ΙΩΣΗΦ ΒΡΥΕΝΝΙΟΥ : Περὶ τῶν ἐπιτεθέντων ἡμῖν δεινῶν καὶ τὶς ὁ τούτων σκοπός.

ΙΩΣΗΦ ΒΡΥΕΝΝΙΟΥ : Περὶ τῶν ἐπιτεθέντων ἡμῖν δεινῶν καὶ τὶς ὁ τούτων σκοπός.

ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟΝ ΤΟΥ ΙΔ’ ΑΙΩΝΟΣ ΠΟΛΥ ΕΠΙΚΑΙΡΟΝ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ

ΜΕ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΒΡΗΚΑΝ

 Περὶ τῶν ἐπιτεθέντων ἡμῖν δεινῶν καὶ τὶς ὁ τούτων σκοπός. (Σχετικὰ μὲ τὶς συμφορὲς ποὺ ἔπεσαν πάνω μας καὶ ποιός εἶναι ὁ σκοπός τους.)

Πῶς ἐκάθισε μόνη ἡ πόλις ἡ πεπληθυμμένη λαῶν; ἐγενήθη ὡς χήρα πεπληθυμμένη ἐν ἔθνεσιν, ἄρχουσα ἐν χώραις ἐγενήθη εἰς φόρον.

Κλαίουσα ἔκλαυσεν ἐν νυκτί, καὶ τὰ δάκρυα αὐτῆς ἐπὶ τῶν σιαγόνων αὐτῆς, καὶ οὐχ ὑπάρχει ὁ παρακαλῶν αὐτὴν ἀπὸ πάντων τῶν ἀγαπώντων αὐτήν· πάντες οἱ φιλοῦντες αὐτὴν ἠθέτησαν ἐν αὐτῇ, ἐγένοντο αὐτῇ εἰς ἐχθρούς.

Ἐγένοντο οἱ θλίβοντες αὐτὴν εἰς κεφαλήν, καὶ οἱ ἐχθροὶ αὐτῆς εὐθηνοῦσαν, ὅτι Κύριος ἐταπείνωσεν αὐτὴν ἐπὶ τὸ πλῆθος τῶν ἀσεβειῶν αὐτῆς· τὰ νήπια αὐτῆς ἐπορεύθησαν ἐν αἰχμαλωσίᾳ κατὰ πρόσωπον θλίβοντος.

 Ἰδέ, Κύριε, ὅτι θλίβομαι· ἡ κοιλία μου ἐταράχθη, καὶ ἡ καρδία μου ἐστράφη ἐν ἐμοί, ὅτι παραπικραίνουσα παρεπικράνθην· ἔξωθεν ἠτέκνωσέ με μάχαιρα ὥσπερ θάνατος ἐν οἴκῳ.

Διήνοιξαν ἐπὶ σὲ στόμα αὐτῶν πάντες οἱ ἐχθροί σου, ἐσύρισαν καὶ ἔβρυξαν ὀδόντας, καὶ εἶπαν· κατεπίομεν αὐτήν, πλὴν αὕτη ἡ ἡμέρα, ἣν προσεδοκῶμεν, εὕρομεν αὐτήν, εἴδομεν.

Απόσπασμα εκ των θρήνων του προφ. Ιερεμία 

Οἱ δυστυχίες ποὺ βρῆκαν τὸ γένος μας, ὅπως βλέπομε, εἶναι ἐν συντομίᾳ οἱ ἑξῆς. Οἱ καιροὶ εἶναι ἀπὸ κάθε ἐποχὴ οἱ πιὸ δύσκολοι. Πονηρὲς οἱ ἡμέρες, τὸ τέλος τοῦ χρόνου, τὰ γηρατειὰ τοῦ κόσμου, τὸ ξεψύχισμα τοῦ σύμπαντος. Ἡ ζωή μας αὐτὴ εἶναι σύντομη, λανθασμένη καὶ γεμάτη ἀπὸ πικρίες, καὶ τὰ κακὰ ἐκτενέστερα ἀπὸ τὶς θάλασσες. Καὶ νά, οἱ γείτονές μας εἶναι ἐχθροί, ὅσοι δείχνουν φίλοι εἶναι ἄπιστοι, οἱ συγκάτοικοι μᾶς κλέφτες, οἱ υἱοί μας ἀνυπάκουοι καὶ οἱ ἁπλοῖ συγγενεῖς χωρὶς στοργή.

Αὐτοὶ ποὺ καραδοκοῦν νὰ ἐπωφεληθοῦν ἀπὸ τὶς δυσκολίες μας εἶναι πολλοί, μὰ περισσότεροι αὐτοὶ ποὺ μᾶς ἐπιβουλεύονται. Αὐτοὶ ποὺ μᾶς διώκουν καὶ μᾶς πληγώνουν εἶναι πολλοὶ καὶ ἀπὸ πολλὰ μέρη. Κανεὶς καὶ ἀπὸ πουθενά, τολμῶ νὰ πῶ, δὲν ὑπάρχει ποὺ νὰ μᾶς συνοδεύση στὴ φυγὴ καὶ νὰ συμπονέση μαζί μας. Διασκορπισθήκαμε χωρισμένοι σὲ ὅλες τὶς βασιλεῖες τῆς γῆς. Μᾶς ἐξουσιάζουν καὶ δὲν ἐξουσιάζομε. Τὴ χώρα μας ξένοι τὴν κατατρώγουν, καὶ δὲν ὑπάρχει κανεὶς νὰ μᾶς βοηθήση. Οἱ νέες καὶ οἱ νέοι τοῦ γένους μας δόθηκαν σὲ ἄλλα ἔθνη. Ὅλη τὴν ἡμέρα τὰ μάτια μας αὐτὰ βλέπουν καὶ τὸ δικό μας χέρι δὲν μπορεῖ νὰ βοηθήση. Σὲ μᾶς ἔμεινε μόνο καρδιὰ θλιμένη, μάτια ποὺ σβήνουν καὶ ψυχὴ ποὺ λιώνει, προβλήματα πάνω στὰ προβλήματα, φροντίδες πάνω στὶς φροντίδες, καὶ αἵματα πάνω στὰ αἵματα παντοῦ. Χάθηκε ὁ εὐλαβὴς πάνω στὴ γῆ, λείπει ὁ στοχαστής, δὲν βρίσκεται ὁ φρόνιμος. Στὰ παλαιὰ παρουσιαζόταν ὁ σοφός, τώρα δὲν ὑπάρχει αὐτὸς ποὺ θὰ κατανοήσει, αὐτὸς ποὺ θὰ διορθώση, αὐτὸς ποὺ θὰ μᾶς φέρη πίσω. Ἡ πληγὴ εἶναι ὁλόσωμη, ἡ ἀρρώστια γενικευμένη, φοβερὸ τὸ τραῦμα, ἡ συμφορὰ ἀπαρηγόρητη καὶ μεγαλύτερη ἀπὸ κάθε παρακλητικὸ λόγο. Καταφρονήθηκαν τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, σάπισαν τὰ κρατικά, ἀνακατεύονται τὰ μακρυνά, συγχέονται τὰ κοντινά. Τὰ πάνω γίνονται κάτω καὶ τὰ κάτω πάνω. Οἱ Χριστιανοὶ διώκονται, οἱ ἀσεβεῖς εὐνοοῦνται. Ἀπὸ ἐδῶ μᾶς καταδιώκουν οἱ Ἀγαρηνοί, ἀπὸ ἐκεῖ μᾶς λεηλατοῦν οἱ Σκύθες, ἀπὸ τὰ δυτικὰ οἱ Ἰσμαηλίτες θερίζουν τοὺς καρπούς μας, καὶ ἀπὸ τὰ ἀνατολικὰ οἱ Πέρσες μας ἐκριζώνουν.

Ξεφεύγομε ἀπὸ τὸ δράκοντα καὶ συναντοῦμε τὸ βασιλίσκο, διαφεύγομε ἀπὸ τὸ λιοντάρι καὶ πέφτομε πάνω στὴν ἀρκούδα. Ὅποιος γλυτώνει ἀπὸ τὸ θάνατο, ὁδηγεῖται στὴ δουλεία, καὶ ὅποιος ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴ δουλεία παραδίδεται στὴ σφαγή. Ὅπου καὶ ὅποτε γίνονται ναυμαχίες στὴ θάλασσα ἢ μάχες στὴ στεριά, λεηλασίες ἢ μετοικεσίες, πάντως ἀκούεται ὅτι ἕνα μέρος ἀπὸ ἐμᾶς χάνεται. Ὅ,τι συγκεντρώθηκε σὲ οἰκίες, τὸ σκορπίζει ὁ φθόνος, καὶ ὅ,τι διατίθεται γιὰ νὰ βγάλη κέρδος, τὸ ἁρπάζει ὁ ληστής. Ὅ,τι μπόρεσε νὰ περάση ἀπὸ τὸν κλοιὸ τῆς πολιορκίας βούλιαξε στὴ θάλασσα. Καὶ ὅ,τι γλύτωσε ἀπὸ τὸ βυθὸ ἔπεσε στὰ χέρια ληστῶν. Ἐπὶ πλέον ἐπάγωσαν τὰ καλὰ καὶ ἐφύτρωσαν τὰ λυπηρά, παρῆλθαν τὰ δικά μας καὶ ἦλθαν τὰ ἀλλότρια. Φαγωθήκαμε, χαθήκαμε, διαφωνήσαμε καὶ ὡς τραυματίες πιὰ καὶ παράφρονες γίναμε ἐκτὸς ἑαυτῶν. Ἐπιταχύνεται διαρκῶς ἡ πορεία τῶν πραγμάτων μας ὅλο καὶ πρὸς τὸ χειρότερο.

Ἀπὸ τὰ μέχρι χθὲς καὶ πρόσφατα ἄριστα ἔθη καὶ γνωρίσματά μας, σήμερα οὔτε ἴχνος δὲν ἀναγνωρίζεται. Καὶ τὰ μέχρι πέρυσι καλύτερα ἀπὸ τὰ ἤθη, φέτος δὲν τὰ διακρίνομε πουθενά. Μὲ αὐτὸ καὶ μὲ ἐκεῖνο τόσο ἄλλαξαν αὐτά, ποὺ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τὰ περιγράψη. Καὶ ὅσο μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε ἀπὸ τὰ πράγματα περπατᾶμε σὲ ἀγκάθια, στεκόμαστε πάνω σὲ γκρεμό, βαδίζομε ἀνάμεσα σὲ φίδια, πορευόμαστε μέσα ἀπὸ παγίδες καὶ περπατᾶμε πάνω σὲ ἐπάλξεις πόλεων. Κάθε ὥρα πόλεμοι, σφαγές, πεῖνες, πνιγμοί, ἀβάσταχτες στενοχώριες. Μυριάδες ἀπὸ γύρω μας οἱ ἀπώλειες, καὶ ἀπὸ παντοῦ φθάνει ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ.

Καὶ ἐμεῖς σὰν νὰ μὴ γίνεται κάτι καινούργιο, παραμένομε ἄπονοι καὶ σκληροί. Ἀλήθεια ποιός σοφὸς θὰ μποροῦσε νὰ διεκτραγωδήση τὰ δικά μας, ὅπως πρέπει, ἀφοῦ ξεπέρασαν κάθε θρῆνο, καὶ εἶναι πέρα ἀπὸ κάθε κλάμα;

Αὐτὰ λοιπὸν καὶ τὰ παρόμοια τους, συμβαίνουν σὲ μᾶς, ἕνεκα τῶν σχηματισμῶν τῶν ἀστερισμῶν, θὰ μᾶς πῇ ὁ ἀστρολόγος. Ὁ φυσικὸς θὰ πῇ ὅτι τὰ ὑπομένομε αὐτά, ὡς φυσικὴ ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων, ἐξ αἰτίας τῆς θέσεως μᾶς ἀνάμεσα στοὺς Ἄραβες καὶ τοὺς Σαρακηνούς, τοὺς Ἰσμαηλίτες καὶ τοὺς Σκύθες. Ὁ ἄθεος θὰ ὑποστηρίξη, ὅτι ὅλα ἀπὸ μόνα τους τυχαῖα συμβαίνουν «χύδην καὶ φύρδην». Ὁ δὲ ἕλληνας (εἰδωλολάτρης) θὰ ὑποστηρίξη ὅτι ὀφείλονται ὅλα στὴν τύχη καὶ στὸ γραμμένο. Καὶ ἀκόμα ὁ Ἀγαρηνὸς θὰ πῇ ὅτι αἰτία τούτων εἶναι ὅτι δὲν ἀποδεχθήκαμε τὸν ἀλιτήριο*, ἐνῷ ὁ Ἑβραῖος, ἐπειδὴ πιστεύσαμε στὸ Χριστό. Καὶ ὁ καθένας ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς, ἐπειδὴ δὲν ὑποκύψαμε στὴν αἵρεσί του. Καὶ ὁ ὄχλος τῶν Ἰταλῶν θὰ ὑποστηρίξη ὅτι μᾶς συμβαίνουν αὐτά, ἐπειδὴ δὲν ὑποταχθήκαμε στὸν πάπα. Ἐγὼ ὅλους αὐτοὺς τοὺς ἀπορρίπτω, καὶ εἶμαι ἀπόλυτα πεπεισμένος καὶ τὸ ὁμολογῶ εὐθέως, ὅτι δὲν θὰ τὰ παθαίναμε αὐτά, ἐὰν εἴμασταν δυσσεβεὶς καὶ τελείως ἀπομακρυσμένοι ἀπὸ τὸ Θεό.

Ἐπειδὴ ὅμως εἴμαστε τὸ εὐσεβέστατο γένος ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, στραμμένο κατ’ ἐξοχὴν στὸ Θεό, καὶ θέλομε βέβαια καὶ ἐνδιαφερόμαστε νὰ σωθοῦμε, καὶ αὐτὸ εἶναι γιὰ μᾶς ἡ ὕπαρξη καὶ ἡ ζωή μας, καὶ ὁ λόγος ποὺ ἤλθαμε σ' αὐτὴ τὴ ζωή. Θέλομε ὅμως αὐτὸ νὰ γίνη μὲ καλοπέρασι, μὲ πλοῦτο καὶ πρόσκαιρη δόξα.

Γι' αὐτὸ ὁ Κύριος ποὺ μὲ κάθε τρόπο προετοιμάζει τὴ σωτηρία μας, μᾶς παρέδωσε νὰ ντροπιασθοῦμε σὲ ὅλα τὰ ἔθνη, καὶ τὴν πρόσκαιρη αὐτὴ ζωή μας, τὴ ρευστὴ καὶ περαστική, τὴν περιέβαλε μὲ μύρια κακά, μήπως καὶ ἔτσι, ἀκόμα καὶ παρὰ τὴ θέλησί μας, ὁδηγηθοῦμε τελικὰ ἀπὸ αὐτὸν στὴ σωτηρία μὲ κατάλληλο τρόπο.

Διότι ἀπὸ τὰ προαναφερθέντα κακά, ἄλλα ὀφείλονται σὲ μᾶς τοὺς ἴδιους, καὶ εἶναι ψυχικὰ ἀρρωστήματα· ἄλλα, ἔξω ἀπὸ ἐμᾶς, εἶναι κοσμικὲς συνέπειες, καὶ ἄλλα μας τὰ φέρνει ἡ θεία πρόνοια. Ὅμως καὶ τῶν ὅσων ὀφείλονται στὴν πρόνοια, καὶ ὅσων εἶναι συμπτώματα κοσμικῶν ἐνεργειῶν, αἰτία γιὰ ὅλα εἶναι ὁπωσδήποτε τὰ ψυχικὰ ἀρρωστήματα. «Δὲν ὑπάρχει στὴν πόλι κακὸ ποὺ νὰ μὴ τὸ ἔστειλε ὁ Κύριος;» (Ἀμὼς 3, 6). Δηλ. πεῖνες, ἀρρώστιες, νοσήματα, σφαγές, πολέμους, καὶ ὅ,τι ἄλλο παρόμοιο, διότι ὅλα αὐτὰ εἶναι ἀναιρετικὰ τῆς ἁμαρτίας. Καὶ δὲν εἶναι ἀπὸ τὴ φύσι τους κακά, ὅμως θεωροῦνται κακά, καὶ βεβαίως ἐμποδίζουν νὰ δημιουργηθοῦν τὰ ἀληθινά, ποὺ καὶ ἀπὸ τὴ φύσι τους εἶναι κακά, δηλ. οἱ ἐνέργειες τῶν διαφόρων ἁμαρτημάτων.

Ἔτσι λοιπόν, καὶ ὄχι ὅπως θὰ μποροῦσε νὰ πῇ κάποιος, ἐπειδὴ εἴμαστε καταδιωγμένοι ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ ἀποκομμένοι ἀπὸ τὴ θεία ἀγάπη, τὰ ὑπομένομε αὐτά. Ὄχι, μακρυὰ μιὰ τέτοια ἰδέα! Ἀλλὰ τὰ ὑπομένομε ὡς γνήσιοι υἱοί, ποὺ ἀπολαμβάνουν πατρικὴ στοργὴ καὶ παιδαγωγία. Ἄν, πράγματι, «ὅποιον ἀγαπᾶ ὁ Κύριος τὸν παιδεύει, καὶ μαστιγώνει κάθε υἱὸ ποὺ ἀναγνωρίζει» (Παροιμ. 3,12), παιδευόμαστε λοιπὸν ἀπὸ τὸ φιλάνθρωπο Θεὸ καὶ Πατέρα, «γιὰ νὰ μὴ καταδικασθοῦμε καὶ ἐμεῖς μαζὶ μὲ τὸν κόσμο» (Α' Κόρ. 11, 32).

Διαφορετικά, ποιοί εἶναι αὐτοὶ ποὺ προσεγγίζουν τὸ Θεό; Διότι πρέπει πάντως νὰ εἶναι κάποιοι κοντά, καὶ κάποιοι πλησιέστεροι. Καὶ ποιοί λοιπὸν εἶναι αὐτοί; Αὐτοὶ ποὺ ζοῦν νωχελικά, καὶ φθείρονται μὲ ζῶα, καὶ κυλίονται μὲ ἄρρενες; Ἢ μήπως ὅσοι, ἀφοῦ χύσουν αἷμα Χριστιανῶν καὶ ὁμοφύλων, ἁρπάζουν τὶς ἐκκλησιαστικὲς ἀρχὲς ληστρικὰ καὶ τυραννικά; Καὶ ποιός, ποὺ ἔχει νοῦ καὶ φρόνησι, θὰ τὰ ὑποστηρίξη αὐτά; Ἐὰν αὐτὰ τὰ ὑπομένωμε παρὰ τὴ θέλησί μας, ἀλλὰ ὅμως σίγουρα τὰ κακὰ μὲ τὴ θέλησί μας τὰ πράττομε. Ἐὰν κάποιος ἀπὸ ἐμᾶς δυσανασχετεῖ γι' αὐτά, καθόλου παράξενο. Διότι ποιός, ὅταν ἀπὸ τὸν ἰατρὸ καυτηριάζεται ἢ κόβεται, δὲν φρίττει, δὲν κλωτσάει καὶ δὲν θέλει νὰ τ' ἀποφύγη; Καὶ ἐὰν κάποιος ἀπορεῖ καὶ ἀγανακτεῖ λέγοντας, πῶς δὲν τὰ παθαίνουν αὐτὰ καὶ οἱ ἐθνικοὶ ποὺ ἁμαρτάνουν, ἂς καταλάβη τὸ ἑξῆς: «Ὁ θάνατός τους δὲν εἶναι βασανιστικὸς οὔτε διαρκοῦν οἱ δοκιμασίες τους, δὲν κοπιάζουν ὅπως οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, λοιπὸν δὲν θὰ μαστιγωθοῦν μὲ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ μὲ τοὺς δαίμονες» (Ψάλμ. 72, 4-5).

Καὶ κοντὰ σὲ αὐτὸ ἂς θυμηθῇ καὶ τὸ προφητικὸ ρητό: «Ὁ ἀσεβὴς φυλάσσεται διὰ νὰ τιμωρηθῇ κατὰ τὴν ὡρισμένην φοβερὰν ἡμέραν» (Παροιμ. 16,9). Καὶ τὸ ἀποστολικό: «Ἐὰν εἶσθε χωρὶς παιδαγωγία, ποὺ τὴν δοκίμασαν ὅλοι, ἄρα εἶστε νόθοι καὶ ὄχι υἱοὶ» (Ἔβρ. 12, . Καὶ τὸ εὐαγγελικό: «Πλατειὰ καὶ εὐρύχωρη ἡ ὁδὸς ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἀπώλεια» (Μάτθ. 7,13). Ὅσοι λοιπὸν ἐκπίπτουν ἀπὸ τὴν πίστι, ἐξ αἰτίας τῶν δεινῶν, καὶ χωρὶς δεινὰ ἐπρόκειτο νὰ ἐκπέσουν ἀπὸ αὐτὴν κατ' ἄλλον τρόπον, δηλ. μὲ τὴν προσκόλησι στὰ πρόσκαιρα. Ἀλλὰ βεβαίως καὶ τὸ δικό μας μέλλον εἶναι ἄδηλο.

 Μονάχου Ἰωσὴφ Βρυεννίου, Κεφάλαια ἐπτάκις ἑπτά, κέφ. ΜΣΤ', ἐν Μοναχοῦ Ἰωσὴφ Βρυεννίου, Τὰ Παραλειπόμενα, ἐκδ. Βασιλείου Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 126-129

*Σ.μ.: Ἀλιτήριο χαρακτηρίζει τον Μωάμεθ.

Τὰ πνευματικὰ αἴτια τῆς ἅλωσης τῆς Πόλης

καὶ ἡ ἠθικοοικονομικὴ κρίση τῆς ἐποχῆς μας

Ἐκδόσεις "Ὀρθόδοξος Κυψέλη"