Ὁ ἄνθρωπος κατ’ εἰκόνα Θεοῦπλασμένος

Ὁ ἄνθρωπος κατ’ εἰκόνα Θεοῦπλασμένος

 τοῦ  Μητροπολίτου Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως κ.κ.Ἱερεμίου.

Μιλώντας, ἀδελφοί χριστιανοί, γιά τήν δημιουργία τοῦ κόσμου στό σημερινό μου κήρυγμα θά μιλήσω γιά τήν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου.

1. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό ἀνώτερο ἀπό ὅλα τά δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ, γι᾽ αὐτό στήν Ἁγία Γραφή παρουσιάζεται ὅτι ἔγινε τελευταῖος, σάν νά εἶναι τό κορύφωμα ὅλης τῆς δημιουργίας.

Καί φαίνεται πάλι ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό ἀνώτεροἀπό ὅλα τά δημιουργήματα, γιατί γιά ὅλα τά ἄλλα ὄνταὁ Θεός «εἶπε καί ἐγενήθησαν» (Ψαλμ. 32,9)· γιά τήν δημιουργία ὅμως τοῦ ἀνθρώπου ὁ Θεός ἀπευθύνθηκε στάἄλλα δύο Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος καί εἶπε τό «ποιήσωμεν ἄνθρωπον» (Γεν. 1,26).

Εἶναι δέ ὁ ἄνθρωπος πραγματικά, χριστιανοί μου, τόἀνώτερο ἀπό ὅλα τά ἄλλα δημιουργήματα, γιατί εἶναι πλασμένος «κατ᾽ εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ».

2. Ὅλα τά ὄντα πού ὑπάρχουν γύρω μας, τά ζῶα, τά φυτά καί ὁ ἄνθρωπος μαζί, ἔγιναν ἀπό τήν δημιουργικήἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί γι᾽ αὐτό ὅλα μετέχουν στήν «οὐσιοποιό» ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως, ἐπειδή εἶναι «κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» πλασμένος, μετέχει καί στήν «σοφοποιό» καί στήν «θεοποιό» ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Αὐτό, ξαναλέμε, ἀποδεικνύει τό μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου, γιατί εἶναι πλασμένος νά γίνει ἅγιος.

3. Ἀλλά τί τέλος πάντων εἶναι αὐτό τό «κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο, πού τοῦ δίνει τέτοια ἀξία; Εἶπανὅτι τό «κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο ἀναφέρεται στήν πνευματική του φύση, στό νοερό καί στό αὐτεξούσιο τῆς ψυχῆς του, στήν κυριαρχία του στήν φύση καί τήνἀθανασία του (βλ. Ἰωάν. Δαμασκηνοῦ, ἜκδοσιςὈρθοδόξου πίστεως Β, 12).

Αὐτό εἶναι σωστό. Καλύτερα ὅμως εἶναι νά ποῦμε ὅτι τό «κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο δεν ἀναφέρεταιἁπλᾶ σ᾽ αὐτά πού εἶπα, στό αὐτεξούσιο δηλαδή καί στήν κυριαρχία του στήν φύση, ἀλλά ἀναφέρεται γενικά στήν τάση τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, τόν Ὁποῖο νοεῖ ὡς τόὝψιστο ἠθικό Ὄν, καί ἀναφέρεται πάλι καί στήν δυνατότητα καί τήν ἐπιθυμία του νά ὁμοιάσει πρός τόνὝψιστο Θεό.

Ὁ Μακαριστός Καθηγητής Β. Βέλλας λέγει τά ἑξῆςἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ: «Ἡ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἐνυπάρχουσα εἰκών τοῦ Θεοῦ δέν ἔγκειται μόνον εἰς τήν πνευματικήν τοῦ ἀνθρώπου φύσιν καί ἀθανασίαν, ὡς συνήθως τονίζεται, ἀλλ᾽ ἐπειδή ὁ Ἰσραηλίτης τόν Θεόν προσεπάθησε νά κατανοήσῃ καί πλησιάσῃ οὐχί διά τῆς θεωρητικῆς σκέψεως, ἀλλά κυρίως διά τῶν ἠθικῶν δυνάμεων, παραστήσας τοῦτον ὡς τό Ὕψιστον ἠθικόν ὄν, τό ἀπολύτως ἅγιον, διά τοῦτο καί τό θεῖον ἐν τῷ ἀνθρώπῳστοιχεῖον ἔγκειται και εἰς τήν συνείδησιν καί γνῶσιν τῶνἠθικῶν ἀξιῶν ἀφ᾽ ἑνός καί εἰς τήν δυνατότητα καί προσπάθειαν ἀφ᾽ ἑτέρου τῆς ἀναπτύξεως τῶν ἐν τῷἀνθρώπῳ τεθειμένων ἠθικῶν ἀξιῶν» (Ὁ ἄνθρωπος κατά τήν Παλαιάν Διαθήκην, σελ. 8-9).

4. Γιά τό «κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο, πού εἶναι θέμα σοβαρό, ἔχω νά σᾶς πῶ, ἀγαπητοί μου, αὐτό τό θαυμαστό, πού παρακαλῶ πολύ νά τό προσέξετε: Τό «κατ᾽εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο δένἀναφέρεται μόνο στήν ψυχή του, ἀλλά στόν ὅλο ἄνθρωπο,ὅπως βγῆκε ἀπό τά χέρια τοῦ Δημιουργοῦ του.

Δηλαδή, ἀναφέρεται ὄχι μόνο στήν ψυχή του, ἀλλά καί στό σῶμα του! Καί ὅταν λέω «σῶμα», δέν τό ἐννοῶστήν σημερινή πτωτική του κατάσταση, ἀλλά ὅπως ἦτανὅταν βγῆκε ἀπό τά χέρια τοῦ Δημιουργοῦ του καί ὅπως θά εἶναι τά σώματα τῶν δικαίων μετά τήν ἀνάσταση. Θά εἶναι δοξασμένα, γιατί θά μετέχουν καί αὐτά στήν θέωση. Δηλαδή, ὅπως τό βλέπουμε ἤδη ἀπό τώρα στά λείψανα τῶν ἁγίων, τά ὁποῖα εἶναι ἄφθαρτα καί εὐωδιαστά καί θαυματουργά.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέει καθαρά: «Μή ψυχήν μόνην, μήτε σῶμα μόνον λέγεσθαι ἄνθρωπον,ἀλλά τό συναμφότερον, ὅν δή κατ᾽ εἰκόνα πεποιηκέναι Θεός λέγεται». Ὅλο τό χωρίο τοῦ ἱεροῦ πατρός ἔχει ὡςἑξῆς: «Ἰσχυρισαίμην γάρ ἐκ τῆς γραφικῆς τοῦ ἀνθρώπου φυσιολογίας ὁρμώμενον, μή ἄν ψυχήν μόνην, μήτε σῶμα μόνον λέγεσθαι ἄνθρωπον, ἀλλά τό συναμφότερον, ὅν δή κατ᾽ εἰκόνα πεποιηκέναι Θεός λέγεται» (MPG 150,1361C).

5. Ἐδῶ ὅμως, ἀδελφοί χριστιανοί, θέλω νά προλάβω μία δικαιολογημένη ἀντίρρηση, ἡ ὁποία ὅμως θά μᾶς κάνει νά ποῦμε μιά ἄλλη σπουδαία θεολογική ἀλήθεια.Ἡ ἀντίρρηση εἶναι ἡ ἑξῆς: Ἄν ὁ ἄνθρωπος εἶναι κατ᾽εἰκόνα Θεοῦ πλασμένος και αὐτό μάλιστα τό «κατ᾽εἰκόνα» ἀναφέρεται καί στό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, τότε, τί,ὁ Θεός ἔχει σῶμα;

Ὄχι, ἀδελφοί μου, ὁ Θεός δέν ἔχει σῶμα. Δέν εἶναι «ἀνθρωπόμορφον» τό θεῖον (βλ. Ἰω. Χρυσοστόμου MPG 53,72). «Ὁ Θεός εἶναι πνεῦμα» (Ἰωάν. 4,24).

Πῶς λοιπόν λέγουμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦΘεοῦ, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος ἔχει σῶμα, ὁ δέ Θεός δέν ἔχει σῶμα; Γιά νά ποῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα Θεοῦ, θά πρέπει νά βροῦμε Θεό μέ σῶμα! Ἔχουμε τέτοιο Θεό;

Ναί, χριστιανοί μου, ἔχουμε! Ἔχουμε τόν Υἱό τοῦΘεοῦ τόν σαρκωθέντα στήν Κοιλία τῆς Παναγίας μας!Ὥστε, λοιπόν: Εἶναι καλύτερα καί σωστότερα νά λέμε ὅτιὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος κατά τήν εἰκόνα τοῦΧριστοῦ, τοῦ σαρκωθέντος Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, καί ὄχι νά λέμεἐκεῖνο τό γενικό ὅτι εἴμαστε πλασμένοι κατά τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ.

6. Αὐτό πού σᾶς εἶπα παραπάνω, ἀδελφοί μου χριστιανοί, τό νά λέμε δηλαδή ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος κατά τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, τό διδάσκουν οἱΠατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Δέν ἔχουμε ὅμως τόν χρόνο νά σᾶς πῶ στό σημερινό μου κήρυγμα τίς πατερικές μαρτυρίες γιά τήν ἀλήθεια αὐτή (Πατερικές μαρτυρίες γιά τήν ἀλήθεια αὐτή βλ. στό ὑπέροχο βιβλίο τοῦ Jean Claude Larchet, «Ἡ θεραπευτική τῶν πνευματικῶν νοσημάτων· Εἰσαγωγή στήν ἀσκητική παράδοση τῆς ὈρθοδόξουἘκκλησίας», τόμος Α´, σελ. 34-46).

Θά σᾶς ἀναφέρω ὅμως ἕνα λόγο ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, περίεργο καί θαυμαστό λόγο, πού περιπλέκει τούς μελετητές. Ἐσεῖς ὅμως μέ τά παραπάνω πού σᾶς εἶπα θάἑρμηνεύσετε σωστά τόν ἁγιογραφικό αὐτό λόγο.

Λέει λοιπόν ἡ Ἁγία Γραφή γιά τήν δημιουργία τοῦἀνθρώπου: «Ἐποίησεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόναν Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν» (Γεν. 1,27). Ὁ λόγος αὐτός εἶπα ὅτι εἶναι περίεργος. Εἶναι περίεργος γιατί ὁμιλεῖ γιά δύο Θεούς: Μᾶς λέει γιά ἕνα Θεό πού ἔκανε τόν ἄνθρωπο, καί μᾶς ὁμιλεῖ ἔπειτα γιά ἕναν ἄλλον Θεό, κατά τήν εἰκόνα τοῦ ὁποίου ἔκανε τόν ἄνθρωπο! Τό ξαναλέω τό χωρίο: «Ἐποίησεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόναν Θεοῦἐποίησεν αὐτόν».

Καί ρωτάω: Κατά τήν εἰκόνα ποιοῦ Θεοῦ ὁ Θεόςἔκανε τόν ἄνθρωπο; Ἡ ἀπάντηση εἶναι: Ὁ Θεός Πατέραςἔπλασε τόν ἄνθρωπο κατά τήν εἰκόνα τοῦ Υἱοῦ Του, πούἐπρόκειτο νά ἐνανθρωπήσει. «Ἐποίησεν ὁ Θεός τόνἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόναν Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν»! Καί εἰς τήν Γεν. 9,6 ὁ Θεός λέγει: «Ἐν εἰκόνι Θεοῦ ἐποίησα τόνἄνθρωπον».

Ὁ Σέργιος Bulgakoff στό ἔργο του Du Verbe incarne (Agnus Dei) 1943, σελ. 61 λέγει: «Ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ. Τοῦτο σημαίνει ἀκριβῶς, ὅτι ἐπλάσθη κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί ὅτι διά τόν ἄνθρωπον ὁΧριστός εἶναι ἡ ἀποκάλυψις καί ἡ πραγματοποίησις τῆς εἰκόνος ταύτης.

Ἡ εἰκών τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἐρχομένου, περιλαμβάνεται ἐν τῷ πρώτῳ ἀνθρώπῳ οὐ μόνον ἐν τῷσώματι αὐτοῦ... καί οὐχί μόνον ἐν τῷ πνεύματι αὐτοῦ...ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἑνώσει τῶν δύο φύσεων εἰς μίαν ὑπόστασιν» (Ἡπαράθεση ἀπό τήν σπουδαιοτάτη μελέτη τοῦ μακαριστοῦΚαθηγητοῦ μας Π. Μπρατσιώτου, Τό Γενέσεως Α´ 26 ἐν τῇὈρθοδόξῳ θεολογίᾳ, 1953, σελ.13).

Π η γ ή :  Ἑβδομαδιαῖο ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως: «Παναγία Προυσιώτισσα». Ἀριθμὸς φύλλου 13, Κυριακὴ 3 Ἰουλίου 2011, σελ. 1-4.