-99.

¹⁰⁹The Jewish Death Curse In Israeli Politics,στο https://www.thedailybeast.com/the-jewish-death-curse-in-israeli-politics.Επίσης βλ: The Original Pulsa Denura, στο https://www.haaretz.com/2005-05-04/ty-article/the-original-pulsa-denura/0000017f-e892-d62c-a1ff-fcfbba760000 και Pulsa diNura – the secret death curse of the kabbalists,στο https://vamzzz.com/blog/pulsa-dinura/

¹¹⁰ Αναφέρουμε και την προσωπική μαρτυρία της Marilyn Cooper η οποία, κατά την επίσκεψή της στο Ισραήλ,  έτυχε να είναι αυτόπτης μάρτυρας της  τελετής και  κατέγραψε την εμπειρία της στο άρθρο της: “The Weird and Wondrous World of Jews and Magic”,στο https://momentmag.com/the-weird-and-wondrous-world-of-jews-and-magic/. Μετά από αυτήν την εμπειρία η Marilyn Cooper ομολογεί ότι “contrary to popular belief, magic has been a presence in Judaism from biblical times until today“.

¹¹¹ Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες στην τελετή το κείμενο που αναγνώσθηκε εναντίον του  πρωθυπουργού Yitzhak Rabin ήταν το εξής: “Angels of destruction will hit him(ενν.τον Yitzhak Rabin) . He is damned wherever he goes. His soul will instantly leave his body … and he will not survive a month. Dark will be his path, and God’s angel will chase him. A disaster he has never experienced will befall him, and all curses known in the Torah will apply to him. I deliver to you, the angels of wrath and ire, Yitzhak, the son of Rosa Rabin, that you may smother him and the specter of him, and cast him into hell, and dry up his wealth, and plague his thoughts, and scatter his mind that he may be steadily diminished until he reaches his death. Put to death the cursed Yitzhak. May he be damned, damned, damned!”.Βλ.Pulsa diNura – the secret death curse of the kabbalists,στο https://vamzzz.com/blog/pulsa-dinura/.

¹¹² Βλ. το βίντεο της τελετής όπως το μετέδωσε η εβραϊκή τηλεόραση: https://www.youtube.com/watch?v=E3eRMzA0vtg

¹¹³Το κείμενο που αναγνώσθηκε στην τελετή κατέληγε με αυτήν την φράση: “We have permission to ask the higher beings to send angels of destruction to hurt Ariel Ben-Dvora Sheinerman (Ariel Sharon)”. Βλ.αναλυτικά Efrat Weiss ,‘We prayed for Sharon’s death’, στο https://www.ynetnews.com/articles/1,7340,L-3118275,00.html. Βλ. επίσης το άρθρο του Anshel Pfeffer, The Cursing of Ariel Sharon.The former prime minister had been the target of many a warning and kabbalistic curse, στο https://www.haaretz.com/2014-01-13/ty-article/the-cursing-of-ariel-sharon/0000017f-e585-d62c-a1ff-fdff28150000.

¹¹⁴ Yuval Harari, Three charms for Hitler. Harmful magic and practical Kabbalah in World War II, on 74^th anniversary of the death of the ‘ruler of the Germans’, στο https://www.tabletmag.com/sections/arts-letters/articles/kabbalah-jewish-magic-hitler

¹¹⁵ The Jewish Death Curse In Israeli Politics, στο https://www.thedailybeast.com/the-jewish-death-curse-in-israeli-politics

¹¹⁶Βλ. Μητροπολίτου Ηλείας Γερμανού, Χριστιανισμός και Μαγεία, Εισήγησις εις το θεολογικόν Συνέδριον της Ι.Μητροπολεως 22-23 Φεβρουαρίου 1992,Αθήνα 1993,σελ.23.

¹¹⁷ Βλ. αναλυτικά για το συγκεκριμένο θέμα: πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Ρωμανίδη, Το προπατορικόν αμάρτημα, ο.π., σελ.156εξ και  Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Αμαρτία: Ενοχή ή πένθος; ο.π.,σελ.23εξ.

¹¹⁸ Λέγει ο Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός : “Όπως ο Θεός σαν αγαθός που είναι, θέλει όλους να τους ευεργετήσει, έτσι και ο διάβολος, σαν πονηρός που είναι, θέλει όλους να τους σύρει στη μοχθηρία του, αν και δεν μπορεί”.Βλ. Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μτφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, τ.3, σελ. 156. Βλ. αναλυτικά για τη θεώρηση του Σατανά στην Ορθόδοξη Θεολογία: Ν. Ματσούκα, Το πρόβλημα του κακού, Θεσσαλονίκη 1986, πρωτοπρεσβυτέρου Μ.Καρδαμάκη, Ορθόδοξη Πνευματικότητα, Αθήνα 1980, σελ.256εξ.,Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Αμαρτία: Ενοχή ή πένθος; ο.π.,σελ. 172εξ.  και του ιδίου, Το θαύμα απέναντι στη Μαγεία. (Θαύμα αληθείας και «θαύμα» ψεύδους),Αθήνα 2008,σελ. 159-172.

¹⁹¹Isaiah Tishby, The Wisdom of the Zohar: An Anthology of Texts (3 Volume Set), The Littman Library of Jewish Civilization 1991,σελ.448.

¹²⁰Βλ. Eitan Yardeni, Is Satan real?,στο https://www.kabbalah.com/en/articles/is-satan-real/ και Ezra Bick, The reality of evil,στο https://etzion.org.il/en/philosophy/great-thinkers/ramban/reality-evil

¹²¹Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Αμαρτία: Ενοχή ή πένθος; ο.π.,σελ.172.

¹²² ΒΛ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ, ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΕΞΑΓΕΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ: ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΙΩΣΗΦ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΟΥ, ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΝΕΡΓΕΙ;

Συζητήσεις στον Άθωνα, σελ. 19-23, Ψυχωφελή Βατοπαιδινά 13, στο https://www.pemptousia.gr/2021/08/pios-ine-o-diavolos-ke-pos-energi/

¹²³ Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Θεολογία, ο Θεός έγινε άνθρωπος για να καταλύσει τα έργα του διαβόλου και να καταπατήσει τον θάνατο (Εβρ.2,14-15). Σκοπός της πνευματικής ζωής όλων που πιστεύουμε στον νικητή του θανάτου είναι η καταπολέμηση του Σατανά, των μεθοδειών και της πανουργίας του,  και της εν τω θανάτω βασιλευούσης αμαρτίας. Είναι ο συνεχής αγώνας κατά της τυραννίας  του διαβόλου, του θανάτου και της αμαρτίας δια της εν Χριστώ ανιδιοτελούς αγάπης. Βλ. πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Ρωμανίδη, Το Προπατορικόν αμάρτημα, ο.π., σελ. 20,115,123 και Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Αμαρτία: Ενοχή ή πένθος; ο.π.,σελ.172εξ.

¹²⁴ Αναφέρει ο Xus Casal στο άρθρο του “The Good of Evil” τα εξής: “Messiah is such a lofty soul that he cannot be brought to this world without first bribing Satan. Messiah’s coming must be shrouded in the mists of impropriety.  That’s the reason that Messiah’s ancestry comes from Moab, from Tamar (who acted as a prostitute) or from king David (who was considered a bastard), or that in his coming he may be perceived as ‘not-fitting’ for the position (just like Moses was when he killed the Egyptian). They did things that may appear to onlookers as improper, but those were bribes to the keep the forces of the Other Side(ενν. του Σατανά) busy, as they considered such behavior their victory”. Βλ. http://www.13petals.org/topical-studies/the-good-of-evil/

¹²⁵Γεν.38,6-30:“καὶ ἔλαβεν ᾿Ιούδας γυναῖκα ῍Ηρ τῷ πρωτοτόκῳ αὐτοῦ, ᾗ ὄνομα Θάμαρ. ἐγένετο δὲ ῍Ηρ πρωτότοκος ᾿Ιούδα πονηρὸς ἔναντι Κυρίου, καὶ ἀπέκτεινεν αὐτὸν ὁ Θεός.  εἶπε δὲ ᾿Ιούδας τῷ Αὐνάν· εἴσελθε πρὸς τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου καὶ ἐπιγάμβρευσαι αὐτὴν καὶ ἀνάστησον σπέρμα τῷ ἀδελφῷ σου. γνοὺς δὲ Αὐνὰν ὅτι οὐκ αὐτῷ ἔσται τὸ σπέρμα, ἐγίνετο ὅταν εἰσήρχετο πρὸς τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, ἐξέχεεν ἐπὶ τὴν γῆν τοῦ μὴ δοῦναι σπέρμα τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ.  πονηρὸν δὲ ἐφάνη ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἐποίησε τοῦτο, καὶ ἐθανάτωσε καὶ τοῦτον. εἶπε δὲ ᾿Ιούδας Θάμαρ τῇ νύμφῃ αὐτοῦ· κάθου χήρα ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός σου ἕως μέγας γένηται Σηλὼμ ὁ υἱός μου. εἶπε γάρ· μή ποτε ἀποθάνῃ καὶ οὗτος, ὥσπερ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ. ἀπελθοῦσα δὲ Θάμαρ ἐκάθητο ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ πατρὸς αὐτῆς.᾿Επληθύνθησαν δὲ αἱ ἡμέραι καὶ ἀπέθανε Σαυὰ ἡ γυνὴ ᾿Ιούδα· καὶ παρακληθεὶς ᾿Ιούδας ἀνέβη ἐπὶ τοὺς κείροντας τά πρόβατα αὐτοῦ, αὐτὸς καὶ Εἰρὰς ὁ ποιμὴν αὐτοῦ ὁ ᾿Οδολλαμίτης εἰς Θαμνά.  καὶ ἀπηγγέλη Θάμαρ τῇ νύμφῃ αὐτοῦ λέγοντες· ἰδοὺ ὁ πενθερός σου ἀναβαίνει εἰς Θαμνὰ κεῖραι τὰ πρόβατα αὐτοῦ.  καὶ περιελομένη τὰ ἱμάτια τῆς χηρεύσεως ἀφ᾿ ἑαυτῆς, περιεβάλετο θέριστρον καὶ ἐκαλλωπίσατο καὶ ἐκάθισε πρὸς ταῖς πύλαις Αἰνάν, ἥ ἐστιν ἐν παρόδῳ Θαμνά· εἶδε γὰρ ὅτι μέγας γέγονε Σηλώμ, αὐτὸς δὲ οὐκ ἔδωκεν αὐτὴν αὐτῷ γυναῖκα.  καὶ ἰδὼν αὐτὴν ᾿Ιούδας ἔδοξεν αὐτὴν πόρνην εἶναι· κατεκαλύψατο γὰρ τὸ πρόσωπον αὐτῆς, καὶ οὐκ ἐπέγνω αὐτήν. ἐξέκλινε δὲ πρὸς αὐτὴν τὴν ὁδὸν καὶ εἶπεν αὐτῇ· ἔασόν με εἰσελθεῖν πρὸς σέ· οὐ γὰρ ἔγνω ὅτι νύμφη αὐτοῦ ἐστίν. ἡ δὲ εἶπε· τί μοι δώσεις, ἐὰν εἰσέλθῃς πρός με;  ὁ δὲ εἶπεν· ἐγώ σοι ἀποστελῶ ἔριφον αἰγῶν ἐκ τῶν προβάτων μου, ἡ δὲ εἶπεν· ἐὰν δῷς μοι ἀρραβῶνα, ἕως τοῦ ἀποστεῖλαί σε.  ὁ δὲ εἶπε· τίνα τὸν ἀρραβῶνά σοι δώσω; ἡ δὲ εἶπε· τὸν δακτύλιόν σου καὶ τὸν ὁρμίσκον, καὶ τὴν ράβδον τὴν ἐν τῇ χειρί σου. καὶ ἔδωκεν αὐτῇ καὶ εἰσῆλθε πρὸς αὐτήν, καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβεν ἐξ αὐτοῦ.  καὶ ἀναστᾶσα ἀπῆλθε καὶ περιείλετο τὸ θέριστρον αὐτῆς ἀφ᾿ ἑαυτῆς καὶ ἐνεδύσατο τὰ ἱμάτια τῆς χηρεύσεως αὐτῆς.  ἀπέστειλε δὲ ᾿Ιούδας τὸν ἔριφον ἐξ αἰγῶν ἐν χειρὶ τοῦ ποιμένος αὐτοῦ τοῦ ᾿Οδολλαμίτου κομίσασθαι παρὰ τῆς γυναικὸς τὸν ἀρραβῶνα, καὶ οὐχ εὗρεν αὐτήν.  ἐπηρώτησε δὲ τοὺς ἄνδρας τοὺς ἐκ τοῦ τόπου· ποῦ ἐστιν ἡ πόρνη ἡ γενομένη ἐν Αἰνὰν ἐπὶ τῆς ὁδοῦ; καὶ εἶπαν· οὐκ ἦν ἐνταῦθα πόρνη.  καὶ ἀπεστράφη πρὸς ᾿Ιούδαν καὶ εἶπεν· οὐχ εὗρον, καὶ οἱ ἄνθρωποι οἱ ἐκ τοῦ τόπου λέγουσι μὴ εἶναι ὧδε πόρνην.  εἶπε δὲ ᾿Ιούδας· ἐχέτω αὐτά, ἀλλὰ μή ποτε καταγελασθῶμεν· ἐγὼ μὲν ἀπέσταλκα τὸν ἔριφον τοῦτον, σὺ δὲ οὐχ εὕρηκας. ᾿Εγένετο δὲ μετὰ τρίμηνον ἀνηγγέλη τῷ ᾿Ιούδᾳ λέγοντες· ἐκπεπόρνευκε Θάμαρ ἡ νύμφη σου καὶ ἰδοὺ ἐν γαστρὶ ἔχει ἐκ πορνείας. εἶπε δὲ ᾿Ιούδας· ἐξαγάγετε αὐτήν, καὶ κατακαυθήτω.  αὐτὴ δὲ ἀγομένη ἀπέστειλε πρὸς τὸν πενθερὸν αὐτῆς λέγουσα· ἐκ τοῦ ἀνθρώπου, οὗτινος ταῦτά ἐστιν, ἐγὼ ἐν γαστρὶ ἔχω. καὶ εἶπεν· ἐπίγνωθι, τίνος ὁ δακτύλιος καὶ ὁ ὁρμίσκος καὶ ἡ ράβδος αὕτη. ἐπέγνω δὲ ᾿Ιούδας καὶ εἶπε· δεδικαίωται Θάμαρ ἢ ἐγώ, οὗ ἕνεκεν οὐκ ἔδωκα αὐτὴν Σηλὼν τῷ υἱῷ μου. καὶ οὐ προσέθετο ἔτι τοῦ γνῶναι αὐτήν. ᾿Εγένετο δὲ ἡνίκα ἔτικτε, καὶ τῇδε ἦν δίδυμα ἐν τῇ γαστρὶ αὐτῆς.  ἐγένετο δὲ ἐν τῷ τίκτειν αὐτήν, ὁ εἷς προεξήνεγκε τὴν χεῖρα· λαβοῦσα δὲ ἡ μαῖα ἔδησεν ἐπί τὴν χεῖρα αὐτοῦ κόκκινον λέγουσα· οὗτος ἐξελεύσεται πρότερος.  ὡς δὲ ἐπισυνήγαγε τὴν χεῖρα, καὶ εὐθὺς ἐξῆλθεν ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ. ἡ δὲ εἶπε· τί διεκόπη διὰ σὲ φραγμός; καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Φαρές.  καί μετὰ τοῦτο ἐξῆλθεν ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, ἐφ᾿ ᾧ ἦν ἐπὶ τῇ χειρὶ αὐτοῦ τὸ κόκκινον· καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ζαρά”.

¹²⁶ Xus Casal, The Good of Evil, στο http://www.13petals.org/topical-studies/the-good-of-evil/

¹²⁷Βλ. τη διάταξη στο Δευτ. 25,5-6: “Εὰν δὲ κατοικῶσιν ἀδελφοὶ ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ ἀποθάνῃ εἷς ἐξ αὐτῶν,σπέρμα δὲ μὴ ᾗ αὐτῷ, οὐκ ἔσται ἡ γυνὴ τοῦ τεθνηκότος ἔξω ἀνδρὶ μὴ ἐγγίζοντι· ὁ ἀδελφὸς τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς εἰσελεύσεται πρὸς αὐτὴν καὶ λήψεται αὐτὴν ἑαυτῷ γυναῖκα καὶ συνοικήσει αὐτῇ.  καὶ ἔσται τὸ παιδίον, ὃ ἐὰν τέκῃ, κατασταθήσεται ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ τετελευτηκότος, καὶ οὐκ ἐξαλειφθήσεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐξ ᾿Ισραήλ”.

¹²⁸ Βλ.Η γενεαλογία του Ιησού Χριστού, https://orthodoxoiorizontes.gr/Ihsous_Xristos/Xristologika_themata/H_genealogia_tou_Ihsou_Xristou.htm

¹²⁹ Αναφέρει το Ζοχάρ: “Of Job it is written, “And his sons used to go and feast…and they used to call for their three sisters to eat and drink with them. And when the days of feasting were gone about…” (Iyov 1:4-5). At the feast, the Accuser was present every day, but he could not overcome him. How do we know? Because it is written, “Have You not made a hedge about him, and about his house…” (Ibid. 10). But he never gave a part to the other side(ενν. στον Σατανά), because it is written, “And offered burnt offerings according to the number of them all” (Ibid. 5). The burnt offering rises high up and does not give a part to the Other Side (ενν. στον Σατανά). Had he given him a part, the Adversasy(ενν. ο Σατανάς) would not have been able to overcome him afterwards; and everything that the Satan took from him was his because he did not give the Satan a part of his offerings”, στο https://www.zohar.com/zindex/Satan,%20. Βλ Nathaniel Berman, “Improper Twins”: The Ambivalent “Other Side” in the Zohar and Kabbalistic Tradition, University College London , 2014, σελ.115.

¹³⁰ Nathaniel Berman, “Improper Twins”: The Ambivalent “Other Side” in the Zohar and Kabbalistic Tradition,ο.π., σελ.115.

¹³¹ Nathaniel Berman, “Improper Twins”: The Ambivalent “Other Side” in the Zohar and Kabbalistic Tradition, ο.π., σελ.115 και  Rabbi David Cooper, The mystical perspective of Good and Evil,στο https://www.rabbidavidcooper.com/cooper-print-index/2010/11/7/2384-the-kabbalah-on-good-and-evil.html

¹³²Βλ. για την οντολογία και την έννοια του κακού στην Ορθόδοξη Θεολογία: Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Αμαρτία: Ενοχή ή πένθος; ο.π.,σελ.42εξ.

¹³³The Secrets Of Kabbalah: The Role Of Evil In The Great Cosmic Drama,στο https://www.faena.com/aleph/the-secrets-of-kabbalah-the-role-of-evil-in-the-great-cosmic-drama και Elliot R. Wolfson, Light through Darkness: The Ideal of Human Perfection in the Zohar, στο The Harvard Theological Review,81 (1988), σελ. 87-88.

¹³⁴Λευιτ.16,6-10:“καὶ προσάξει ᾿Ααρὼν τὸν μόσχον τὸν περὶ τῆς ἁμαρτίας αὐτοῦ, καὶ ἐξιλάσεται περὶ αὐτοῦ καὶ τοῦ οἴκου αὐτοῦ.  καὶ λήψεται τοὺς δύο χιμάρους καὶ στήσει αὐτοὺς ἔναντι Κυρίου παρὰ τὴν θύραν τῆς σκηνῆς τοῦ μαρτυρίου· καὶ ἐπιθήσει ᾿Ααρὼν ἐπὶ τοὺς δύο χιμάρους κλήρους, κλῆρον ἕνα τῷ Κυρίῳ καὶ κλῆρον ἕνα τῷ ἀποπομπαίῳ.  καὶ προσάξει ᾿Ααρὼν τὸν χίμαρον, ἐφ᾿ ὃν ἐπῆλθεν ἐπ᾿ αὐτὸν ὁ κλῆρος τῷ Κυρίῳ, καὶ προσοίσει περὶ ἁμαρτίας· καὶ τὸν χίμαρον, ἐφ᾿ ὃν ἐπῆλθεν ἐπ᾿ αὐτὸν ὁ κλῆρος τοῦ ἀποπομπαίου, στήσει αὐτὸν ζῶντα ἔναντι Κυρίου, τοῦ ἐξιλάσασθαι ἐπ᾿ αὐτοῦ, ὥστε ἀποστεῖλαι αὐτὸν εἰς τὴν ἀποπομπήν, καὶ ἀφήσει αὐτὸν εἰς τὴν ἔρημον”. 

¹³⁵Ν. Γιαλίδη, H Παράδοση του Τελετουργικού της Ημέρας Εξιλασμού (Υom Kippur) στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2020, σελ.39.

¹³⁶ Αναφέρει το Ζοχάρ: “On Yom Hakippurim, we should pacify and appease the Satan by offering him a scapegoat. By sending it to the desert ,which is his place, then he will become a defender for Yisrael”,στο https://www.zohar.com/zohar/Vayera/chapters/28, και επίσης: “It is commanded that the High Priest should perform the service of that day as need be, and should dispatch the goat to Azazel. The secret is as you said, in order that the Other Side(ενν.ο Σατανάς)  be separated from the Holy Nation and not make demands for their sins before the King. He should not accuse them, as he has neither strength nor authority but when anger is intensified above. With this gift of the goat to Azazel, he is then converted to be their guardian”, στο https://www.zohar.com/zohar/Acharei%20Mot/chapters/22

Βλ.Xus Casal, The Good of Evil,στο http://www.13petals.org/topical-studies/the-good-of-evil/

¹³⁷ Π. Κoμνηνού, Ο αποπομπαίος εκ των παρά Κυρίλλω τω Αλεξανδρείας τύπων και εικόνων, στο Εκκλησιαστικός Φάρος,12(1913), σελ. 546.

¹³⁸Εξ.20,1-6: “και ἐλάλησε Κύριος πάντας τοὺς λόγους τούτους λέγων· ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεός σου, ὅστις ἐξήγαγόν σε ἐκ γῆς Αἰγύπτου, ἐξ οἴκου δουλείας. οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ. οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον, οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω καὶ ὅσα ἐν τῇ γῇ κάτω καὶ ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν ὑποκάτω τῆς γῆς.  οὐ προσκυνήσεις αὐτοῖς, οὐδὲ μὴ λατρεύσεις αὐτοῖς· ἐγὼ γάρ εἰμι Κύριος ὁ Θεός σου, Θεὸς ζηλωτής, ἀποδιδοὺς ἁμαρτίας πατέρων ἐπὶ τέκνα, ἕως τρίτης καὶ τετάρτης γενεᾶς τοῖς μισοῦσί με  καὶ ποιῶν ἔλεος εἰς χιλιάδας τοῖς ἀγαπῶσί με καὶ τοῖς φυλάσσουσι τὰ προστάγματά μου”. 

¹³⁹ Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Πρός Ακάκιον επίσκοπον, περί του αποπομπαίου,PG 77, 205ΑΒ.

¹⁴⁰ Κυρίλλου Αλεξανδρείας, ο.π.,PG 77, 204D-205Α.

¹⁴¹ Π. Κoμνηνού, Ο αποπομπαίος εκ των παρά Κυρίλλω τω Αλεξανδρείας τύπων και εικόνων, ο.π.,σελ. 547.

¹⁴² Κυρίλλου Αλεξανδρείας, ο.π.,PG 77,208Α. Βλ.Β. Γεωργόπουλου, Η περί σωτηρίας του ανθρώπου διδασκαλία του Αγίου Κύριλλου Αλεξανδρείας, Θεσσαλονίκη 2006,σελ.136-139.

¹⁴³ Πρός Ακάκιον επίσκοπον, περί του αποπομπαίου,PG 77,204D.

¹⁴⁴ Εβρ.9,11-15: “Χριστὸς δὲ παραγενόμενος ἀρχιερεὺς τῶν μελλόντων ἀγαθῶν διὰ τῆς μείζονος καὶ τελειοτέρας σκηνῆς, οὐ χειροποιήτου, τοῦτ’ ἔστιν οὐ ταύτης τῆς κτίσεως,  οὐδὲ δι’ αἵματος τράγων καὶ μόσχων, διὰ δὲ τοῦ ἰδίου αἵματος εἰσῆλθεν ἐφάπαξ εἰς τὰ ῞Αγια, αἰωνίαν λύτρωσιν εὑράμενος.  εἰ γὰρ τὸ αἷμα ταύρων καὶ τράγων καὶ σποδὸς δαμάλεως ραντίζουσα τοὺς κεκοινωμένους ἁγιάζει πρὸς τὴν τῆς σαρκὸς καθαρότητα,  πόσῳ μᾶλλον τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ὃς διὰ Πνεύματος αἰωνίου ἑαυτὸν προσήνεγκεν ἄμωμον τῷ Θεῷ, καθαριεῖ τὴν συνείδησιν ὑμῶν ἀπὸ νεκρῶν ἔργων εἰς τὸ λατρεύειν Θεῷ ζῶντι;  Καὶ διὰ τοῦτο διαθήκης καινῆς μεσίτης ἐστίν, ὅπως, θανάτου γενομένου εἰς ἀπολύτρωσιν τῶν ἐπὶ τῇ πρώτῃ διαθήκῃ παραβάσεων, τὴν ἐπαγγελίαν λάβωσιν οἱ κεκλημένοι τῆς αἰωνίου κληρονομίας”. Βλ. J.R.Lucas, Offerer and Offering: Cyril of Alexandria on Jewish and Christian Sacrifice, Radboud Universiteit Nijmegen 2022,σελ.120-121.

¹⁴⁵ Το Ζοχάρ δικαιολογεί τόσο την συναλλαγή που έκανε ο Ισραήλ με τον Σατανά  όσο και την συναλλαγή που οφείλει και  ο άνθρωπος να  κάνει ώστε να τον αφήνει ο Σατανάς ανενόχλητο λέγοντας τα εξής: “A popular saying goes like this: Throw a bone to a dog and he will lick the dust off your feet; here also,we give to the other side(ενν. το Σατανά) a goat and he is converted to be a defender”, στο https://www.zohar.com/zohar/Acharei%20Mot/chapters/22

¹⁴⁶ Βλ. Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου  Πειραιώς κ.Σεραφείμ, Ομιλία στο  ραδιοφωνικό σταθμό της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς με την οποία   ενημερώνει τους πιστούς για τη θρησκεία του Καμπαλισμού, στο https://www.orthodoxianewsagency.gr/mitropolitiko_ergo/o-peiraios-serafeim-enimeronei-gia-ti-thriskeia-tou-kampalismou-pou-eisagei-ti-satanolatreia-vinteo/ και Πειραιώς Σεραφείμ: Οι Ορθόδοξοι είμαστε αντισιωνιστές, στο https://ikivotos.gr/post/5001/peiraiws-serafeim-oi-orthodoksoi-eimaste-antisiwnistes

 

Αναδημοσίευση από:
https://www.entaksis.gr